1. Educación

03-02-15
Òeele:cegjueer
Deesced Meeefvle
``yeeheoeoe''
ceOegyeve
``ceer"s ye®®es ö legcnW Deheej KegMeer nesveer ®eeefnS efkeÀ nce DeYeer hegjevee keÀheæ[e íesæ[ Iej pee³eWies
efHeÀj ve³ee keÀheæ[e veF& ogefve³ee ceW ueWies''
ÒeÍe> > : [^ecee keÀe keÀewve-mee je]pe Deefle met#ce mecePeves keÀe nw?
GÊej:- ³en [^ecee petB efcemeue ®euelee jnlee nw, efìkeÀ-efìkeÀ nesleer jnleer nw~ efpemekeÀer pees SkeÌì ®eueer Jen efHeÀj ntyent
5 n]peej Je<e& kesÀ yeeo efjheerì nesieer, ³en je]pe yengle met#ce mecePeves keÀe nw~ pees ye®®es Fme je]pe keÀes ³eLeeLe&
veneR mecePeles lees keÀn osles [^ecee ceW nesiee lees hegª<eeLe& keÀj ueWies, Jen Tb®e heo veneR hee mekeÀles~
Deesced Meeefvle~ ye®®eeW keÀes yeehe keÀer hen®eeve efceueer efHeÀj yeehe mes Jemee& uesvee nw Deewj heeJeve yevevee nw~ keÀnles Yeer nQöns heefleleheeJeve DeekeÀj ncekeÀes heeJeve yeveeDees ke̳eeWefkeÀ mecePeles nQ nce heeflele yegef× nQ~ yegef× Yeer keÀnleer nw ³en heeflele DeeFjve Spe[
ogefve³ee nw~ veF& ogefve³ee keÀes meleesÒeOeeve, hegjeveer ogefve³ee keÀes leceesÒeOeeve keÀne peelee nw~ legce ye®®eeW keÀes DeYeer yeehe efceuee nw, YekeÌleeW
keÀes YeieJeeved efceuee nw, keÀnles Yeer nQ YeefkeÌle kesÀ yeeo YeieJeeved DeekeÀj YeefkeÌle keÀe HeÀue osles nQ ke̳eeWefkeÀ cesnvele keÀjles nQ lees HeÀue
Yeer ceebieles nQ~ YekeÌle ke̳ee cesnvele keÀjles nQ mees lees legce peeveles nes~ legce DeeOeekeÀuhe YeefkeÌle ceeie& ceW OekeÌkesÀ KeekeÀj LekeÀ ie³es nes~
YeefkeÌle ceW yengle cesnvele keÀer nw~ ³en Yeer [^ecee ceW vetBOe nQ~ cesnvele keÀer peeleer nw HeÀe³eos kesÀ efueS~ mecePeles nQ YeieJeeved DeekeÀj
YeefkeÌle keÀe HeÀue os, lees HeÀue osves Jeeuee efHeÀj Yeer YeieJeeved ner jne~ YekeÌle YeieJeeve keÀes ³eeo keÀjles nQ ke̳eeWefkeÀ YeefkeÌle ceW og:Ke nw,
lees keÀnles nQ DeekeÀj nceejs og:Ke njes, heeJeve yeveeDees~
keÀesF& Yeer veneR peeveles nQ efkeÀ DeYeer jeJeCe jep³e nw~ jeJeCe ves ner heeflele yevee³ee nw~ keÀnles Yeer nQ jece jep³e ®eeefnS hejvleg Jen
keÀye, kewÀmes nesvee nwökeÀesF& keÀes Yeer ³en helee veneR nw~ Deelcee Devoj mecePeleer nw efkeÀ Deye jeJeCe jep³e nw~ ³en nw ner YeefkeÌle
ceeie&~ YekeÌle yengle vee®e-leceeMes keÀjles nQ~ KegMeer Yeer nesleer nw, efHeÀj jesles Yeer nQ~ YeieJeeved kesÀ Òesce ceW Dee@met Dee peeles nQ hejvleg
YeieJeeved keÀes peeveles veneR~ efpemekesÀ Òesce ceW Dee@met Deeles nQ, GvekeÀes peevevee ®eeefnS vee~ ef®e$eeW mes lees kegÀí efceue veneR mekeÀlee~ neB,
yengle YeefkeÌle keÀjles nQ lees mee#eelkeÀej neslee nw~ yeme Jener GvekesÀ efueS KegMeer keÀer yeele nw~ YeieJeeved Kego ner DeekeÀj Dehevee
heefj®e³e osles nQ efkeÀ ceQ keÀewve ntB~ ceQ pees ntB, pewmee ntB, ogefve³ee ceW keÀesF& veneR peeveles~ legcnejs ceW pees yeeyee keÀnles nQ GveceW Yeer keÀesF&
hekeÌkesÀ nQ, keÀesF& keÀ®®es nQ~ osn-DeefYeceeve ìtìves ceW ner cesnvele ueieleer nw~ osner-DeefYeceeveer yevevee heæ[s~ yeehe keÀnles nQ legce Deelcee
nes, legce 84 pevce Yeesie leceesÒeOeeve yeveer nes~ DeYeer Deelcee keÀes leermeje ves$e efceuee nw~ Deelcee mecePe jner nw~ legce ye®®eeW keÀes meejs
me=efä ®e¬eÀ keÀe vee@uespe yeehe osles nQ~ yeehe vee@uespeHegÀue nw lees ye®®eeW keÀes Yeer vee@uespe osles nQ~ keÀesF& hetís efmeHe&À legce ner 84 pevce uesles
nes? yeesueesöneB, nceejs ceW keÀesF& 84, keÀesF& 82 pevce uesles nQ~ yengle ceW yengle 84 pevce ner uesles nQ~ 84 pevce GvekesÀ nQ pees Megª
ceW Deeles nQ~ pees De®íer jerefle heæ{keÀj Tb®e heo heeles nQ, Jen peuoer Dee³eWies~ ceeuee ceW vepeoerkeÀ efhejes³es pee³eWies~ pewmes ve³ee Iej
yevelee jnlee nw lees efoue ceW Deelee peuoer yeve pee³es lees nce peekeÀj yew"W~ legce ye®®eeW keÀes Yeer KegMeer nesveer ®eeefnSöDeYeer ncekeÀes ³en
hegjeves keÀheæ[s íesæ[ ve³es uesves nQ~ veeìkeÀ ceW SkeÌìme& IeCìe DeeOee henues mes ner Ieæ[er keÀes osKeles jnles nQ, ìeFce hetje nes lees Iej
pee³eW~ Jen ìeFce Dee peelee nw~ legce ye®®eeW kesÀ efueS yesno keÀer Ieæ[er nw~ legce peeveles nes peye keÀcee&leerle DeJemLee keÀes hee³eWies lees efHeÀj
³eneB jnWies veneR~ keÀcee&leerle yeveves efueS Yeer ³eeo ceW jnvee heæ[s, yeæ[er cesnvele nw~ veF& ogefve³ee ceW legce peeles nes efHeÀj SkeÀ-SkeÀ pevce
ceW keÀuee keÀce nesleer peeleer nw~ ve³es cekeÀeve ceW 6 ceeme yew"es lees kegÀí ve kegÀí oe]ie Deeefo nes peeles nQ vee~ Leesæ[e HeÀke&À heæ[ peelee nw~
lees JeneB veF& ogefve³ee ceW Yeer keÀesF& lees henues Dee³eWies, keÀesF& Leesæ[e osjer mes Dee³eWies~ henues pees Dee³eWies GvekeÀes keÀnWies meleesÒeOeeve efHeÀj
Deeefnmles-Deeefnmles keÀuee keÀce nesleer peeleer nw~ ³en [^ecee keÀe ®e¬eÀ petB efcemeue ®euelee jnlee nw~ efìkeÀ-efìkeÀ nesleer jnleer nw~
legce peeveles nes meejer ogefve³ee ceW efpemekeÀer pees Yeer SkeÌì ®eueleer nw, ³en ®e¬eÀ efHeÀjlee jnlee nw~ ³en yeæ[er met#ce yeeleW nQ mecePeves keÀer~
yeehe DevegYeJe mes megveeles nQ~
legce peeveles nes ³en heæ{eF& efHeÀj 5 n]peej Je<e& yeeo efjheerì nesieer~ ³en yevee-yevee³ee Kesue nw~ Fme ®e¬eÀ keÀe efkeÀmekeÀes helee veneR nw~
FmekeÀe ef¬eÀ³esìj, [e³ejskeÌìj, cegK³e SkeÌìj keÀewve nwökegÀí Yeer veneR peeveles~ DeYeer legce ye®®eeW keÀes helee nw - nce 84 pevce Yeesie
Deye Jeeefheme peeles nQ~ nce Deelcee nQ~ osner-DeefYeceeveer yeveW leye KegMeer keÀe heeje ®eæ{s~ Jen nw no keÀe veeìkeÀ, ³en nw yesno keÀe~
yeeyee nce DeelceeDeeW keÀes heæ{e jns nQ, ³en veneR yelee³eWies efkeÀ HeÀueeves mece³e ³en nesiee~ yeeyee mes keÀesF& Yeer yeele hetíles nQ lees keÀnles
nQ [^ecee ceW pees kegÀí yeleeves keÀe nw Jen yelee osles nQ, [^ecee Devegmeej pees GÊej efceuevee Lee mees efceue ie³ee, yeme Gme hej ®eue heæ[vee
1/3
03-02-15
Òeele:cegjueer
Deesced Meeefvle
``yeeheoeoe''
ceOegyeve
nw~ [^ecee efyeiej yeehe kegÀí Yeer veneR keÀj mekeÀles nQ~ keÀF& ye®®es keÀnles nQ [^ecee ceW nesiee lees hegª<eeLe& keÀj ueWies, Jen keÀYeer Tb®e heo
hee veneR mekeÀles~ yeehe keÀnles nQ hegª<eeLe& legcekeÀes keÀjvee nw~ [^ecee legcekeÀes hegª<eeLe& keÀjelee nw keÀuhe henues cegDeeef]HeÀkeÀ~ keÀesF&
[^ecee hej "nj peeles nQ efkeÀ pees [^ecee ceW nesiee, lees mecePee peelee nw FvekeÀer lekeÀoerj ceW veneR nw~ Deye legcekeÀes mce=efle DeeF& nwönce
Deelcee nQ, nce ³en heeì& yepeeves Dee³es nQ~ Deelcee Yeer DeefJeveeMeer nw, heeì& Yeer DeefJeveeMeer nw~ 84 pevceeW keÀe heeì& Deelcee ceW vetBOee
ngDee nw efHeÀj Jener heeì& yepee³eWies~ FmekeÀes keÀne peelee nw kegÀojle~ kegÀojle keÀe Deewj ke̳ee efJemleej keÀjWies~ Deye cegK³e yeele
nwöheeJeve peªj yevevee nw~ ³ener efHeÀkeÀjele nw~ keÀce& keÀjles ngS yeehe keÀer ³eeo ceW jnvee nw~ legce SkeÀ ceeMetkeÀ kesÀ DeeefMekeÀ nes
vee~ SkeÀ ceeMetkeÀ keÀes meye DeeefMekeÀ ³eeo keÀjles nQ~ Jen ceeMetkeÀ keÀnles nQ DeYeer cegPes ³eeo keÀjes~ ceQ legcekeÀes heeJeve yeveeves Dee³ee
ntB~ legce cegPes ner heeflele-heeJeve keÀnles nes efHeÀj cegPes Yetue keÀj iebiee keÀes ke̳eeW heeflele-heeJeveer keÀnles nes? DeYeer legceves mecePee nw lees
Jen meye íesæ[ efo³ee nw~ legce mecePeles nes yeehe ner heeflele-heeJeve nw~ Deye heeflele-heeJeve ke=À<Ce keÀes mecePe keÀYeer ³eeo veneR keÀjWies~
hejvleg YeieJeeved kewÀmes Deeles nQö³en keÀesF& veneR peeveles~ ke=À<Ce keÀer Deelcee pees mele³egie ceW Leer Jen DeveskeÀ ªhe OeejCe keÀjles-keÀjles
DeYeer leceesÒeOeeve yeveer nw efHeÀj meleesÒeOeeve yeveleer nw~ MeeðeeW ceW ³en Yetue keÀj oer nw~ ³en Yeer Yetue peye nes leye lees nce DeekeÀj
DeYegue yevee³eW vee~ ³en YetueW Yeer [^ecee ceW nQ, efHeÀj Yeer neWieer~ Deye legcekeÀes mecePee³ee nw, efMeJe YeieJeevegJee®e~ YeieJeeved keÀnles Yeer
efMeJe keÀes nQ~ YeieJeeved lees SkeÀ ner neslee nw~ meye YekeÌleeW keÀes HeÀue osves Jeeuee SkeÀ YeieJeeved~ GvekeÀes keÀesF& Yeer peeve veneR mekeÀles~
Deelcee keÀnleer nw Dees iee@[ HeÀeoj~ Jees ueewefkeÀkeÀ HeÀeoj lees ³eneB nw efHeÀj Yeer Gme yeehe keÀes ³eeo keÀjles nQ, lees Deelcee kesÀ oes HeÀeoj
nes peeles nQ~ YeefkeÌle ceeie& ceW Gme HeÀeoj keÀes ³eeo keÀjles jnles nQ~ Deelcee lees nw ner~ Fleveer meye DeelceeDeeW keÀes Dehevee-Dehevee heeì&
efceuee ngDee nw~ SkeÀ Mejerj íesæ[ efHeÀj otmeje ues heeì& yepeevee neslee nw~ ³en meye yeeleW yeehe ner mecePeeles nQ~ keÀnles Yeer nQ nce ³eneB
heeì& yepeeves Dee³es nQ~ ³en SkeÀ ceeC[Jee nw~ GveceW ³en ®eebo-efmeleejs Deeefo meye yeefÊe³eeb nQ~ Fve met³e&, ®eebo, efmeleejeW keÀes ceveg<³e
osJelee keÀn osles nQ ke̳eeWefkeÀ ³en yengle De®íe keÀece keÀjles nQ, efjceefPece keÀjles nQ, efkeÀmekeÀes lekeÀueerHeÀ veneR osles nQ, meyekeÀes megKe
osles nQ~ yengle keÀece keÀjles nQ FmeefueS FvekeÀes osJelee keÀn osles~ De®íe keÀece keÀjves Jeeues keÀes keÀnles nQ veeö³en lees pewmes osJelee
nw~ Deye JeemleJe ceW osJelee³eW lees mele³egie ceW Les~ meye megKe osves Jeeues Les~ meyekeÀer Òeerle Leer FmeefueS osJeleeDeeW mes GvekeÀer YeWì keÀer nw~
osJeleeDeeW kesÀ iegCe Yeer iee³es peeles nQ~ GvneW kesÀ Deeies peekeÀj ieeles nQönce efveieg&Ce nejs ceW keÀesF& iegCe veener, Deehe ner lejme
hejesF&..... DeehekeÀes lees lejme heæ[lee nesiee~ yeehe keÀnles nQ lejme heæ[e nw leye lees efHeÀj mes Dee³ee ntB, legcekeÀes iegCeJeeve yeveeves~ legce
hetp³e Les, Deye hegpeejer yeves nes efHeÀj hetp³e yevees~ nce mees keÀe DeLe& Yeer legcekeÀes mecePee³ee nw~ ceveg<³e lees keÀn oslesöDeelcee mees
hejceelcee, hejceelcee mees Deelcee~ yeehe keÀnles nQ ³en jebie nw~ legce Deelcee efvejekeÀej Leer efHeÀj mees osJelee, #eef$e³e, JewM³e, Metê yeveer~
DeYeer mees ye´eïeCe JeCe& ceW DeeF& nes~ Deelcee henues meleesÒeOeeve, melees, jpees, lecees ceW Deeleer nw~ DeYeer legce ye®®es mecePeles nes ³en
vee@uespe yeeyee keÀuhe-keÀuhe mebiece³egie hej ncekeÀes DeekeÀj osles nQ~ yejesyej Yeejle mJeie& Lee, JeneB efkeÀleves Leesæ[s ceveg<³e neWies~ DeYeer
keÀefue³egie nw~ meye Oece& Dee ie³es nQ~ mele³egie ceW Leesæ[sner keÀesF& Oece& Lee~ JeneB neslee ner nw SkeÀ Oece&~ yeekeÀer meye Deelcee³eW ®eueer
peeleer nQ~ legce peeveles nes DeYeer Fme hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe meeceves Keæ[e nw~ yeehe jepe³eesie efmeKeuee jns nQ~ keÀesF& Yeer Dee³es,
yeesuees ³en yesno keÀer Ieæ[er nw~ yeehe ves efoJ³e ¢efä os ³en Ieæ[er yeveJeeF& nw~ pewmes Jen Ieæ[er legce Ieæ[er-Ieæ[er osKeles nes, Deye ³en
yesno keÀer Ieæ[er ³eeo heæ[leer nw~ yeehe ye´ïee Üeje SkeÀ Oece& keÀer mLeehevee, MebkeÀj Üeje Deemegjer ogefve³ee keÀe efJeveeMe keÀjeles nQ~ yegef×
Yeer keÀnleer nwö®e¬eÀ efHeÀjvee peªj nw~ keÀefue³egie kesÀ yeeo mele³egie Dee³esiee~ DeYeer ceveg<³e Yeer yengle nQ, GheêJe Yeer yengle nesles jnles
nQ~ cetmeue Yeer Jener nQ~ MeeðeeW ceW lees efkeÀleveer keÀLee³eW yevee oer nQ~ yeehe DeekeÀj JesoeW-MeeðeeW keÀe meej mecePeeles nQ~ cegK³e Oece& Yeer
4 nQ~ ³en ye´eïeCe Oece& nw heeb®eJee~ meyemes Tb®e les Tb®e ³en nw íesìe Oece&~ ³e%e keÀer mecYeeue keÀjves Jeeues ye´eïeCe nQ~ ³en %eeve
³e%e nw~ GheêJe keÀes efceìeves kesÀ efueS ³e%e j®eles nQ, Jen mecePeles nQ - ³en ueæ[eF& Deeefo ve ueies~ Dejs ueæ[eF& veneR ueiesieer lees
mele³egie kewÀmes Dee³esiee, Fleves meye ceveg<³e keÀneB pee³eWies! nce meye DeelceeDeeW keÀes ues peeles nQ lees peªj Mejerj ³eneB íes[æ vee heæ[~s legce
hegkeÀejles Yeer nesöns yeeyee, DeekeÀj ncekeÀes heeflele mes heeJeve yeveeDees~
yeehe keÀnles nQ ncekeÀes peªj hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe keÀjevee nesiee~ heeJeve ogefve³ee nw ner mele³egie, meyekeÀes cegefkeÌleOeece ues peelee
ntB~ meye keÀeue keÀes lees yegueeles nQ vee~ ³en veneR mecePeles efkeÀ nce lees keÀeueeW kesÀ keÀeue keÀes yegueeles nQ~ yeehe keÀnles nQ ³en Yeer [^ecee
ceW vetBOe nw~ DeelceeDeeW keÀes íer-íer ogefve³ee mes efvekeÀeue MeeefvleOeece ues peelee ntB~ ³en lees De®íer yeele nw vee~ legcekeÀes cegefkeÌle ceW
2/3
03-02-15
Òeele:cegjueer
Deesced Meeefvle
``yeeheoeoe''
ceOegyeve
peekeÀj efHeÀj peerJevecegefkeÌle ceW Deevee nw efHeÀj peerJeveyebOe ceW~ Fleves meye mele³egie ceW lees veneR Dee³eWies efHeÀj vecyejJeej Dee³eWies FmeefueS
Deye MeeefvleOeece Deewj megKeOeece keÀes ³eeo keÀjes~ efheíeæ[er ceW pees Deeles nQ, GvneW keÀe lees heeì& ner Leesæ[e nw~ henues peªj Jen megKe
hee³eWies~ legcneje heeì& meyemes Tb®e nw~ legce yengle megKe heeles nes~ Oece& mLeehekeÀ lees efmeHe&À Oece& keÀer mLeehevee keÀjles, efkeÀmeer keÀes
efueyejsì veneR keÀjles~ yeehe lees Yeejle ceW DeekeÀj meyekeÀes %eeve osles nQ~ Jener meyekeÀe heeflele-heeJeve nw, meyekeÀes efueyejsì keÀjles nQ~
Deewj Oece& mLeehekeÀ keÀesF& meoddieefle keÀjves veneR Deeles, Jen Deeles nQ Oece& mLeeheve keÀjves~ Jen keÀesF& MeeefvleOeece-megKeOeece ceW veneR ues
peeles, meyekeÀes MeeefvleOeece, megKeOeece ceW yeehe ner ues peeles nQ~ pees og:Ke mes ígæ[eS megKe osles nQ, GvekesÀ ner leerLe& nesles nQ~ ceveg<³e
mecePeles veneR, JeemleJe ceW me®®ee leerLe& lees SkeÀ yeeyee keÀe ner nw~ ceefncee Yeer SkeÀ keÀer ner nw~ meye GvekeÀes hegkeÀejles nQöns efueyejsìj
DeeDees~ Yeejle ner me®®ee leerLe& nw, peneB yeehe DeekeÀj meyekeÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle osles nQ~ lees legce efHeÀj YeefkeÌle ceeie& ceW GvekesÀ
yeæ[s-yeæ[s ceefvoj yeveeles nes~ nerjs-peJeenjeW kesÀ ceefvoj yeveeles nes~ meesceveeLe keÀe ceefvoj efkeÀlevee Ketyemetjle yeveeles nQ Deewj DeYeer
osKees yeeyee keÀneB yew"s nQ, heeflele Mejerj ceW, heeflele ogefve³ee ceW~ legce ner hen®eeveles nes~ legce yeeyee kesÀ ceooieej yeveles nes~ DeewjeW keÀes
jemlee yeleeves ceW pees ceoo keÀjsiee GvekeÀes Tb®e heo efceuesiee~ ³en lees keÀe³eoe nw~ yeehe keÀnles nQ cesnvele keÀjes~ yengleeW keÀes jemlee
yeleeDees efkeÀ yeehe Deewj Jemex keÀes ³eeo keÀjes~ 84 keÀe ®e¬eÀ lees meeceves nQ, ³en nw pewmes DevOeeW kesÀ Deeies DeeFvee~ ³en [^ecee ntyent
efjheerì neslee nw efHeÀj Yeer cegPes keÀesF& veneR peevesiee~ Ssmes veneR efkeÀ cesje ceefvoj uetìles nQ lees ceQ kegÀí keÀªB~ [^ecee ceW uetìves keÀe ner
nw, efHeÀj Yeer uetì ues pee³eWies~ cegPes yegueeles ner nQ heeflele mes heeJeve yeveeDees lees ceQ DeekeÀj legce ye®®eeW keÀes heæ{elee ntB~ [^ecee ceW efJeveeMe
keÀer Yeer vetBOe nw, mees efHeÀj Yeer nesiee~ ceQ keÀesF& HetbÀkeÀ veneR oslee ntB efkeÀ efJeveeMe nes peeS~ ³en cetmeue Deeefo yeves nQö³en Yeer [^ecee ceW
vetOe nw~ ceQ Yeer [^ecee kesÀ yebOeve ceW yeebOee ngDee nt~B cesje heeì& meyemes yeæ[e nwöme=eäf keÀes yeouevee, heeflele mes heeJeve yeveevee~ Deye meceLe&
keÀewve? ceQ ³ee [^ecee? jeJeCe keÀes Yeer [^ecee Devegmeej Deevee ner nw~ pees vee@uespe cesjs ceW nw, Jen DeekeÀj oslee ntB~ legce efMeJeyeeyee keÀer
mesvee nes~ jeJeCe hej peerle heeles nes~ yeehe keÀnles nQ mesvìme& Keesueles jnes~ ceQ Deelee ntB heæ{eves~ ceQ kegÀí ueslee veneR ntB~ hewmes pees kegÀí
nQ Jen FmeceW meHeÀue keÀjes~ Ssmes Yeer veneR meye Keueeme keÀj YetKe cejes~ YetKe keÀesF& cej veneR mekeÀlee~ yeeyee ves meye kegÀí efo³ee efHeÀj
YetKe cejles nQ ke̳ee? legce YetKe cejles nes ke̳ee? efMeJeyeeyee keÀe YeC[eje nw~ DeepekeÀue lees ogefve³ee ceW osKees efkeÀleves ceveg<³e YetKe
cejles jnles nQ~ DeYeer legce ye®®eeW keÀes lees yeehe mes hetje Jemee& uesves keÀe hegª<eeLe& keÀjvee nw~ ³en nw ªneveer ves®ej ke̳eesj~ efyeukegÀue
efmechegue yeele efmeHe&À cegKe mes keÀnles nQ cevceveeYeJe~ Deelcee keÀes ke̳eesj keÀjles nQ FmeefueS yeehe keÀes DeefJeveeMeer mepe&ve Yeer keÀnles nQ~
kewÀmee De®íe Dee@hejsMeve efmeKeueeles nQ~ cegPes ³eeo keÀjes lees legcnejs meye og:Ke otj nes pee³eWies~ ®e¬eÀJeleea jepee yeve pee³eWies~ Fve
keÀebìeW kesÀ pebieue ceW jnles ngS Ssmes mecePees efkeÀ nce HetÀueeW kesÀ yeieer®es ceW pee jns nQ~ Iej pee jns nQ~ SkeÀ-oes keÀes ³eeo efoueeles jnes~
Deuueen keÀes ³eeo keÀjes lees yes yeeoMeener efceue pee³esieer~ De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo-h³eej Deewj ieg[cee@e\veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
OeejCee kesÀ efueS cegK³e meej:1)
Tb®e heo heeves kesÀ efueS yeehe keÀe hetje-hetje ceooieej yevevee nw~ DevOeeW keÀes jemlee efoKeevee nw~ yesno keÀer Ieæ[er
keÀes meoe ³eeo jKevee nw~
2)
³e%e keÀer mecYeeue keÀjves kesÀ efueS me®®ee-me®®ee ye´eïeCe yevevee nw~ hewmes Deeefo pees nQ GvnW meHeÀue keÀj yeehe
mes hetje-hetje Jemee& uesvee nw~
Jejoeve:- yeehe keÀer í$eíe³ee kesÀ DevegYeJe Üeje efJeIve-efJeveeMekeÀ keÀer ef[ûeer uesves Jeeues DevegYeJeer cetle& YeJe
peneB yeehe meeLe nw JeneB keÀesF& kegÀí Yeer keÀj veneR mekeÀlee~ ³en meeLe keÀe DevegYeJe ner í$eíe³ee yeve peelee
nw~ yeeheoeoe ye®®eeW keÀer meoe j#ee keÀjles ner nQ~ heshej Deeles nQ Deehe ueesieeW keÀes DevegYeJeer yeveeves kesÀ efueS
FmeefueS meowJe mecePevee ®eeefnS efkeÀ ³en heshej keÌueeme Deeies yeæ{eves kesÀ efueS Dee jns nQ~ Fmemes ner meoe kesÀ
efueS efJeIve efJeveeMekeÀ keÀer ef[iejer Deewj DevegYeJeer cetle& yeveves keÀe Jejoeve efceue pee³esiee~ ³eefo DeYeer keÀesF& Leesæ[e
Meesj keÀjles Jee efJeIve [eueles Yeer nQ lees Oeerjs-Oeerjs "C[s nes pee³eWies~
muees i eve:- pees mece³e hej men³eesieer yeveles nQ GvnW SkeÀ keÀe heoceiegCee HeÀue efceue peelee nw~
3/3