1. No category

1ª AVALIACIÓN
EVOLUCIÓN FONÉTICA DAS VOGAIS E DITONGOS
En latín había 10 vogais, 5 longas ( ō ) e 5 breves (ŏ); e ademais 3 ditongos.
A evolución depende de se son longas ou breves; de se son tónicas ou átonas e da súa
posición na palabras. Debido ás variacións dos casos a evolución realízase sempre no caso
acusativo.
1-VOGAIS TÓNICAS: (non inflúe a posición)
LATÍN
Ă- Ā
Ĕ
Ē–Ĭ
Ī
Ŏ
GALEGO
ESPAÑOL
I
I
O
UE
LATÍN
E
E
GALEGO
Ă- Ā
CÁPRAM
CABRA
CABRA
Ĕ
TÉRRAM
TERRA
TIERRA
MÉNSAM/ CÍBUM
MESA / CEBO
MESA / CEBO
Ī
FÍCUM
FIGO
HIGO
Ŏ
NÓVEM
NOVE
NUEVE
SÓLEM / BÚCCAM
SOL / BOCA
SOL / BOCA
Ē–Ĭ
Ō- Ŭ
A
A
E
IE
Ō- Ŭ
Ū
LÚNAM
LÚA
2- VOGAIS ÁTÓNAS: ( inflúe a posición na palabra)
A: En sílaba inicial
LATÍN
Ă- Ā
Ĕ-Ē–Ĭ
Ī
GALEGO
ESPAÑOL
Ă- Ā
A
A
E
E
U
U
LUNA
Ŏ- Ō- Ŭ
LATÍN
AMÍCUM
AMIGO
AMIGO
SEGURO /PESCAR
SEGURO / PESCAR
LIBERDADE
LIBERTAD
DOLOR / SOBERBIA
DOLOR / SOBERBIA
LIBERTÁTEM
Ŏ - Ō- Ŭ DOLÓREM/SUPÉRBIAM
O
O
Ū
I
I
GALEGO
Ĕ - Ē – Ĭ SECÚRUM/ PISCÁRE
Ī
O
O
ESPAÑOL
Ū
U
U
ESPAÑOL
Ū
HUMÁNUM
HUMANO
HUMANO
B: En sílaba media: en posición pretónica ou postónica (en palabras longas) tenden a desaparecer
agás o -ALATÍN
GALEGO
ESPAÑOL
Ă- Ā
E,I,O,U
PARADÍSUM
PARAÍSO
BONITÁTEM,HONORÁRE/ BONDADE/ HONRAR/
PÓPULUM
POBO
1
PARAÍSO
BONDAD/ HONRAR/
PUEBLO
C: En sílaba final
LATÍN
Ă- Ā
GALEGO
ESPAÑOL
Ă- Ā
A
A
Ĕ* - Ē* - Ĭ - Ī
Ŏ- Ō- Ŭ -Ū
LATÍN
E
E
GALEGO
O
O
ESPAÑOL
RÓSAM
ROSA
ROSA
TORRE /DIXEN
TORRE / DIJE
Ĕ - Ē - Ĭ - Ī TÚRREM/ DÍXI
Ŏ-Ō-Ŭ-Ū DÍCO/ACÚTUM
DIGO / AGUDO
DIGO / AGUDO
* O –e- final t, d, n, l, r, s, c ; en galego mantense tras t e d. AMARE, PANEM, VIRTUTEM
DITONGO: Só hai tres: AE, AU, OE.
A: En posición tónica:
-AE-: -E- (gal) / -IE- (esp)
-AU-: -OU- (gal) / -O- (esp)
-OE-: -E- (gal/ esp)
LATÍN
GALEGO
ESPAÑOL
AE
CAELUM
CEO
CIELO
AU
AURUM
OURO
ORO
PENA
PENA
GALEGO
ESPAÑOL
OE
POENAM
B: En posición átona:
-AE-: -E- (gal) / -E- (esp)
-AU-: -O- (gal) / -O- (esp)
LATÍN
AE
AETÉRNUM
ETERNO
ETERNO
AU
AURÍCULAM
ORELLA
OREJA
2ª AVALIACIÓN
EVOLUCIÓN FONÉTICA DAS CONSONANTES. (consonantes simples)
1-POSICIÓN INICIAL: A maioría mantivéronse.
-a: G + E/I: X (gal); G/Y (esp)
GESTA
XESTA
GESTA
GENERUM
XENRO
YERNO
GIGANTE
XIGANTE
-b: F- : F- (gal); H- (esp); ante os ditongos ue/ie mantense en español
FARINAM
FARIÑA
GIGANTE
FERAM
FIERA
FERA
HARINA
FONTEM
FONTE
-c: I- cando é semiconsoante( cando lle segue vogal): X (gal); Y/J (esp)
IAM
XA
FUENTE
IOCUM
2-POSICIÓN MEDIA:
JUEGO
XOGO
2
YA
-a: As oclusivas xordas sonorízanse entre vogais ou entre vogal e L/R
P>B
LUPUM
LOBO
LOBO
T>D
CATENAM
CADEA
CADENA
C>G
AMICUM/ CAPRAM
AMIGO
AMIGO
-b: As oclusivas sonoras tenden a desaparecer.
B
TIMEBAS/AMABAS
TEMÍAS
D
FOEDUM/SUDOREM
FEO
TEMÍAS
FEO
G
REGINA/ PLAGAM
RAÍÑA
REINA
-c: A lateral -L-, e a nasal -N- normalmente mantéñense pero en galego desaparecen.
L
CAELUM
CEO
CIELO
N
LUNAM
LÚA
LUNA
3-POSICIÓN FINAL: Normalmente desaparecen agás os seguintes casos.
-a: -L, -S
L
MEL
MEL
MIEL
S
DENTES
DENTES
DIENTES
-b: O -R, normalmente mantense pero pode sufrir unha metátese e pasar ao interior.
-R
INTER / SEMPER
ENTRE / SEMPRE
INTER /SIEMPRE
-c: O -M final pasa a -N nos monosílabos.
M
TAM / CUM
TAN / CON
TAN / CON
3ª AVALIACIÓN
EVOLUCIÓN FONÉTICA DOS GRUPOS CONSONANTICOS.
1- POSICIÓN INICIAL:
-a: O grupo formado por S+consonante recibe un vogal de apoio ESTARE/ SPONSUM
ESTAR/ ESPOSO
-b: Os grupos PL-, CL-, FL- en galego pasan a CH- e en español a LLPLPLUVIAM
CHUVIA
CL-
CLAVEM
CHAVE
ESTAR/ ESPOSO
LLUVIA
LLAVE
FLFLAMMA
CHAVE
LLAMA
2- POSICIÓN MEDIA:
-a: As consonantes dobres tenden a simplificar, agás o -RR- e o -LL- (esta en galego simplifícase
SAGITTA
SAETA
SAETA
FLAMMA
CHAMA
LLAMA
VALLEM/ COLLUM
VAL / COLO
VALLE / CUELLO
TERRAM
TERRA
TERRA
SICCUM
SECO
SECO
3
-b: Grupos formados coa nasal -NPUGNUM ( Ñ)
PUÑO
PUÑO
ANNUM (gal N/ esp Ñ)
ANO
AÑO
DAMNUM (gal N/ esp Ñ)
DANO
DAÑO
MENSA (S)
MESA
MESA
-c: O grupo -CT- pasa a -it- e logo en español pasa a -CHLACTEM/ PECTUS / OCTO
LEITE/ PEITO /OITO
LECHE/PECHO/OCHO
2- POSICIÓN FINAL: Desaparece a última
AMANT / AMAVERUNT
AMAN/ AMARON
AMAN/ AMARON
4