organizaciuli qcevis Sesavali

organizaciuli qcevis
safuZvlebi
stiven p. robinsi
san diegos saxelmwifo universiteti
timoTi a. jaji
floridis universiteti
pirveli qarTuli gamocema
ESSENTIALS OF
ORGANIZATIONAL BEHAVIOR
Stephen P. Robbins
San Diego State University
Timothy A. Judge
University of Florida
Tbilisi
ilia WavWavaZis saxelmwifo universiteti
2009
proeqti ganxorcielda ­ qarTve­
lo­­­­­­­­­logiis, humanitaruli da
soci­a­­lu­­­­­­­ri­ mecnierebebis fondis
(rusTavelis fondi) ­ finansuri
mxardaWeriT
This project has been made ­possible by
financial support from the Foundation­
for Georgian Studies, Humanities and
Social Sciences (Rustaveli Foundation)
www.rustaveli.org.ge
wigni iTargmna da gamosacemad momzadda ilia WavWavaZis saxelmwifo
unive­rsitetSi proeqtiT (granti N 020-08): - `skolis marTva – problemebis
­analizi da maTi gadaWris gzebi~
mTargmneli: Tamar TurmaniZe
samecniero redaqtori: Sorena maRlakeliZe, proeqtis xelmZRvaneli
stilisti redaqtorebi: arCil gamzardia. lana yuraSvili
Authorized translation from the English language edition, entitled ESSENTIALS OF ORGANIZATIONAL
­BEHAVIOR, 9th Edition; ISBN 0-13-240883-X; by ROBBINS, STEPHEN P; and JUDGE, TIMOTHY A.; published by Pearson Education, Inc, publishing as Prentice Hall,
Copyright
© 2008 by Pearson Education, Inc.
All right reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means,
­electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system,
without permission form Pearson Education, Inc.
Copyright for GEORGIAN language edition
saavtoro ufleba Targmanze
© 2009
© 2009
ILIA CHAVCHAVADZE STATE UNIVERSITY
ilia WavWavaZis saxelmwifo universiteti
ISBN 978-9941-9117-4-3
avtorizebuli Targmani inglisurenovani gamocemisa saTauriT organizaciuli qcevis safu­
Zvlebi, me-9 gamocema; ISBN 0-13-240883-X; Aavtorebi robinsi stivensi stiven f. da jaji timoTi a.
gamomce­m­lo­ba Pearson Education Inc. publishing as Prentice Hall, copyright
© 2008
yvela ufleba daculia. winamdebare wignis arc erTi monakveTi ar eqvemdebareba reprOOoducirebas,
an gadacemas nebismieri formiT an nebismieri gziT, eleqtronuli Tu meqanikuri fotokopirebis
CaTvliT, gadamweri, an informaciis Senaxvis sxva sistemiT, Pearson Education Inc. ­nebarTvis gareSe
ufaso gamocema
es wigni eZRvneba Cems megobrebsa da
kolegebs organizaciuli qcevis samecniero
sazogadoebidan, romlebic TavianTi kvleviTa da
swavlebis procesisadmi erTgulebiT mniSvnelovnad
daexmarnen studentebs organizaciuli qcevis
cnebebis gagebasa da gamoyenebaSi.
Tavi 1 organizaciuli qcevis Sesavali
mokle sarCevi
Sesavali
XIX
nawili I
prologi 1
1 organizaciuli qcevis Sesavali 1
nawili II pirovneba organizaciaSi 17
2 individualuri qcevis safuZvlebi 17
3 pirovnuli Tvisebebi da faseulobebi 40
4 aRqma da individualuri gadawyvetilebebis miReba 64
5 motivaciis cneba 86
6 motivacia: cnebidan gamoyenebamde 112
7 emociebi da ganwyobebi 135
nawili III jgufebi organizaciaSi 156
8 jgufuri qcevis safuZvlebi 156
9 samuSao gundis gageba 178
10 komunikacia 201
11 lideroba 223
12 Zalaufleba da politika 251
13 konfliqti da molaparakeba 269
nawili IV organizaciuli sistema 292
14 organizaciis struqturis safuZvlebi 292
15 organizaciuli kultura 316
16 organizaciuli cvlileba da ganviTareba 338
epilogi
361
SeniSvnebi 363
XVII
qarTvel mkiTxvels
Cems Tanaavtor stiv robinsTan erTad mivesalmebi ilia WavWavaZis saxelmwifo universitetSi qarTveli kolegebis mier organizaciuli qcevis safuZvlebis qarTul enaze gamocemas. amerikis SeerTebul StatebSi
saqarTvelos didad vgulSematkivrobT da moxarulebi varT mis mier
damoukideblobis aRdgeniT. vimedovneb, es wigni daxmarebas gauwevs am
didebuli qveynis mkiTxvelebs.
.
timoTi a. jaji,
genSvili, florida,
aSS
organizaciuli qcevis
safuZvlebi
nawili 1 prologi
Tavi 1 organizaciuli qcevis Sesavali
Tavi 1
organizaciuli
qcevis Sesavali
am Tavis wakiTxvis Semdeg Tqven unda SeZloT:
1. organizaciuli qcevis gansazRvra
2. organizaciuli qcevis sistematuri kvlevis mniSvnelobis axsna
3. qcevis mTavari mecnieruli disciplinebis mier organizaciul
qcevaSi Setanili wvlilis garkveva
4. aRwera imisa, Tu rogor SeiZleba daexmaros organizaciuli
qcevis cnebebi organizaciebs produqtiulobis gazrdaSi
5. organizaciuli qcevis cnebebis gamoyenebisas menejerTa
ZiriTadi problemebisa da SesaZleblobebis dasaxeleba
6. organizaciuli qcevis analizis sami donis gansazRvra.
T
u menejerebs sTxovT, daasaxelon maT winaSe mdgari yvelaze xSiri an
rTuli problemebi, erTnair pasuxebs miiRebT. menejerebi yvelaze
xSirad adamianebTan dakavSirebul problemebs asaxeleben. isini msjeloben TavianTi ufrosebis susti komunikaciis unarze, daqiravebulebis aramotivirebulobaze, gundis wevrebs Soris konfliqtebze, kompaniis reorganizaciis dros TanamSromlebis winaaRmdegobis daZlevasa da sxva msgavs
problemebze. SeiZleba gagikvirdeT, rodesac SeityobT, rom adamianebis
unar-Cvevebis Sesaxeb kursebi mxolod axlaxan gaxda biznes-skolis programebis mniSvnelovani nawili.
Tumca praqtikosma menejerebma didi xania gaacnobieres adamianebs
Soris urTierTobis unar-Cvevebis mniSvneloba menejerebis efeqturad
muSaobaSi, biznes-skolebma es dagvianebiT aRiares. 1980-ian wlebamde bi-
nawili I prologi:
znes skolebis saswavlo programebi koncentrirebuli iyo menejmentis teqnikur mxareebze, yuradRebis centrSi gansakuTrebiT ekonomika,
buRalteria, finansebi da raodenobrivi meTodebi aRmoCnda. menejmentis teqnikur mxareebTan SedarebiT, adamianebis qcevasa da unar-Cvevebs
minimaluri yuradReba eTmoboda. ukanaskneli ori aTwleulis manZilze biznesis maswavleblebma menejerebis efeqtur muSaobaSi adamianebis qcevis gagebis mniSvneloba gaacnobieres da, Sedegad, maTi unarCvevebis Sesaxeb savaldebulo kursi mraval saswavlo programas daemata. rogorc liderobis dargSi masaCusetsis teqnologiuri institutis
slounis menejmentis skolis direqtorma ganacxada: ~biznesis administrirebis magistrantebma teqnikuri da raodenobrivi unar-Cvevebi SeiZleba institutSi swavlis pirvel or weliwadSi SeiZinon, magram, mokle
xanSi liderobisa da komunikaciis unari ufro mniSvnelovani xdeba im
menejerTa gamosarCevad, romlebic karieraSi realur warmatebas aRweven~.1
maRalefeqturi personalis daqiravebisa da SenarCunebisaTvis organizaciebis warmomadgenlebi acnobiereben menejerebSi adamianebTan
urTierTobis unar-Cvevebis Camoyalibebis did mniSvnelobas. Sromis
bazris pirobebis miuxedavad kvalificiuri muSaxelis raodenoba yovelTvis SezRudulia. kargi samuSao garemos reputaciis mqone kompaniebi, rogoricaa `starbaqsi~, `adobe sistemsi~, `sisko~, `houl fudi~,
`amerikan eqspresi~, `amgeni~, `goldmen saCsi~, `pfaizeri~ da `merioti~,
am mxriv did upiratesobas floben. SeerTebuli Statebis masStabiT samuSao Zalaze Catarebulma kvlevam aCvena, rom xelfasebi da damatebiTi
SeRavaTebi ar aris adamianebis mier samsaxuris mowonebisa da damqiravebelTan darCenis ZiriTadi mizezi. ufro mniSvnelovania maTi samuSaos xarisxi da muSaobaSi xelSemwyobi garemo.2 ase rom, adamianebTan
urTierTobis kargi unar-Cvevebis mqone menejerebTan muSaoba samuSao
garemos, albaT, ufro sasiamovnos gaxdis, rac, Tavis mxriv, gaaadvilebs
kvalificiuri muSaxelis daqiravebasa da SenarCunebas. amasTan, sasiamovno samuSao garemos Seqmna ekonomikurad gamarTlebulia. magaliTad,
kargi samuSao garemos reputaciis mqone kompaniebs (romlebic `muSaobisaTvis sasurvel 100 saukeTeso amerikul kompanias~ Soris saxeldeba)
maRali finansuri Sedegebis Cveneba SeuZliaT.3
teqnikuri unar-Cvevebi saWiroa, magram menejmetSi warmatebis misaRwevad sakmarisi ar aris. amJamad samuSao adgilebze konkurenciisa
da moTxovnebis zrdis pirobebSi menejerebi marto teqnikuri unarCvevebis meSveobiT warmatebas ver aRweven. maT agreTve adamianebTan
urTierTobis kargi unar-Cvevebic unda hqondeT. es wigni moqmed da potenciur menejerebs adamianuri urTierTobis unar-Cvevebis ganviTarebaSi daexmareba.
organizaciuli qcevis sfero
samuSao adgilebze adamianebis Seswavlas zogadad organizaciuli qcevis kvlevas uwodeben. daviwyoT organizaciuli qcevis terminis gansazRvriT da mokled mimovixiloT misi warmoSoba.
Tavi 1 organizaciuli qcevis Sesavali
organizaciuli qceva swavlobs im gavlenas, romelsac organizaciebSi individebi, jgufebi da struqturebi qcevaze axdenen. organizaciuli qcevis mTavari mizania am codnis gamoyeneba organizaciebis
efeqturobis gasaumjobeseblad. ramdenadac organizaciuli qceva
konkretulad muSaxelis daqiravebasTan dakavSirebuli sakiTxebiT interesdeba, misi gansakuTrebuli interesis sferoSi Sedis samsaxurTan,
samuSaosTan, samsaxuris gacdenasa da mitovebasTan, produqtiulobasTan, adamianTa mier samuSaos Sesrulebasa da menejmentTan dakavSirebuli qceva.
organizaciuli qceva interesdeba organizaciaSi qcevis sami ganmsazRvreliT: individebiT, jgufebiTa da organizaciis struqturiT. Tumca
mecnierebi Tanxmdebian, Tu ra Temebi Seadgens organizaciuli qcevis
kvlevis sagans, isini TiToeulis mniSvnelobis Sesaxeb isev kamaToben. am
wignSi Cven yuradRebas gavamaxvilebT Semdeg ZiriTad Temebze:
 motivacia
 liderTa qceva da Zalaufleba
 adamianTa Soris komunikacia
 jgufis struqtura da procesebi
 swavla
 damokidebulebis ganviTareba da aRqma
 cvlilebebis procesi
 konfliqti
 Sromis dizaini.4
sistematuri kvleviT intuiciis
gamdidreba
TiToeuli Cvengani qcevas TandaTan swavlobs. adreuli asakidan dawyebuli Cven sxvebis qmedebas vuyurebT da vcdilobT nanaxis gameorebas.
miuxedavad imisa, gulwrfelad dafiqrebulxarT Tu ara amis Sesaxeb,
mTeli cxovrebis manZilze adamianebs swavlobT. uyurebT, ras akeTeben sxvebi, cdilobT, gaigoT, Tu ratom moqmedeben amgvarad da, albaT,
gsurT kidec, gamoicnoT, ras gaakeTeben isini sxva pirobebSi. samwuxarod, zerele an ganzogadebulma midgomam sxvebis qcevis gagebis Sesaxeb
SeiZleba mcdar prognozamde migiyvanoT. rogorc organizaciuli qcevis kvleva gvaswavlis, prognozis unaris gasaumjobeseblad intuicia
ufro sistematuri midgomiT unda gavamdidroT.
am wignSi sistematuri midgomis gamoyenebiT Cven
gamovarkvevT mniSvnelovan faqtebsa da urTierTobebs,
rac qcevis ufro zustad prognozirebis saSualebas
mogcemT. es sistematuri midgoma gulisxmobs, rom qce-
-qceva ar aris SemTxveviTi,
TiToeuli pirovnebis qcevas
safuZvlad ZiriTadi logika
udevs.
nawili I prologi:
va ar aris SemTxveviTi, TiToeuli pirovnebis qcevas safuZvlad ZiriTadi logika udevs da es ZiriTadi logika ise SeiZleba ganisazRvros da
gardaiqmnas, rom individualuri gansxvavebebi asaxos.
am ZiriTadi logikis gareSe Cven gagviWirdeboda qcevis gamocnoba.
magaliTad, roca manqanaSi sxdebiT, Cveulebriv, gansazRvrul da Zalian zust prognozs akeTebT, Tu rogor moiqcevian sxva adamianebi.
Tu CrdiloeT amerikaSi xarT, iciT, rom sxva mZRolebi manqanas sagzao
niSnebTan da SuqniSnis wiTel SuqTan gaaCereben, gzis marjvena mxares
imoZraveben da marcxena mxares Cagivlian. SegiZliaT warmoidginoT, ra
moxdeba, manqanis marTvis dros adamianis qceva araprognozirebadi rom
iyos?
aSkaraa, moZraobis wesebi manqanis marTvis dros qcevis prognozirebas aadvilebs. SesaZloa CvenTvis nakleb gasagebi iyos is wesebi (dawerili Tu dauwereli), romelic TiToeul garemoSi arsebobs. magaliTad,
liftSi Sesvlisas brundebiT da saxiT karisken dgebiT? TiTqmis yvela
ase iqceva. magram wagikiTxavT rodesme, rom ase unda moiqceT? _ albaT, ara! Cven SegviZlia darwmunebiT vTqvaT, rom SesaZlebelia qcevis
prognozireba (rasakvirvelia, 100%-iT ara) supermarketebSi, auditoriebSi, eqimis kabinetebSi, liftebSi da struqturuli situaciebis
umetesobaSi. avtomobilis mZRolebis qcevis msgavsad (romlisTvisac
gansazRvruli wesebi arsebobs), liftebSi adamianebis qcevis (romlisTvisac TiTqmis ar arsebobs dawerili wesebi) prognozirebac SegviZlia.
mokled rom vTqvaT, zogadad qcevis gamocnoba SesaZlebelia, qcevis
sistematuri kvleva ki zusti prognozis gakeTebis saSualebas warmoadgens. sistematur kvlevaSi vgulisxmobT:

urTierTobebis kvlevas

mizezebisa da Sedegebis gansazRvris mcdelobas

Cveni daskvnebis mecnierul faqtebze dafuZnebas – im monacemebze, romlebic Sekrebilia kontrolirebuli pirobebis qveS, sakmaod zustad aris Sefasebulia da ganmartebuli.
sistematuri kvleva aZlierebs intuicias, im `instinqtur grZnobebs~, rac `ama Tu im qcevas axsnis~. ra Tqma unda, sistematuri midgoma
ar amtkicebs imis mcdarobas, rac arasistematuri gziT daijereT. am
wignSi Cven mier gakeTebuli zogierTi daskvna, romelic kvlevis safuZvlian mignebebzea dafuZnebuli, mxolod daadasturebs, rac ukve simarTled migaCndaT, magram kvlevis Sedegad gamovlenili zogierTi faqti
SeiZleba daupirispirdes imas, rasac aqamde saR azrad TvlidiT. vimedovnebT, rom SeZlebT qcevaze Tqveni intuiciuri Sexedulebebis gaZlierebas da sistematuri analizis saSualebiT adamianTa qcevis zustad axsnisa da prognozirebis gaumjobesebas.
Tavi 1 organizaciuli qcevis Sesavali
ilustracia 1-1
mecniereba qcevis
Sesaxeb
fsiqologia
socialuri
fsiqologia
organizaciuli qcevis sferosaken
wvlili
swavla
motivacia
pirovnuli Tvisebebi
emociebi
aRqma
gadamzadeba
liderobis efeqturoba
samsaxuriT kmayofileba
individualuri
gadawyvetileba
qmediT Sefaseba
damokidebulebis gazomva
TanamSmreblis SerCeva
Sromis dizaini
samsaxurebrivi stresi
qcevis cvlileba
damokidebulebis cvlileba
komunikacia
jgufuri procesi
jgufuri gadawyvetileba
analizis
erTeuli
Sedegi
individi
jgufi
organizaciuli
qcevis kvleva
komunikacia
Zalaufleba
konfliqti
qceva jgufebs Soris
sociologia
formaluri
organizaciuli
organizaciuli
organizaciuli
organizaciuli
Teoria
teqnologia
cvlileba
kultura
SedarebiTi Rirebulebebi
SedarebiTi
damokidebulebebi
kulturaTSorisi analizi
organizaciis
sistema
anTropologia
organizaciuli kultura
organizaciuli garemo
Zalaufleba
disciplinebi, romlebic xels uwyobs
organizaciuli qcevis sferos
organizaciuli qceva aris qcevis Semswavleli gamoyenebiTi mecniereba,
romelic qcevis Semswavlel ramdenime disciplinas eyrdnoba, maT Soris, fsiqologiasa da socialur fsiqologias, sociologias, anTropologias. rogorc ilustracia 1-1 gviCvenebs, fsiqologia ZiriTadad in-