1. Food

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﭘﻨﺞﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﺧﺸﻚ زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ‪65..............................................‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﭘﻨﺞﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﺧﺸﻚ زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ‬
‫در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ‬
‫ﻣﮋده ﺻﻔﺎﺋﻲ*‪ ،1‬وﺣﻴﺪ ﻛﺮﻳﻤﻴﺎن‪ ،2‬ﺳﻴﺪﺣﻤﻴﺪ ﻣﺘﻴﻦﺧﻮاه‪ ،3‬ﭘﮋﻣﺎن ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪93/2/28 :‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ‪92/7/12 :‬‬
‫‪4‬‬
‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي زاﮔﺮس از ﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ‪ ،‬ﭘﺮاﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪاي و ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤـﻲ در زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﻲ از ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﻲ دارﻧﺪ و در ﻋﻴﻦﺣﺎل ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ و ذﺧـﺎﻳﺮ ژﻧﺘﻴﻜـﻲ اﻳـﺮان‬
‫ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎﻧﻮنﻫﺎي داﻣﭙﺮوري اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪف‬
‫از اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ در ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‬
‫درﺧﺘﻲ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻴﻜﻢ )‪ ،(Acer monspessulanum L.‬ﺑﻨـﻪ ) ‪Pistacia mutica Fisch.& Mey C.‬‬
‫‪ ،(A.‬ﮔﻼﺑﻲوﺣﺸﻲ )‪ ،(Pyrus glabra Boiss.‬ﭘﻼﺧﻮر )‪ (Lonicera nummulariifolia Jaub.& Spach.‬و ﺑﻠﻮط‬
‫)‪ (Quercus brantii Lindl.‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻛﺎﻓﻪﺗﺮﻳﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃـﺮح ﻓﺎﻛﺘﻮرﻳـﻞ و در‬
‫ﺳﻪ ﺗﻜﺮار از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ دام در زﻣﺎن ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻴـﺰان ‪ 2/5‬ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم ﻋﻠﻮﻓـﻪ ﺑﺮداﺷـﺖ و در ﻇـﺮوف‬
‫ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﻜﻞ ﺑﻪ ﻃﻮرﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻗﺮار داده ﺷﺪ‪ .‬از ﻫﺮ ﮔﺮوه دام )ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ( ﺗﻌﺪاد ﺷﺶ راس ﺑﺼﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺪت دوازده ﺳﺎﻋﺖ در ﻣﺤﻞ آزﻣﺎﻳﺶ رﻫﺎ ﻛﺮده ﺗﺎ از ﻇﺮوف ﻣﺤﺘﻮي ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺗﻌﻠﻴﻒ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬دامﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺳـﻦ‪ ،‬ﻧـﮋاد‬
‫و وزن ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ داﺷﺘﻨﺪ و از ﻣﺪﺗﻲ ﻗﺒﻞ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻞ آزﻣﺎﻳﺶ ﺳـﺎزﮔﺎر ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از ﻣﺼـﺮف‪ ،‬ﻋﻠﻮﻓـﻪ‬
‫داﺧﻞ ﻇﺮوف ﺗﻮزﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻧﺎﻟﻴﺰ وارﻳـﺎﻧﺲ دوﻃﺮﻓـﻪ و ﻣﻘﺎﻳﺴـﺎت ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آزﻣـﻮن ‪t-test‬‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را ﺑﺮاي ﺑﺰ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻛﻴﻜﻢ‪ ،‬ﺑﻨـﻪ‪ ،‬ﮔﻼﺑـﻲوﺣﺸـﻲ‪ ،‬ﭘﻼﺧـﻮر‪،‬‬
‫ﺑﻠﻮط ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﮔﻼﺑﻲوﺣﺸﻲ‪ ،‬ﭘﻼﺧﻮر‪ ،‬ﺑﻨﻪ‪ ،‬ﻛﻴﻜﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻮط ﺑﺮاي ﺑﺰ ﺧﻮﺷﺨﻮراكﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ‪ ،‬آﻧﺎﻟﻴﺰ وارﻳﺎﻧﺲ دوﻃﺮﻓﻪ‬
‫‪A‬‬
‫‪ 1‬داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮي ﻋﻠﻮم ﻣﺮﺗﻊ‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫*ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل‪Email: [email protected] :‬‬
‫‪ 2‬ﺑﺎﺷﮕﺎه ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺟﻮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬واﺣﺪ ﻳﺎﺳﻮج‪ ،‬ﻳﺎﺳﻮج‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫‪ 3‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻣﺮﺗﻊ و آﺑﺨﻴﺰداري‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫‪ 4‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻣﺮﺗﻊ و آﺑﺨﻴﺰ داري‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻋﻠﻮم زﻣﻴﻦ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﺮﻛﺮد‪ ،‬ﺷﻬﺮﻛﺮد‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪.............................................................................................66‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‪-‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ي دﻳﺮﻳﻨﻪي داﻣﺪاري در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮاﺗـﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠﻮﻓـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ )‪ .(4‬ﻣﺮاﺗﻊ از ﻧﻈﺮ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻋﻠﻮﻓـﻪي‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز دامﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪﻫـﺎي ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨـﻲ ﻛﺸـﻮر‬
‫ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣـﻲ آﻳﻨـﺪ و ﺳـﻼﻣﺖ دام و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ و ﻟﺒﻨﻲ ﻛﺸﻮر واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮع ﻋﻠﻮﻓﻪ و ﻛﻴﻔﻴﺖ آن اﺳـﺖ )‪ .(6‬اﻣـﺎ ﻋـﻮاﻣﻠﻲ‬
‫ﻧﻈﻴــﺮ ﺷــﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻐﻴــﺮ اﻗﻠﻴﻤــﻲﻛﺸــﻮر‪ ،‬ﻣــﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻧﺎﺻﺤﻴﺢ ﻛﻨﻮﻧﻲ )‪ ،(17‬وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﺮاﺗﻊ و‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻏﻠﻂ )‪ (21‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي و اﻧﻬﺪام‬
‫ﻗﺴــﻤﺖﻫــﺎي زﻳــﺎدي از اﻳــﻦ ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﺷــﺪه و‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻧﻴﺎز دامﻫﺎ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺴـﻴﺎري از‬
‫ﻣﻮارد ﻋﻠﻮﻓﻪ دﺳﺘﻲ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮ ﻣﺰارع و ﺣﺘﻲ ﺑﺮگ‪،‬‬
‫ﺷﺎﺧﻪ و ﻣﻴﻮهﻫـﺎي درﺧﺘـﺎن و درﺧﺘﭽـﻪﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻌﻠﻴﻒ دامﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴـﺮد )‪(16 ،27 ،11‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻤﺒﻮد ﺟﺒﺮان ﺷﻮد‪ .‬آﻣﺎرﻫـﺎ ﺣـﺎﻛﻲ از آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ وﺳﻌﺖ اراﺿـﻲ ﺟﻨﮕﻠـﻲ رو ﺑـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )‪ (9‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺳﻬﻢ ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﻣﺜﻞ ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ و ﻋﻮاﻣـﻞ اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﻣﺜـﻞ آﺗـﺶ‬
‫ﺳﻮزي ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ )‪ ،(25‬رﻳﺸﻪﻛﻨﻲ و ﺑﻬﺮهﺑـﺮداري‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ )‪ (21‬و ﻏﻴـﺮه ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪي دﻳﺮﻳﻨﻪاي در ﺗﻐﺬﻳﻪ و‬
‫ﭘﺮوارﺑﻨــﺪي دامﻫــﺎ دارﻧــﺪ )‪ (27 ،16‬و در ﻋﻠــﻢ‬
‫اﮔﺮوﻓﺎرﺳــﺘﺮي ﻳــﺎ ﺑﻴﺸــﻪزراﻋــﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺗــﺪوﻳﻦ‬
‫روش ﻫﺎي ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫـﺎي ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﺑـﻪ ﺻــﻮرت ﺗﻠﻔﻴﻘــﻲ ﻣـﻲﭘــﺮدازد‪ ،‬ﺗﺤــﺖ ﻋﻨــﻮان‬
‫ﺳﻴﻠﻮﭘﺎﺳــﺘﻮرال ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷــﺪه ﻫﺴــﺘﻨﺪ )‪.(18‬‬
‫وﺳﻌﺖ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي اﻳﺮان ﺣـﺪود ‪ 13/86‬ﻣﻴﻠﻴـﻮن‬
‫ﻫﻜﺘﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﻣﺮﻃﻮب‬
‫و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي ﻧﻴﻤـﻪ ﻣﺮﻃـﻮب و‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ ﺧﺎرج از ﺷﻤﺎل ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ )‪.(10‬‬
‫ﮔﻮﻧــﻪ اﺻــﻠﻲ اﻳــﻦ ﺟﻨﮕــﻞﻫــﺎ را ﺑﻠــﻮط ﺗﺸــﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﭘﺮاﻛﻨﺶ اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ در اﺳـﺘﺎنﻫـﺎي‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑـﻲ‪ ،‬ﻛﺮدﺳـﺘﺎن‪ ،‬ﻛﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه‪ ،‬اﻳـﻼم‪،‬‬
‫ﻟﺮﺳــﺘﺎن‪ ،‬ﭼﻬﺎرﻣﺤــﺎل و ﺑﺨﺘﻴــﺎري‪ ،‬ﺧﻮزﺳــﺘﺎن‪،‬‬
‫اﺻــﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻛﻬﮕﻴﻠﻮﻳــﻪ و ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤــﺪ و ﻗﺴــﻤﺘﻲ از‬
‫اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس اﺳﺖ )ﺷﻜﻞ ‪.(10) (1‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1‬ﻧﺎﺣﻴﻪي روﻳﺸﻲ زاﮔﺮس‬
‫ﺣﺪود ﺷﺶ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻫﻜﺘﺎر‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﭼﻬﻞ و ﭼﻬﺎر‬
‫درﺻﺪ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻛﺸﻮر وﺳﻌﺖ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي‬
‫زاﮔﺮﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ را در ﺗﻮﻟﻴﺪ آب‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫در ﻛﺸﻮر دارد )‪ .(10‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﮔﻴﺎﻫﺎن از‬
‫دﻳﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺎرﺑﺮدي ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺮﺗﻊ اﻧﺠﺎم آنﻫﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﭘﻨﺞﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﺧﺸﻚ زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ‪67..............................................‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﻛﻤ‪‬ﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﻮﺷﺶﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬در ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻴﻔﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮاردي ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ و ارزش رﺟﺤﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻮادﻏﺬاﻳﻲ و ﻫﻀﻢﭘﺬﻳﺮي ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد )‪.(21‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و درك ﺻﺤﻴﺢ از ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺗﻌﺪار را در اراﺋﻪي‬
‫راهﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻣﻜﺎﻧﻴﺎﺑﻲ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺑﺮاي‬
‫دامﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﻧﺘﺨﺎب دام ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻮع‬
‫ﻋﻠﻮﻓﻪي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺮﺗﻊ ﻳﺎري ﻛﻨﺪ )‪.(7‬‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺪتﻫﺎ ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻣﺮﺗﻌﺪاري و ﺗﻐﺬﻳﻪي دام ﺑﻮده و‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از آن در ﻛﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻت‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد )‪Provenza & Launchbaugh .(4‬‬
‫)‪ ،(1999‬ﻋﻘﻴﺪه دارد ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ راﺑﻄﻪ دروﻧﻲ‬
‫ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻃﻌﻢ )ﺑﻮ‪ ،‬ﻣﺰه و ﺑﺎﻓﺖ( ﻳﻚ ﺧﻮراك و‬
‫اﺛﺮات ﭘﺲ از ﻫﻀﻤﻲ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ و ﺳﻤﻮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﻴﺎه و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻐﺬﻳﻪاي دام‬
‫و ﺗﺠﺮﺑﻪي ﭘﻴﺸﻴﻦ او از ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ آن ﺧﻮراك‪،‬‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ )‪ (1964) Heady .(2‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﻴﺎه ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ‬
‫ﺑﺮ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ذاﺋﻘﻪي دام ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬درﺻﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻧﺤﻮهي ﭘﺮاﻛﻨﺶ و‬
‫ﻣﻴﺰان دﺳﺘﺮﺳﻲ دام ﺑﻪ آنﻫﺎ در ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻧﻘﺶ دارد‪& Holmgren .‬‬
‫‪ ،(1972) Hutchings‬ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻓﺼﻠﻲ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺻﻔﺖ ﻣﻬﻢ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮﺗﻪاي از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن آنﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻒ و ﺗﻐﺬﻳﻪي دامﻫﺎي اﻫﻠﻲ در اواﻳﻞ‪ ،‬اواﺳﻂ‬
‫و اواﺧﺮ زﻣﺴﺘﺎن ﻣﻄﺮح ﻛﺮدهاﻧﺪ )‪.(5‬‬
‫‪ ،(1998) Moghadam‬ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ و ﻓﺮاواﻧﻲ‬
‫ﮔﻮﻧﻪي ﻫﻤﺮاه و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ را ﺑﺮ‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮي ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﻴﺎه‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪارك ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهاي وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻳﺎ آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮان ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه‬
‫ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻳﺎ وﻓﻮر ﮔﻮﻧﻪي ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﻣﺎدهي ﻏﺬاﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﻴﻮان اﺛﺮ‬
‫ﺑﮕﺬارد )‪ .(4‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ‪Weltch et‬‬
‫‪ (1987) al.,‬ﺑﻴﻦ ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ درﻣﻨﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﻣﻨﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺰان‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت زﻳﺎدي وﺟﻮد ﻧﺪارد و‬
‫ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان در ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮش‬
‫ﺧﻮراك ﺷﺼﺖ ﺗﺎ ﻫﻔﺘﺎد درﺻﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﻣﻨﻪ داراي ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮ‪ ،‬ﭘﺎﻧﺰده درﺻﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ روشﻫﺎي ﭼﻨﺪي ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روشﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ روش‬
‫ﻛﺎﻓﻪﺗﺮﻳﺎ )روش وزﻧﻲ(‪ ،‬روش زﻣﺎنﺳﻨﺠﻲ‪ ،‬روش‬
‫ﻓﻴﺴﺘﻮﻟﻪ ﮔﺬاري‪ ،‬روش ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻋﻠﻮﻓﻪي ﺷﻜﻤﺒﻪ‪،‬‬
‫روش ﻓﻴﻠﻢﺑﺮداري ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ از ﺑﻴﻦ اﻳﻦ‬
‫روشﻫﺎ‪ ،‬روش زﻣﺎنﺳﻨﺠﻲ و روش وزﻧﻲ‬
‫)ﻛﺎﻓﻪﺗﺮﻳﺎ( از ﻗﺪﻣﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺷﻜﺎل روش ﻛﺎﻓﻪﺗﺮﻳﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫واﻗﻌﻲ ﻣﺮﺗﻊ ﺗﻔﺎوت دارد )‪ .(21‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﻣﺮﺗﻊ روﺷﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي و‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت زﻳﺎدي ﺑﺮ‬
‫روي ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ‪،(2006) Karda‬‬
‫ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻋﻠﻮﻓﻪي ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫درﺧﺘﺎن در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﻣﺮﺑﻊ ﻻﺗﻴﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪.............................................................................................68‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫روش ﻛﺎﻓﻪ ﺗﺮﻳﺎ ﺑﺮ روي ﭼﻬﺎر ﮔﻮﻧﻪي درﺧﺘﻲ‬
‫‪ Gliricidia ،Albizia ،Calliandra‬و ‪ Leucaena‬ﺑﺎ‬
‫ﺷﺶ ﺑﺰ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان‬
‫ﻣﺼﺮف از ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع دام‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه و ﻧﻮع درﺧﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺑﺰﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﻫﺎ از ﺑﺮگ‬
‫درﺧﺘﺎن ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻮﻓﻪي ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫درﺧﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻓﺰاﻳﺸﻲ در ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ‬
‫‪ Albizia ،Calliandra ،Gliricidia‬و ‪Leucaena‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،(2007) Osakwe .‬ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﻲ ﭼﻬﺎر ﮔﻮﻧﻪي درﺧﺘﻲ ‪Calopogonium‬‬
‫ﺑﺮرﺳــﻲ ﺧﻮﺷــﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎي درﺧﺘــﻲ ﺑــﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻛﺎﻓﻪ ﺗﺮﻳﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻲ ﺗـﻮان از ﻃﺮﻳـﻖ اﺟـﺮاي ﻃـﺮح ﻫـﺎي‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺻـﻴﺎﻧﺖ از ﺟﻨﮕـﻞ اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﺣﻤﺎﻳـﺖ از‬
‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮﺷﺨﻮراك ﺑﻮﻣﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺮ ﻗﻬﻘﺮاﻳﻲ ﻣﺮاﺗﻊ اﻳﺮان ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎي درﺧﺘــﻲ ﺧﻮﺷــﺨﻮراك ﻣــﻲﺗــﻮان در‬
‫ﻣﻮاﻗﻌﻲ از ﺳﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﻠﻴﻒ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎ‬
‫ﺑــﺮ اﺳــﺎس رﻋﺎﻳــﺖ ﻇﺮﻓﻴــﺖ و در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺷﻜﻨﻨﺪﮔﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎي زاﮔﺮس ﺑـﺮاي‬
‫دامﻫﺎ ﻓﺸﺎر ﭼﺮاﻳﻲ را ﺑﺮ روي ﻣﺮاﺗﻊ ﻛﺎﻫﺶ داد‪.‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫)‪Elaeisguineensi (Oil ،mucunoides (Calopo‬‬
‫)‪،palm‬‬
‫)‪(Banana‬‬
‫‪sapientum‬‬
‫‪Musa‬‬
‫و‬
‫)‪ Andropogon gayanus (Gamba‬را روي‬
‫ﺧﺮﮔﻮش ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲداري در‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻧﺴﺒﻲ )‪ (RPI‬ﺑﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ (2001) Abdulrazak et al.,‬ﺑـــﻪ ﺑﺮرﺳـــﻲ‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻧﺴـﺒﻲ و ارزشﻏـﺬاﻳﻲ ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي‬
‫درﺧﺘﻲ آﻛﺎﺳﻴﺎ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪<A.leucocephala <A.brevispica‬‬
‫‪ A.nilotica <A.Senegal <A.tortilis‬ﺑـــﻮد‪ .‬ﮔﻮﻧـــﻪي‬
‫‪ A.nilotica‬ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ اﻧﺪﻛﻲ )‪ (RPI=%24‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺠﻤﻊ ‪ Poly phenolic‬داﺷﺖ و در زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ رژﻳﻢ ﻏﺬاﻳﻲ از ﻧﻈﺮ ﭘﺮوﺗﻴﻦ ﻓﻘﻴـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬دام‬
‫ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﭼﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺪوﻧﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺑﺮرﺳــﻲ ﺧﻮﺷــﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎي درﺧﺘــﻲ و‬
‫درﺧﺘﭽﻪاي در داﺧﻞ ﻛﺸـﻮر و ﻣﻨﻄﻘـﻪي ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﻣﻮاد و روشﻫﺎ‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﻠﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ و دام‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ‬
‫زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي از ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي ﺟﻨﮕﻠـﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻪي‬
‫ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداري ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻃـﻮل ﺷـﺮﻗﻲ ‪ 51°34′0.12″E‬و ﻋـﺮض ﺷـﻤﺎﻟﻲ‬
‫‪ 30°43′0.12″N‬و ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1912‬ﻣﺘﺮ از‬
‫ﺳﻄﺢ درﻳﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه و اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ داراي اﻟﮕﻮﻳﻲ‬
‫از ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪﻣﺘﺮاﻛﻢ و در ﻣﻨﻄﻘـﻪي اﻗﻠـﻴﻢ‬
‫ﺳــﺮدﺳــﻴﺮي ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ و داراي ﻫــﻮاي ﻣﻌﺘــﺪل‬
‫ﻣﺘﻤﺎﻳــﻞ ﺑــﻪ ﺳــﺮد اﺳــﺖ‪ .‬ﺑــﺮ اﺳــﺎس اﻃﻼﻋــﺎت‬
‫اﻳﺴــﺘﮕﺎه ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳــﻲ ﺷﻬﺮﺳــﺘﺎن ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤــﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻴــﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳــﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎرﻧــﺪﮔﻲ ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺣــﺪود‪450‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ و ﺣﺪاﻗﻞ دﻣﺎ ﺑـﻪﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ 38‬و‬
‫‪ -10‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﭘﻨﺞﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﺧﺸﻚ زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ‪69..............................................‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ -2‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ در اﺳﺘﺎن ﻛﻬﮕﻴﻠﻮﻳﻪ وﺑﻮﻳﺮ اﺣﻤﺪ‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻬـﻢ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗﻌﻠﻴـﻒ‬
‫دامﻫـﺎ ﺟﻬـﺖ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺧﻮﺷـﺨﻮراﻛﻲ در اﺳـﺘﺎن‬
‫ﻛﻬﮕﻴﻠﻮﻳــﻪ و ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤــﺪ ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت‬
‫ﭘﻴﺸــﻴﻦ )‪ (26، 22 ،14‬ﻟﻴﺴــﺘﻲ از ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎي‬
‫درﺧﺘﻲ و درﺧﺘﭽﻪ اي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ي ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻓــﺮاﻫﻢ ﮔﺮدﻳــﺪ‪ .‬از ﺑــﻴﻦ ‪ 29‬ﮔﻮﻧــﻪي درﺧﺘــﻲ و‬
‫درﺧﺘﭽﻪ اي ﺷﺎﺧﺺ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﭘﺎﻳـﻪ و‬
‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪاي )‪ (15‬ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﻛﺎرﺑﺮان ﻣﺤﻠﻲ‬
‫ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف دام ﻫﺎي ﺳﺒﻚ )ﺑﺰ و ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ( از‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻃـﻮر ﺗﺼـﺎدﻓﻲ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺞ ﮔﻮﻧﻪي درﺧﺘﻲ ﮔﻼﺑﻲ وﺣﺸﻲ ‪Pyrus‬‬
‫‪ ،glabra Boiss‬ﺑﻠـﻮط ‪،Quercus brantii Lind.l‬‬
‫ﭘﻼﺧــﻮر &‪Lonicera nummulariifolia Jaub.‬‬
‫‪ ،Spach‬ﺑﻨـﻪ ‪Pistacia mutica Fisch.& Mey C.‬‬
‫‪ ،A.‬ﻛـﻴﻜﻢ ‪ Acer monspessulanum L.‬ﺟﻬـﺖ‬
‫اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ‪:‬‬
‫ﮔﻼﺑﻲ وﺣﺸﻲ ‪:Pyrus glabra Boiss‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫درﺧﺘﻲ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع‪ 6-5‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺧـﺎردار‪،‬‬
‫ﺑﺪون ﻛﺮك‪ ،‬ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي‪ ،‬ﻣﻴﻮه آن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻛـﺮوي‪،‬‬
‫ﺑﺮگ آن ﺑﺎرﻳﻚ‪ ،‬ﻛﺸﻴﺪه ﻧﻴـﺰهاي اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﻮﻧـﻪي‬
‫ﮔﻼﺑــﻲ وﺣﺸــﻲ ﻛــﻪ داراي ارزش اﻛﻮﻟــﻮژﻳﻜﻲ‪،‬‬
‫ژﻧﺘﻴﻜﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي )ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻴﻮه و ﺑـﺬر(‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺧـﺎﻟﺺ و ﻳـﺎ آﻣﻴﺨﺘـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺷـﻦ‪ ،‬اﻓـﺮا )ﻛـﻴﻜﻢ(‪ ،‬زاﻟﺰاﻟـﻚ و‬
‫ارژن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد )‪.(6‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫ﺑﻠﻮط ‪:Quercus brantii Lind.l‬‬
‫درﺧﺘﻲ اﺳﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 10‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ‬
‫ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي و ﺷﻴﺎردار‪ ،‬ﭘﻴﺎﻟﻪ ﻣﻴﻮه آن ﻗﻴﻔﻲ ﺷﻜﻞ‬
‫)‪ ،(26‬اﻳﻦ درﺧﺖ ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﺑﻠﻮط اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻠـﻮط‬
‫ﻏﺮب و ﺑﻠﻮط زاﮔﺮس ﺷـﻬﺮت ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺪﻣﺖ اﻳـﻦ درﺧـﺖ ﻛـﺎرﺑﺮد زﻳـﺎدي در‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﭼﺮمﺳﺎزي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي داروﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺼﺎرف‬
‫ﺧﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺧﻮراﻛﻲ و ﻣﻴﻮهي آن ﺟﻬﺖ ﺧﻮراك دام‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد دارد )‪.(22‬‬
‫‪A‬‬
‫‪.............................................................................................70‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫ﭘﻼﺧــﻮر‬
‫&‪Lonicera nummulariifolia Jaub.‬‬
‫‪:Spach‬‬
‫درﺧﺘﭽﻪ و ﻳﺎ درﺧﺘﻲ ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع‬
‫‪ 5‬ﻣﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﺑـﺮگﻫـﺎي آن ﻣﺘﻨـﻮع‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮگﻫـﺎي ﭘـﺎﻳﻴﻦ آن ﮔـﺮد و ﻛﻤـﻲ‬
‫ﻗﻠﺒﻲ ﺷﻜﻞ ﺑﺮگﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﻲ آن ﺑﻴﻀـﻲ ﺑـﺎ ﻧـﻮك‬
‫ﮔﺮد و ﺑﺮگ ﻫﺎي اﺷـﻌﺎﺑﺎت ﻓﻮﻗـﺎﻧﻲ ﺗﺨـﻢ ﻣﺮﻏـﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ اﺳﺖ‪ .‬داراي ﻣﻴﻮه ﺳﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )‪.(26‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫ﺑﻨﻪ ‪:Pistacia mutica Fisch.& Mey C. A.‬‬
‫ﺑﻨﻪ درﺧﺘﻲ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﺗﺎ ‪ 15‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺗﺎﺟﻲ ﮔـﺮد و‬
‫ﺑﺰرگ وﺗﻨﻪ ﻗﻄﻮر ﺑـﻪ ﻗﻄـﺮ ﻧـﻴﻢ ﻣﺘـﺮ ﺑـﻪ ﻧـﺪرت‬
‫درﺧﺘﭽﻪ اي ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﺻﺎف و ﺧﺎﻛﺴـﺘﺮي اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ارزش ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﻨﻪ در زﻣﻴﻨﻪي ﻣﺸﺠﺮ‬
‫ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ و ﻧﻴﻤﻪﺧﺸﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻘﺰ و‬
‫ﻣﺤﺼــﻮﻻت ﻓﺮﻋــﻲ و اﺳــﺘﻔﺎدهﻫــﺎي داروﻳــﻲ و‬
‫ﺧﻮراﻛﻲ ﻣﺘﻌﺪد وارزش رﻳﺎﻟﻲ ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﺗﻮﻟﻴﺪات‬
‫آن ﺑﺮ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻧﻴﺴﺖ )‪.(8‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﻛﻴﻜﻢ ‪:Acer monspessulanum L.‬‬
‫درﺧﺘﺎن ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻛﻮﺗﺎه ﻳﺎ درﺧﺘﭽﻪاي‪ ،‬ﺑﺮگﻫﺎي ﻛﻢ‬
‫و ﺑﻴﺶ ﭼﺮﻣﻲ ﺷﻜﻞ و ﻛﻮﭼـﻚ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻴـﻮه آن‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻣﺎرﻫﺎي ﻣﻮازي و ﻳﺎ از ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﺑـﺎز‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑـﻮﻣﻲ‬
‫اروﭘﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ اﺳﺖ و در اﻳـﺮان در داﻣﻨـﻪﻫـﺎي‬
‫اﻟﺒﺮز و زاﮔﺮس اﻧﺘﺸﺎر دارد )‪.(26‬‬
‫از ﻧﻈﺮ دام ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻌﺪاد ﺷﺶ رأس ﺑـﺰ از‬
‫ﻧــﮋاد ﻣﻤﺴــﻨﻲ ﺑــﺎ ﻣﺘﻮﺳــﻂ وزن زﻧــﺪهي ‪30±2‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم و ﺷﺶ رأس ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ از ﻧﮋاد ﺑﻬﻤﺌﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺘﻮﺳــﻂ وزن زﻧــﺪهي ‪ 50±5‬ﻛﻴﻠــﻮﮔﺮم ﻣــﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻛﻞ دامﻫـﺎ از ﻧﻈـﺮ ﺳـﻦ‪،‬‬
‫ﻧﮋاد‪ ،‬وزن و ﺳﻼﻣﺘﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﻜﺴـﺎﻧﻲ داﺷـﺘﻨﺪ و‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﻗﺒﻞ از اﺟﺮا ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻞ آزﻣـﺎﻳﺶ‬
‫آﺷﻨﺎ و ﺳﺎزﮔﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬اﻳﻦ دامﻫﺎ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل‬
‫در ﺣﻴﻦ ﭼﺮا از ﺗﺤﺖ اﺷﻜﻮب ﺟﻨﮕﻠـﻲ در ﻃـﻮل‬
‫ﻓﺼﻮل ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ازﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﺗﻐﺬﻳـﻪ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮده و ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗﻌﻠﻴﻔـﻲ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻋـﺎدت‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫روش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻧﺤﻮهي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮ روي ﮔﻠّﻪاي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷـﺪت ﭼـﺮاي‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭼﺮاي ﺗﻨﺎوﺑﻲ اداره ﻣﻲﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ روش ﻛﺎﻓﻪﺗﺮﻳـﺎ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬زﻣـﺎن اﺟـﺮاي‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ در ﻓﺼﻞ ﭼﺮاي دام ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻌﺪاد ﺷـﺶ رأس از اﻧـﻮاع دام ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ از ﮔﻠﻪ ﺟﺪا ﺷـﺪﻧﺪ ﻛـﻪ از ﻟﺤـﺎظ ﺳـﻦ‪،‬‬
‫ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﻧﮋاد‪ ،‬وزن و ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژي ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و از ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ در ﻣﺤﻞ آزﻣـﺎﻳﺶ ﻗـﺮار‬
‫داده ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺎزﮔﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﺑـﺮگ و‬
‫ﺳﺮﺷﺎﺧﻪي ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪي درﺧﺘﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﻴـﻒ ﻫـﺮ‬
‫دام ﻣﻘﺪار دو و ﻧﻴﻢﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺑﺮداﺷﺖ و در‬
‫ﻇﺮوف ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﺳﻪ ﺗﻜﺮار ﻗـﺮار‬
‫داده ﺷﺪه و از ﻫﺮ ﮔﺮوه دامﻫﺎ ﺗﻌﺪاد ﺷـﺶ رأس‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪت دوازده ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺠﺰا رﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫از ﻇﺮفﻫﺎي ﺣﺎوي ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ‬
‫دامﻫﺎ از ﻣﺤﻞ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻮﻓﻪ داﺧﻞ ﻇﺮوف‬
‫ﺗــﻮزﻳﻦ ﮔﺮدﻳــﺪ )‪ .(7‬ﺗﺠﺰﻳــﻪ و ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﻣﻘــﺎدﻳﺮ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در ﻗﺎﻟﺐ آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻳﻞ و آﻧـﺎﻟﻴﺰ‬
‫وارﻳﺎﻧﺲ دوﻃﺮﻓﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻣﻌﻨﻲدار ﺑﻮدن‬
‫ﻣﺼﺮف ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘـﻲ و اﺛـﺮ‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آن ﻫـﺎ ﺑﺮرﺳـﻲ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‪ ،‬آزﻣـﻮن ‪ t‬ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﻫﺮﻳﻚ از ‪ 5‬ﮔﻮﻧﻪ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ‬
‫ﮔﺮوه از دام )ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ( ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮماﻓﺰار‬
‫‪ SPSS17‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﭘﻨﺞﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﺧﺸﻚ زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ‪71..............................................‬‬
‫دادهﻫﺎ )ﺟﺪول‪ (1‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲداري‬
‫ﺑﻴﻦ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻃﻲ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ اﺳﺖ )‪.(P< 0/01‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻛﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺧـﻮرده ﺷـﺪن ﺳﺮﺷـﺎﺧﻪ و‬
‫ﺑﺮگ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و ﺑـﺰ در‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 1‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳـﻪ وارﻳـﺎﻧﺲ‬
‫ﺟﺪول ‪ -1‬آﻧﺎﻟﻴﺰ وارﻳﺎﻧﺲ دو ﻃﺮﻓﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺼﺮف دام از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي درﺧﺘﻲ و ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آن‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت)‪(MS‬‬
‫)‪(F‬‬
‫‪6/651‬‬
‫**‬
‫‪0/823‬‬
‫‪0/375ns‬‬
‫‪4/706‬‬
‫**‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫ﻣﺠﻤﻮعﻣﺮﺑﻌﺎت )‪(SS‬‬
‫درﺟﻪ آزادي)‪(DF‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ‬
‫‪507734/300‬‬
‫‪4‬‬
‫‪126933/575‬‬
‫ﻧﻮع دام‬
‫‪15709/408‬‬
‫‪1‬‬
‫‪15709/408‬‬
‫اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دام و ﮔﻮﻧﻪ‬
‫‪359287/633‬‬
‫‪4‬‬
‫‪89821/908‬‬
‫‪381721‬‬
‫‪20‬‬
‫‪19086/050‬‬
‫‪1264451‬‬
‫‪30‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫ﺧﻄﺎ‬
‫ﻛﻞ‬
‫)‪(Sig.‬‬
‫‪0/001‬‬
‫‪0/008‬‬
‫**ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲدار در ﺳﻄﺢ ‪1‬درﺻﺪ‪ ns .‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻋﺪم ﻣﻌﻨﻲداري‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫ﻣﻄــﺎﺑﻖ ﺟــﺪول ‪ 1‬ﺑــﻴﻦ ﮔﻮﻧــﻪ و دام در ﻣﻴــﺰان‬
‫ﻣﺼﺮف از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي درﺧﺘﻲ اﺛـﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻮع دام ﻣﻌﻨﻲدار ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎري زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ اﺛـﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻌﻨﻲدار ﻣﻲﺷـﻮد ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲداري اﺛـﺮات‬
‫اﺻﻠﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد؛ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑـﺎ‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮن ‪ t‬در ﺳﻄﺢ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ 95‬درﺻﺪ‬
‫ﺑــﻪ ﺑﺮرﺳــﻲ اﺛــﺮ ﻧــﻮع دام روي ﻣﻴــﺰان ﻣﺼــﺮف‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎندﻫﻨـﺪه ي ﻣﻌﻨـﻲدار‬
‫ﺑﻮدن اﺳﺘﻔﺎده دام از ﮔﻮﻧـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪي‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ -3‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺗﻌﻠﻴﻒ ﺑﺰ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ و درﺧﺘﭽﻪاي‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪.............................................................................................72‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫از ﺑﻴﻦ ‪ 5‬ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي‬
‫ﺑﻨﻪ‪ ،‬ﻛﻴﻜﻢ‪ ،‬ﮔﻼﺑﻲوﺣﺸﻲ‪ ،‬ﭘﻼﺧﻮر و ﺑﻠـﻮط ﺑـﺮاي‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﮔﻼﺑﻲوﺣﺸﻲ‪ ،‬ﭘﻼﺧﻮر‪ ،‬ﺑﻨـﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻮط و ﻛﻴﻜﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي ﺑﺰ ﺧﻮﺷﺨﻮراك ﺗـﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻋﻠﻮﻓـﻪي ﺧـﻮرده‬
‫ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺰ ﺑﻴـﺎﻧﮕﺮ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻴﻦ ﭘـﻨﺞ‬
‫ﮔﻮﻧـــﻪي ﮔﻴـــﺎﻫﻲ ﻧـــﺎﻣﺒﺮده‪ ،‬ﮔﻮﻧـــﻪ ﮔﻼﺑـــﻲ‬
‫وﺣﺸﻲ ‪ Pyrus glabra‬از ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳـﺎﻳﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎ ﺑﺮﺧـﻮردار ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫)‪ .(P<0/05‬ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧﻪي ﮔﻼﺑـﻲوﺣﺸـﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺑﻠـﻮط‪ ،‬ﺑﻨـﻪ و ﻛـﻴﻜﻢ داراي اﺧـﺘﻼف‬
‫ﻣﻌﻨﻲداري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻨﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻛﻴﻜﻢ اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲداري را ﻧﺸﺎن ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻋﻠﻮﻓـﻪي ﺧـﻮرده ﺷـﺪه‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻴﻦ ﭘـﻨﺞ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻧﺎﻣﺒﺮده‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻨـﻪ از ﺧﻮﺷـﺨﻮراﻛﻲ‬
‫ﺑﻴﺸــﺘﺮي ﻧﺴــﺒﺖ ﺑــﻪ ﺳــﺎﻳﺮﮔﻮﻧﻪﻫــﺎ ﺑﺮﺧــﻮردار‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧﻪي ‪Quercus brantii‬‬
‫ﻧﺴـــﺒﺖ ﺑـــﻪ ‪ Acer monspessulanum‬داراي‬
‫اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨـﻲ داري اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺧﻮﺷـﺨﻮراﻛﻲ‬
‫ﮔﻮﻧــﻪ ‪ Acer monspessulanum‬ﺑــﺎ ‪Pistacia‬‬
‫‪ mutica‬اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲداري راﻧﺸـﺎن ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧﻪي ﮔﻼﺑﻲ وﺣﺸـﻲ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻠﻮط‪ ،‬ﺑﻨـﻪ و ﻛـﻴﻜﻢ داراي اﺧـﺘﻼف ﻣﻌﻨـﻲداري‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻛﻠﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ ﻣﻴـﺰان ﻣﺼـﺮف از‬
‫ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع دام اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه‬
‫و ﻧــﻮع درﺧــﺖ ﻣﺘﻔــﺎوت اﺳــﺖ‪ .‬ﺻــﺮفﻧﻈــﺮ از‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ اﻓﺮاد ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻧﻮاع دام‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺰ‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ و درﺧﺘﭽﻪاي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ اﺳﺖ و ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ ﺧﻮاري ﺑـﺰ را‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﺸﺎﻫﺪات ﭼﻮﭘﺎﻧﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ آن‬
‫ﺳــﺎزﮔﺎري دارد )‪ .(15 ،14‬ﻋﻠــﻲرﻏــﻢ اﻳﻨﻜــﻪ‬
‫ﮔﻮﺳــﻔﻨﺪان در اﻧﺘﺨــﺎب ﮔﻴﺎﻫــﺎن ﺑــﺮاي ﭼــﺮا‬
‫ﭘﻬﻦﺑﺮﮔﺎن ﻋﻠﻔﻲ را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ )‪ ،(20‬وﻟـﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﺪه ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻒ ﺟـﺰء ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي درﺧﺘـﻲ و درﺧﺘﭽـﻪاي‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در ﻋـﺎدات ﺗﻐﺬﻳـﻪاي ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ ﭼﺮي ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬از ﺑﻴﻦ اﻳـﻦ‬
‫‪ 5‬ﮔﻮﻧــﻪ ﺑــﻪﺗﺮﺗﻴــﺐ ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎي ﺑﻨــﻪ‪ ،‬ﻛــﻴﻜﻢ‬
‫ﮔﻼﺑﻲوﺣﺸﻲ‪ ،‬ﭘﻼﺧﻮر و ﺑﻠـﻮط ﺑـﺮاي ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﻼﺑﻲوﺣﺸﻲ‪ ،‬ﭘﻼﺧـﻮر‪ ،‬ﺑﻨـﻪ‪ ،‬ﻛـﻴﻜﻢ و‬
‫ﺑﻠﻮط ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي ﺑﺰ ﺧﻮﺷـﺨﻮراكﺗـﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف ﺑﺰ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻴــﺰان اﺳـﺘﻔﺎده اﻳـﻦ ﻧــﻮع دام از‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي درﺧﺘﻲ و درﺧﺘﭽـﻪ اي ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ اﺳـﺖ و از ﻧﻈـﺮ آﻣـﺎري داراي‬
‫اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲداري اﺳﺖ و ﺳﺮﺷﺎﺧﻪﺧﻮاري ﺑﺰ را‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪،(2008) Dianati & Mirjalili .‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺰ ﺳﺮﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎ و‬
‫ﺑﻮﺗﻪايﻫﺎ را ﺑﻴﺶ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣـﻲدﻫـﺪ و‬
‫ﻣﻴــﺰان ﻣﺼــﺮف آن از ‪ Alhagi camelorum‬ﻛــﻪ‬
‫ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻮﺗﻪاي ﺑﺎ ارزش ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺎﻻﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ‪ Glycyrrhiza glabra‬و ‪ Lolium‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻠﻪ از اﻳـﻦ ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬
‫ﻣــﻲﺗــﻮان ﻋﻨــﻮان داﺷــﺖ ﻛــﻪ در ﺟﻨﮕــﻞﻫــﺎي‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﮋاد ﺑﻬﻤﺌﻲ رﻓﺘـﺎر‬
‫ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ ﭼﺮي ﺷﺪﻳﺪ از ﺧﻮد ﻧﺸـﺎن داده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫‪ (2008) Ahmadi et al.,‬ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴـﺮي را‬
‫در ﻣﺮاﺗﻊ ﺣـﻮض ﺳـﻠﻄﺎن ﻗـﻢ در ﻣـﻮرد ﭼـﺮاي‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﭘﻨﺞﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﻲ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﺧﺸﻚ زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺰ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮﻳﺮاﺣﻤﺪ‪73..............................................‬‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﮋاد زﻧـﺪي از ﮔﻴـﺎه ﮔـﺰ و رﻓﺘـﺎر‬
‫ﺳﺮﺷــﺎﺧﻪ ﺧــﻮاري آن ﺑﻴــﺎن داﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در ﺗﺄﻳﻴـﺪ اﻳـﻦ ﻧﻜﺘـﻪ ‪Sanon et al.,‬‬
‫)‪ (2007‬ﻋﻨــﻮان داﺷــﺘﻨﺪ ﻛــﻪ ﮔﻮﺳــﻔﻨﺪ و ﺑــﺰ در‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﺗﻐﺬﻳـﻪ اي ﺧـﻮد در ﻫﻨﮕـﺎم ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫زيﺗـــﻮده ﻋﻠﻔـــﻲ در ﻓﺼـــﻞ ﺧﺸـــﻚ‪ ،‬ﺑـــﻪ‬
‫ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ ﺧﻮاري ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻓﺘـﺎر ﻏـﺬاﻳﻲ دادﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه از اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﻣﻴﺰان ﻣﺼـﺮف ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ از دو ﮔﻮﻧـﻪي درﺧﺘـﻲ‬
‫ﻛﻴﻜﻢ و ﺑﻨﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ و اﺧـﺘﻼف‬
‫ﻣﻌﻨﻲ داري را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ؛ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫را ﻣﻲﺗﻮان در ﺑﺎﻓﺖ ﮔﻴـﺎﻫﻲ درﺧـﺖ ﻛـﻴﻜﻢ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮگﻫﺎﻳﻲ ﻧﺎزك دارد و روي ﺑـﺮگﻫـﺎي درﺧـﺖ‬
‫ﺑﻨﻪ ﺷﻴﺮهاي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫اﻳــﻦ دام از اﻳــﻦ دو ﮔﻮﻧــﻪ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬ﻧﺘــﺎﻳﺞ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ (2007) Allan Degen et al.,‬ﺑـﺎ روش‬
‫ﻛﺎﻓﻪﺗﺮﻳﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻴـﺰان ﻣﺼـﺮف ﺑـﺰ و‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﺖ‬
‫اﻣﺎ در ﻛﻞ ﻣﻴﺰان ﻣﺼـﺮف ﺑـﺰ ﺑﻴﺸـﺘﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬وي‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﻧـﻮع دام‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎﻧﻦﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺼﺮف ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ‬
‫در ‪ 2‬ﮔﻮﻧﻪ از ‪ 5‬ﮔﻮﻧﻪي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ از ﺑﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﻮدهاﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜـﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬
‫ذاﺋﻘﻪي دام ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬درﺻـﺪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬
‫ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬ﻧﺤـﻮهي ﭘـﺮاﻛﻨﺶ و‬
‫ﻣﻴــﺰان دﺳﺘﺮﺳــﻲ دام ﺑــﻪ آنﻫــﺎ در ارزﻳــﺎﺑﻲ‬
‫ﺧﻮﺷــﺨﻮراﻛﻲ ﻧﻘــﺶ دارد‪ ،‬ﭘﻴﺸــﻨﻬﺎدﻣﻲﺷــﻮد‪،‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣـﻮارد ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺧﻮﺷﺨﻮراﻛﻲ ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻛـﺎرﺑﺮد ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫روشﻫــﺎي ارزﻳــﺎﺑﻲ ﺧﻮﺷــﺨﻮراﻛﻲ ﻣﺜــﻞ روش‬
‫روشﺗﻔﻜﻴﻚ ﻋﻠﻮﻓﻪ ي ﺷﻜﻤﺒﻪ‪ ،‬روشﻓﻴﻠﻢﺑﺮداري‪،‬‬
‫روشزﻣﺎﻧﺴﻨﺠﻲ و ﻏﻴﺮه در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠـﻲ‬
‫روي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي درﺧﺘﻲ اﻳﺮان اﺟﺮا و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺎ ﻫـﻢ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪References‬‬
‫‪1-Abdulrazak S. A., J. Nyangaga & T. Fujihara, 2001. Relative palatability by sheep of‬‬
‫‪Some Browse Species, their In sacco Degradabilityand In vitro Gas Production‬‬
‫‪Characteristic. Asian-Aust. J.Anim.Sci 11:1580-1584.‬‬
‫‪2-Ahmadi A., A. Sandgol & M. Mohseni, 2008. Investigation of Zandi sheep's diet and‬‬
‫‪grazing behavior. Range journal 2: 232-245.‬‬
‫‪3-Allan Degen El., A.S. Meccawi & M. Kam, 2010.Cafeteria trials to determine relative‬‬
‫‪preference of six desert trees andshrubs by sheep and goats. Livestock Science 132 :‬‬
‫‪19–25‬‬
‫‪4-Arzani, H., 2010. Forage quality.1th. Tehran university publisher, 329pp.‬‬
‫‪5-Baqestani, N., H. Arzani, 2006. An investigation of range plants, Palatability and goat‬‬
‫‪behavior in Posht kooh rangeland. Iranian J. Natural Res 58:909-919.‬‬
‫‪6-Baseri, F., M. Zobeiri, 2010. Study of environmental factors of wild pear (Pyrus‬‬
‫‪glabra Boiss.) Msc thesis, 87pp.‬‬
‫‪7-Dianati Tilaki, GH.A., A.B. Mirjalili, 2008. Investigation on palatability of rangeland‬‬
‫‪plants in Yazd region. Pajouhesh & Sazandegi 76: 69-73.‬‬
‫‪8-Falah chaiechi, M., 2009. Investigation of Some properties of the Pistacia Mutica tree‬‬
‫‪species in Mah parviz forest. Journal of Biology Science 3: 29-40.‬‬
‫‪9-Farhikhtegan newspaper. 2007 8: 120-128.‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
1393 ‫ ﺑﻬﺎر‬،‫ ﺷﻤﺎره اول‬،‫ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‬،‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‬.............................................................................................74
10-Farzane, A., R. Bayani, 2005. Produce digital maps of forest cover 28:1-12.
11-Heady, F., 1964. Palatability of herbage and animal preference. Journal of Range
Management 17:76-82.
12-Hendrickson, R., L. Asmussen, 1981. The voluntary intake, digestibility and rotation
time day cattle and Sheep of leaf and stem fractions of a Tropical Legume (Lablab
purpureus). Australian Journal of Agriculture.24: 875 – 888.
13-Karda, I.W., 2006. Relative palatability by sheep and goat of oven-dried Calliandra ،
Albizia ،Gliricidia and Leucaena leaves. Fakultas Peternakan, Universitas Mataram,
Nusatenggara Barat, 125pp.
14-Karimiyan, V., H. Matinkhah, M. Safaei, 2011. Investigation of Indigenous
knowledge of nomad people about livestock preference. 5th national conferences of
Range and range mamagment 5: 1-12.
15-Karimiyan, V., H. Matinkhah, M. Safaei, 2012. Determining the palatable part of the
woody species (leaf, twig and fruit) for grazing by the livestock based on the shepherds
and rangers point of view – A case study in Kohkiluye and Boyerahmad The Third
symposium on climate change and dendrochronology in natural resources 3:1-13.
16-Lardo, M.A., D.J. Minson, 1973. The voluntary intake digestibility and retention
time by sheep of leaf and stem fractions of five grasses Australia. Journal of Agriculture
Research 24:875-888.
17-Makhdum, M., 2000. Foundation for land preparation. Tehran university publisher,
279pp.
18-Matinkhah, H., T. shamekhi, J. Khjedin, M. Jafari, 2003. Developing a Method for
Diagnosis and Characterization of Traditional Agroforestry Systems in Iran (Case
Study: Kohkiloieh and Boyerahmad Province). Natural resourses iranan journal 56:
213-228.
19-Mesdaghi, M., 1995. Range management in Iran. 3th. Astan Qods publisher, 280pp.
20-Mesdaghi, M., 1998. The relative palatability of pasture plants cultivated in areas of
steppe and steppe statements. Forest and Range Organ. 20
21-Moghadam, M.R., 1998. Range and Range management. Tehran university
publisher, 470pp.
22-Mozafarian, V., 2004. Trees and shrubs of Iran. Farhange Moaser publisher, 991pp.
23-Osakwe, I., 2007. Variation in relative palatability of different forage fed to rabbits.
Animal Research International 4: 608 – 610.
24-Provenza, F.D., K.L. Launchbaugh, 1999. Foraging on the edge of chaos. Grazing
Behaviour of Livestockand Wildlife 1–12.
25-Rojhan, M., 1989. Remedy by Herbal plant. 2th. Aba publisher, 128pp.
26-Sabeti, H., 1980. Trees and shrubs of Iran. Elm va sanat publisher. 2th. Yazd
University, 881pp.
27-Sanon, H., O. Kabore, C. Zoungrana, 2007. Behaviour of goats, sheep and cattle and
their selection of browse species on natural pasture in a Sahelian area.Small Ruminant
Research 67: 64-74.
28-Weltch, B.L., E.D. Arthur, R.L. Rodriguez, 1987. Variation in utilization of big
sagebrush Accessions by wintering sheep Journal of Range Management 40:113-115.
D
I
S
f
o
e
v
i
h
c
r
A
www.SID.ir