NÁHUATL (nahua o mexica)

NÁHUATL (nahua o mexica)
1
Traducción de la Ley de Mediación, Conciliación y Promoción de la Paz Social para el Estado de México
2
NÁHUATL (nahua o mexica)
Enrique Peña Nieto tlanauatijketl tlen tlali
pilmexko.
Ne katltlanauatili
nextiliya ni.
tlen
tlajtotlkuajkuatlchiuane mo neki ma ki
ixmatika in tlajtotl uan in ixtlamatilistli
tlen ne maseuatlme, uan nochi tlen moneki
ma ti matika kema ne maseuatlme mo
tlapopotluiya ika no amatlanauatili.
IX.
Ti tlejtose nochi tlem no neki
ma ti matika sekino teepaleuiyane tlen ki
tekiuiya ni amatlanauatili.
X.
Mo neki ma ti tlejtoka tlen uelis
panos tlaj ti tekiuise ni amatlanauatili uan
XI.
Mo neki ma ti tlentoka tlen in
tekikitl tlen ne maseuatlme tlen ueli tekiti
ipan ni amatlanauatili.
pitlmexkotlalikin
Tlanauatili tlen to kualnemilis matlajtli pouali
uan sempouali uan matlajtli uan se.
Ne katltlanauatili tlen pitlmexkotlali tech
nauatiya.
TLANAUATILI
TLEN KAAME UELIS MO
SENKAUAS KUALANTLI, KAAME UELI TI MO
TLAPOPOTLUISE UAN TI TEEIJLISE, UAN KAEME
KUALI TI YOTLTOSE IPAN NI PILMEXKOTLALI.
Ome. Nochi ne maseuatl in itechmoneki
ma momaxtika kaameki senkauakauase in
kualantli ika pakilistli ipan ne katltlamaxtilistli
uan nojkiya ma te maxtika, kaame uelis ti
istose ipan pakilistli.
Tlen ijyo
Tlen nochi tlanauatili tlen uala ipan ni amatl.
Eyi. Nochime ne maseuatlme tlen istoke
ipan ni pilmexkotlali mo intechmoneki ma
mokajkamouika, tlanauatili tlen kaame uelis
mo senkauas kualantli, mo tlajtlapotluika, uan
ma ki senkauaka in kualantli ika pakilistli.
Tlanauatili Se. Ni tlanauatili nochime uelis ti
tekiuise pampa ika ni ki neki ti temose:
I. Ma ti kuatlchiuaka tlen kuali ipan ti
yotltoke, ma ti kualchiuaka kajame mo
uika ne meseuatlme ika kuali yeuale tlen
maaseutlme tlen istoke ipan pilmexkotlali.
II. Tlen kaame uelis mo senkauas
kualantli, kaame ueli ti mo tlapopotluise
III. Ma ki chiuaka ax oui ni tekiuilistli tlen
nochime maseuatlme
IV. Ma ti tlalika kaame uelis ti chiuase
o tlanki uelis ti chiuase uan ijkino uelis ti
tekiuise ni tlanauatili.
V. Ma tlajtlachilika kaame tekite ne
koyomaseuatlme tlen ki senkaua kualantli
kaame uelis ki temose ne maseuatlme mano
tlapopotluika, moneki ma ti tlalika nochi
tlen ti chiuase.
VI.
Mo
neki
mati
kuatlchiuaka
nochi katltlanauatili tlen tekichiuane o
axtekichiuane
VII. Ma ti kitake ne kualantli tlen uelis mo
senkauas, kej tojuanti ti tlentoua ipan ni
amatlanauatili.
VIII. Te tlejtose tlanki mo neki ma ti
matika ne maseuatlme tlen teepaleuise
ipan ni tekitl, ne tlajtotlpajpapane uan
Pampa nika istoke me maseuatltsitsi tlen
kamati seto in tlajtotl, ne koyotlanauatine mo
neki ma ki mojmoyeka ni amatlanauatili uan
ijkino ni maseuatlme nojkiya uelis ki tekiuise
ni tlanauatili san kejame injuanti mo majtoke
ki senkaua in kualantli.
Naui. Ne tlanauatiyane tlen mexkotlali, ipan
ne tlanauatiyane tlen tlanauatijketl tlen
pilmexkotlali mo neki ma ki selo ni talanaualitli
ipan tlamaxtili, kaame uelis ti mo kajkamouise,
kaame uelis ti mo tlapotluise uan ijkino mo
senkauas kualantli.
Makuili. Mo neki ma mokuamachili ni uan
ijkinop uelis uelis I pati elis.
I. Tlanauatili: tlanauatili tlen kaame uelis
mo senkauas kualantli, kaame ueli ti mo
tlapopotluise uan ti teeijlise, uan kaeme
kuali ti yotltose ipan ni pilmexkotlali.
II. Tlen kuali nemilistli: tlen kuali
nemilistli tlen tlanauatili tlen kaame uelis
3
Traducción de la Ley de Mediación, Conciliación y Promoción de la Paz Social para el Estado de México
mo senkauas kualantli, kaame ueli ti mo
tlapopotluise uan ti teeijlise, uan kaeme
kuali ti yotltose ipan ni pilmexkotlali tlen ki
chiua tlanauatiyane.
III. Tlajko pampa tlanauatiya: tlanauatili
tlen kaame uelis mo senkauas kualantli,
kaame ueli ti mo tlapopotluise uan ti
teeijlise, uan kaeme kuali ti yotltose ipan ni
pilmexkotlali.
IV. Tlajko pampa tlanauatiya tlen
teepaleuiyane ma mo tlapotluika uan
tlasenkaualistli kuali: nochi katltlapaleuilistli
tlen kis chijtoke ni istoke pampa tech
paleuise kaame ti senkauase to kualantli kej
tlejtoua ni amatlanauatili.
V. Sejkano kani uelis mis paleuise
tlanauatili tle tlanenpa tlen kaame uelis
mo senkauas kualantli, kaame ueli ti mo
tlapopotluise uan ti teeijlise, uan kaeme
kuali ti yotltose ipan ni pilmexkotlali, tlen
ki neki ki kuatlchiuase kualantli ika ni
amatlanauatili.
VI. Sejkano kani uelis mis paleuise
tlanauatili tle amo tlanauatijketl tlen to
mexko: ne maseuatlme, se maseuali,
miyeke o tlen tepajpaleuiyane tlen ki neki
tee paleuise ma ki senkauaka kualantli ika
ni amatlanauatili.
VII. Tlapaleuilistli: ni kema se o miyeke
teepaleuiyane kalaki kin paleuiya ne
maseuatlme tlen mo kualanijtoke uan ma
mo senkauaka kuali.
VIII. Tlapopotluili: ni kema ne meseuatlme
kin palaeuiya ma ki senkauaka in kualantli
kin kajkamouijtikate uan kin itltikate kaame
uelis mo senkauase kuali.
IX. Tlasenkaualistli kuali: nochi tlen ti
tlejtojke tech kamouiya tech ijliya kaame
uelis tech senkauilise to kualantli, kema
se akajya tech ixpano no neki ma tech
tlaxtlauili tlen ipati.
X. Teepaleuijketl; ni maseuali I tekitl, ma te
paleui uan ijkino uelis ti mo srnkauase kuali.
XI. Tlayejyekojketl; ni teepaleuijket uelis
ki chiuas ma mosenkauaka kuali uan axochi.
XII. Tlasenkaualistli. Ni kampa mo
ijkuiloua kaame timo senkaua.
XIII.
Tlasenkaualistli
kuatlchiualistli;
kampa mo ijkuilo kaame mo senkaua
tlen mo kualanijtoke uan kaame uelis mo
senkauase uan mo tlapotluise tlen melaua.
Tlanauatili ome
Nochi ne katltlauatili tlentlanauatili tlen kaame
uelis mo senkauas kualantli, kaame ueli ti mo
tlapopotluise uan ti teeijlise, uan kaeme kuali
ti yotltose ipan tlasenkaualistli kuatlchiualistli.
Chikuase. Tlanauatili
tlen kaame uelis
mo senkauas kualantli, kaame ueli ti mo
tlapopotluise uan ti teeijlise, uan kaeme kuali
ti yotltose ipan tlasenkaualistli kuatlchiualistli,
istose
ipan
katltlanauatili
tlen
nochi
pilmexkotlali.
Chikome. Ipan pilmexko tlali ueli ki chiua uelis
tlanauatis kampa tlasenkaua, uan ipan nochi
ipan chinankome kampa mo neki.
Chikueyi. Ipan pilmexko uelis tekitis uan ijkino
uelis ki senkauase kualantli, nochi tlen kin asi.
Chijnaui. Ipan pilmexko onka ni:
I. Tlamojmokuitlauilistli tlaj mochiua ni
amatlanauatili
II. Amo ma tlainamaka kema te
tlajtotlmaka, teepaleuiya, Tlasenkaualistli
kuatlchiualistli
III. Chiualistli uan tlamokuatlauistli ipan
katltlanauatilistli tlentlanauatili tlen kaame
uelis mo senkauas kualantli, kaame ueli
ti mo tlapopotluise uan ti teeijlise, uan
kaeme kuali ti yotltose ipan tlasenkaualistli
kuatlchiualistli.
IV. Ma ti chiuaka amoxtli kampa tech ijlia
kaame ti tlamochitlauise ipan nochi tlan ni
amatlanatili mo chiua. tlen tlanauatili tlen
kaame uelis mo senkauas kualantli, kaame
ueli ti mo tlapopotluise uan ti teeijlise, uan
kaeme kuali ti yotltose ipan tlasenkaualistli
kuatlchiualistli.
V. Ma ti tijlika ne tlasenkauane tlen
tlanauatijketl tlen mexko, ma ki chiua
amaxtli tlen ika kin maxtix ne maseuatlme
teepaleuiyane
tlen
tekitise
ipan
ni
amatlanauatili
4
NÁHUATL (nahua o mexica)
VI. Ti kin maxtise ne maseuatlme
teepaleuiyane.
VII. Ti tlejtose ipan nochi tlanauatiyane,
nochime ne maseuatlme teepaleuiyane
tekitise sanke tlejtoua ni amatlanauatili.
VIII. Ti kin tlaskitltise uan ti kin ixmatise
ne teepaleuiyane, tlajtotlixkuajkuapayane,
uan nochi maseualtme tlen ki ixmati seyon
tlajtoli uan tlajlamikilistli.
IX. Ti kin tlaskitltise ne katltlamaxtilistli
tlen kaame uelis mo senkauas kualantli,
kaame ueli ti mo tlapopotluise uan ti
teeijlise, uan kaeme kuali ti yotltose ipan
tlasenkaualistli kuatlchiualistli tlanauatili
X. Ma ti inuamouikaka tlen nochi tekiti
ipan ni amatlanauatili.
XI. Ma ti teijlika kaame uelis istose ne
maseuatlme ipan axkualantli.
XII. Ma ti kin paleuika na amoxme tlen
kamati ipan ni amatlanauatili
XIII. Ma ti teijlika nochi tlen ti senkaua
ipan ni amatlanauatili.
XIV. Ma ti teijlika ipan ueyitlanauatiyane
keski kualantli ti senkajtoke.
XV. Uan nochi tlen ytlejtoua ni
amatlanauatili.
ti yotltose ipan tlasenkaualistli kuatlchiualistli,
ni uelis ki tekiuise ne teepaleuiyane tlen
tlainame uan axto mo neki ma mo tlaskitltika
ipan pilmexkotlali.
Matlajtli uan eyi: Tlaj ne teepaleuiyane kipia ni,
uankino uelis tekitise:
I.Tlaj
injuanti
teepaleuiyane
miyake
maseuatlme
a.-Ma mo tlaskitltijtoke ipan to
tekichijketl tlen mexko.
b.-Moneki ma ki pixtoka in tlajtotl tlen
kaame tekitise, uan tlanki ki neki.
c.- Mo neki ma tlejtoka kaame mo
nauatiya.
d.- Ma mo tlaskitltijtoke ipan to
tekichijketl tlen pilmexkotlali.
e.- Mo neki ma ki pixtoka kaame tekiti
ipan to tekichijketl tlen pilmexkotlali.
f.- uan nojkia mo neki ma ki chiuaka tlen
to tlanauatijka tlen pilmexkotlali.
II. Tlaj se maseuali tekite Isetlti:
a.- Ma ki senkajto tlen mo maxtijto
b.-Tlen mo maxtijto mo neki ma ki
setluilika ipan
to tlanauatijka tlen
pilmexkotlali.
c.- Mo neki ma ki ixmati uan ma ki tekiui
tlen I itechmoneki.
d.- Ma isto ipan to pilmexkotlali.
e.- Uan nochi tlen ki tlajtlanise teipa.
Matlajtli. Katltlanauatilistli tlen kaame uelis
mo senkauas kualantli, kaame ueli ti mo
tlapopotluise uan ti teeijlise, uan kaeme kuali
ti yotltose ipan tlasenkaualistli kuatlchiualistli,
istose
ipan
katltlanauatili
tlen
nochi
pilmexkotlali tlen mexkotlali kampa ki senkaua
kualantli, teepaleuise uan axtlainamase, sanke
tlejtoua ni amatlanauatili.
Matlajtli uan naui: Tlen to tlanauatijka tlen
pilmexkotlali ika tlanauatili ki pias matlajtli
tonati uan ki itas kani uala ne amatl o
maseuatlme tlen ki neki mo tlaskitltise ipan ni
tekitilistli.
Matlajtli uan se: Tlanke mo neki ki pias uan
ki matis se tlanauatijketl tlen pilmexkotlali,
tlejtose ne tlanauatiyane tlen pilmexkotlali
ipan teepaleuiyane, se teepaleuijketl no neki
ma tekititoj ipa ni amatlanauatili.
kaxtoli: In tekitl ne maseuatlme tlen tekite
milleke ue tekite ipan teepaleuilistli uan
tlasenkaualistli kuatlchiualistli:
Tlanauatili eyi
I. Ki chiuase ne maseuatlme teepaleuiyane
ma ki chiuaka tlen mo ijtoua ipan ni
amatlanauatili uan nochi tlen motlajtlaniya
tlen nochi mo ijita.
II. Ma ti teeijlika ipan ne pilmextotlali
keski maseuatlme kin paleuijtike.
Tepaleuiyane tlen tlaimana.
Matlajtli uan ome: Tlen kaame uelis mo
senkauas kualantli, kaame ueli ti mo
tlapopotluise uan ti teeijlise, uan kaeme kuali
5
Traducción de la Ley de Mediación, Conciliación y Promoción de la Paz Social para el Estado de México
III. Ma mo kauilika ma kin tlajtlachilika
kaame tekiti, san ke tlejtoua ipan ni
amatlanauatili.
Kaxtoli uan se: Ne maseuatlme tlen teepaleuiya
uelis ilise tlen tlainama uan tlen axkana
teeinama.
Ne teepaleuiyane injuante mo maxtijtoke uan
tlen mo tlaskitltijtike ipan pilmexkotlali, uan
katlpatlaleuiyane tlen,tlanauatili tlen kaame
uelis mo senkauas kualantli.
Ne teepaleuiyane tlen tlainama ne injuanti
ya maseuatlme tlen mo tlaskitltoijtoke, kin
kauiliya ma tekitika ipan pilmexkotlali.
Tlen ompa
Tlanauatili Se:
teepaleuilistli, tlapopotluili uan
tlasenkaualistli kuali.
Kaxtoli uan naui: Kejni mo neki m amo
senkauaka ne kualantli uan ijkino uelis kuali ti
istose nochime ikatlapaleuilistli, tlapopotluili
uan kuali tlasenkaualistli.
Sempouali: Tlanauatili tlen ni teepaleuilistli,
tlapopotluili uan tlasenkaualistli kuali, nika
etlto:
I. Mo neki ma ki nekika tlapaleuise,
uan ijkino uelis ki chiuase kuali tlen kin
tlajtlaniya.
II. Amo ma tlamojmoyauaka tlen kin
ijliya maseuatlme tlen kin paleuiya,
ipan ni teepaleuilistli, tlapopotluili uan
tlasenkaualistli kuali, tlaj ne maseuatlme
tlen ti kin paleuiya kena ki neki ma
tlamojmoyeuaka uankino kena xi chiuaka.
III. Ne teepaleuilistli, tlapopotluili uan
tlasenkaualistli kuali, mo neki ma tekitika
kuali axkana mo neki ma ni kokoli tlen aki
iuan mo kualanijto tlen ni paleuiya.
IV. Ne teepaleuiyane, tlen ki chiua ma
teetlapopotluika axkana mo neki ma axkuali
ki chiuaka tlen in tekitl tlen nika mo ijtoua
ipan ni amatlanauatili.
V. Kuajkuali ma teepaleui, mo neki
ma teepaleuika sejka uan ijkino uelis
ki senkauase kuali ne kualantli tlen mo
kualanijtoke.
VI. Mo neki ne teepaleuilistli, tlapopotluili
uan tlasenkaualistli kuali. Ma mo chiua
sanke ipan ni amatlanauatili tlejtoua.
VII. No meki kuali ma teepaleuika, amo
ma istlakatikane teepaleuiyane nochi tlen
ki chiua mo neki ma tlaskito nika ipan
tlanauatili.
VIII. Kamatilistli, mo neki ne tlachiualistli
teepaleuilistli,
tlapopotluili
uan
tlasenkaualistli kuali, uelis ki senkauase
kualantli ika sa kamatilistli uan axtle ma ki
ijkuiloka.
Kaxtoli uan ome: Ne maseuatlme tlen
teepaleuiya uelis ilise tlen tlainama mo neki
ma ti chiuaka se katltlamaxtilistli kema istoke
matlitlme maseuatlme ipan ni pilmexkotlali,
uan ma ki yankuilika tlen mo tlaskitltijtoke ika
makuili xiuitl.
Kaxtoli uan eyi: Mo neki ma ki chiuake ne
teepaleuiyane tlen tlainama:
I. Ma ki tlajtlachilika uan am ki chiuaka
tlen nochi kin nauatiya.
II. Ma ki tlajtlachilika ipan in tekitl kampa
teepaleuiya amo kin tlaijyouitltiya sekino
maseuatlme, koneme, o tlen axkana ueli mo
manauiya, yon axkana ma no kajkayauaka.
III. Ma ki makuitlauika tlen ika
mosenkajke ne maseuatlme nama axkana
ma mo kokoka, ma mo teuika.
IV. Amo ma teepaleuika ika nosejya tlen
ni amatlanauatili tlejtoua.
V. Kema injuanti axnomeki ma kaamatika
uankino amo ma ki chiuaka, mo neki s ama
ki chiuaka tlen in ketitl.
VI. Mo neki m ato maxtika sentetl tlen
kaame tekitise tlen kaame uelis mo senkauas
kualantli, kaame ueli ti mo tlapopotluise
uan ti teeijlise.
VII Mo neki ma teeijlika ipan ne
pilmexkotlali nochi in tekitl tlen ki chijtoke.
6
NÁHUATL (nahua o mexica)
IX. Kuali kuamachilistli, ni tlajtosneki
tlen nochi uan kuala kuamachilistli tlen
tekitiyane uan teepaleuiyane tlen ki tekiuise
ni amatlanauatili.
tlapotlpotlualistli uan ipan se tlasenkauali
kuali no nekui axmakisa sejkano, amo ma
momojmoyaua.
ome
Sempouali uan se: Ne tlasenkaualistli ipan
tetlpokatsitsi, tlaj ki neki ki tekiuise ni
teepaleuilistli, tlapopotluili uan tlasenkaualistli
kuali, ipan nochi kualantli uelis ki tekiuise uan
ne tetlpokatsitsi mo neki m amo ualika isetlti
o uan i teepaleuijka ipan keijni tlasenkaualistli.
Tlen aki injuanti istoke ipan tlapotlpotluili,
teepaleuilistli uan kuali tlasenkaualistli.
Sempouali uan chikueyi: Maseuali tlen ki
neki ki senkauas i kualantle ika pakilistli u
techmoneki ni:
Sempouali uan ome: Kampa ne koyome mo
tlasenkaualia uelis mo tekiuis nitlasenkaualistli
kuali, pampa onka tlajtlakoli uan ni,
tlajtlajkochijketl uelis ki tlajtlapotluise, tlaj ni
kualantli pejki ika tlali uan amo mo makitltoke,
uan ne tlajtlakoli kuekuetsi.
I. Ma motlajtlani tlapaleuilistli Ipan
ni pilmexkotlali o ma kin temo sekino
teepaleuiyane uelis tlen tlainama o tlen
axtlainama.
II. Ma moixmatili kaame motekiuiya ni
amatlanauatikli tlen tlanauatili tlen kaame
uelis mo senkauas kualantli, kaame ueli ti
mo tlapopotluise uan ti teeijlise, uan kaeme
kuali ti yotltose ipan ni pilmexkotlali.
III. Ma ki makaka se teemanauijketlpaleuijketl sanke mo nauati Ipan ni amatl,
ika nochi i tlanauatili.
IV. Mo neki ma tlejto nimantsi Kenke tlax
ax ki selis ne teemanauijketl-paleuijketl
tlen ki makatoke.
V. Ma kipixtoka se amatlajkuiloli kamka
tlejtos tlaj injuanti tekite sesejko.
Sempouali uan eyi: Kampa axuilise mo
senkauas se kualantli tlen ika se tlapopotluili
uankino ne tlasenkaualistli kuali mo tekiuis
pampa ki neki ki xoleuase kualantli uan ijkino
ne maseuatlme axmokokolise.
Sempouali uan naui: Ne tlasenkauame
uan tlen tlaixtlamatikampa ne koyome mo
tlasenkaualia, tlen ki senkaua kualantli tlen
mo ixmati uan kualantli tlen tetlpokatsitsi, mo
neki ma teeijlika, tlenki tlamantli onka kaame
nosejya mo senkaua kualantli uan kani etlto.
Sempouali uan Chijnaui; Ipan ni katltekitilistli
tlen pilmexkotlali Kampa axtlainama, kin
senkauilise in kualantli santekitl.
Sempouali uan makuili: Tlasenkauane mo neki
ma kin ijlika tlen kin paleuise tlen ki mati ki
chiua, tlanki tlejtoua uan kenke kin pixto
teepaleuiyane tlen tlasenkauali kema aijkana
youi kampa ne koyome tlasenkaua uan peua
tlatejtemoya uan ttetsakua, uan ijkino uelis
nosejya mo senkauas kualantli.
Tlen expa
Se
KaametitekitiseIpanniamatlanauatiletlapotlpotluili,
teepaleuilistli uan kuali tlasenkaualistli.
Sempouali uan chikuase: Ne maseuatlme
tlen ki neki ki senkauase in kualantli ika ni
amatlanauatili no ueki ma ki chiuaka nochi
tlen mo neki ika tlatlepanitalistli, mo neki amo
ma teeistlakauika uan ma ki tlepanitaka kaame
tlejtoua mo senkauase.
Sempouali uan matlajtli; Kaame ti tekitise Ipan
ni amatlanauatiletlapotlpotluili, teepaleuilistli
uan kuali tlasenkaualistli. Mo chiuas ika
kamatilistli ika milleke o in setltsitsi o mo
chiuas sankej tlejtoua ni amatlanauatili uan
tlen tlamokuitlauistli pampa mo ijitas kaame
mo tekiuiya ni tlanauiatili.
Sempouali uan chikome: Nochi tlajtoli tlen
kisas uan nasis ipan se tlasenkauali, se
7
Traducción de la Ley de Mediación, Conciliación y Promoción de la Paz Social para el Estado de México
Sempouali uan matlajtli uan se; Tlaj ne
kamatilistli o tlen tlejtoua no ijkuilos o
no ijkuinis ika seyo tlamantli ax i Paty
elisuan axuelis ti tekiuise ipan se katli ueli
tlasenkaualistli.
Sempouali uan matlajtli uan ome; Tlapotlpotluili,
teepaleuilistli uan kuali tlasenkaualistli uelis
peuas mo tekiuis kema:
I. Se maseuali tlen ki neki ki tekiuis ni
amatlsenkaualistli ma mo tlajtlani uelis ki
chiuas ika kamatili o ika tlajkuiloli.
II. O tlaj kin nauatijto se koyotlasenkatl,
uan kema tlen no kualanijtoka ki neki no
senkauase ika ni amatlanauatili.
Sempouali uan matlajtli uan eyi: Ni tlajtlanilistli
ki tlajtlachilise nimantsi ne tekichiuane,
tlaj ne kualantli uelis mo senkauas ika ni
amatlanauatili.
Sempouali uan matlajtli uan naui; Kema mo
selis ke tlantlanilistli, moijitas tlaj uelis mo
chiuas nochi amatlanauatili.
Ome:
tlen mo tlajtlaniya ipan amatlanauatili tlen
tlali.
Sempouali uan matlajtli uan chikueyi; Kema
ne tekiuajkeme ki chijtoke ne amakamatilistli
ipati ilis san kej ne kualantli tlen ki pia, uan
uelis mo tekiuis, uan tlaj ax mo tekeuis
uankino kin isitltiuise san kej tlanauatiya ipan
otontlanauatili tlen pitlmexko.
Sempouali uan matlajtli uan chijnaui; Ne
amakamatilistli tlen nesto tlen in itechmoneki
siuapitlme, okixpitlme, tetlpokame uan
ixpokame tlen axueli mo tekipanoua insetlti
no neki ma ki panotltika ipan katltlanauatili
tlen pilmexkotlali uan kitlajtlachilise uan ijkino
ne tlanauachiuane kin ixixmatise.
Omepouali; Tlaj ax kichiuase tlen tlejtoua
ipan ni amakamatilistli tlen ni teepaleuilistli,
tetlapopotluili uan kuali tlesekuauali, ne
maseuali kin maka initexmoneki
ma ki
peuatltika seyo tlasenkaualistli tlen I kualantli.
Omepouali uan se; Ne amakamatilistli uelis
mo pajpatlas tlan ki nekise ne maseualtlme
tlen ki chijke.
Tlen motlanis tlaj iuan in tekitise ni
teepaleuiyane, tetlapopotluili uan kuali
tlesekuauali.
Sempouali uan matlajtli uan makuili; Ne
amakamatilistli tlen nesi ipan ni tekitl tlen
teepaleuili, ne kualantli moneki ma ki ijkuiloka
uan ma ki pixto nochi tlen ni amatlanauatili
teetlajtlaniya.
Sempouali uan matlajtli uan chikuase; Ipan
katltekichiuane tlen pilmexko ki nauajtijke
ma tee maka se tlaixcopintle tlen nesi amatl
kampa tlejtoua aki injuanti tekitise sensejko.
Sempouali uan matlajtli uan chikome: Nochi
amakamatilistli tlen ki chijtoke o tlen nesto
ipan seyo tlali tlen ni mexko uelis mo tekiuis
nika ipan pilmexko tlali, kema mo nextis tlaj
tekitito se teepaleuijketl tlen mo maxtijtoj, uan
ne maseuatlme no neki nochi ma ki chijtoka
Eyi:
Kaualistli, tlamilistli kampa mo tlaskitltijto ma
ki senkauilika I kualantli.
Omepouali uan ome; Kema onka tlajtlakoli
ueyi o se maseuali tlauetl axkuali I nemilis, ne
amakamatilistli tlen ipan mo temakatoke uelis
mo xoleuas, tlan ne maseuali axki tlepanitas
ni amakamatilistli, uan uelis mo tekiuis kema
maseuali ki tlepanitas uan ki chiuas tlen tlejtojto.
Omepouali uan eyi; Kampa mo senkaua
kualantli tlen to teixmajtikaua, tlen tiankistli,
ne tlasenkajketl kampa teenojnotsa mo neki
ma kin ijli nochi maseuatl tlen mo kualanijtoke
kaame uelis ki senkauase in kualantli, ipan
katltlanauatili tlen pilmexkotlali.
Omepouali uan naui; Tlaj ne maseualtme
tlen mo kualanijtoke tlejtose ki nneki
8
NÁHUATL (nahua o mexica)
yase mo senkauati ipan katltlanauatili tlen
pitlmexkotlali, uankino aijtekitise ipan ni
kualantli uan ne tlasenkajketl ki ijlis ne
tekichijketl tlen ne katltlanauatili kampa asito
ni maseuatlme, uan ijkino ma kin notsaka
uan peuase tekitise sankej ni amatlamauatili
tlejtoua.
Ompa: Ni amatlanauatili peuas mo tekiuis ipan
se tonati tlen se mestli tlen ni siuitl.
Expa: Ipan ni amatlanauatili mo yankuilis san
ke tlanauatiya ipan ni amatl.
Najpa: Nochi ne tekichiuane ipan ni pilmexko
tlatli, tlajtlajchixtose tlan kuali tekiti nika
kema panotoj chikuase mestli kema pejki mo
tekiuiya ni amatlanauatili.
Omepouali
uan
makuili;
Ipan
kampa
koyotlasenkaua tlen tetlpokame uan ixpokame,
ne tekichiuane mo neki ma teeilika tlaj aki ki
neki k i tekiuis ni tlasenkaualistli, kaame mo
tekiuiya, uan kejame tekiti.
Makuitlpa:
Uan
uelis
mo
tekiuis
ni
amatlanauatili uan ti chiuase tlen tlejtoua
ipan naui pitltlanauatili, ne tlanauatijketl tlen
tlamaxtiloyan tlen to mexko ki kuajkuatlchiuas
kaame tlamaxtise. Tlen ki mojmoyauase ni
amatlanauatili.
Omepouali uan chikuase; Tlan se maseuali ki
neki ki tekiuis ni tlasenkaualistli, uankini mo
iyokakauas ne tlasenkaualistli uan peuas tekitl
ipan ni tlasenkaualistli kuali, uan mo neki
nimantsi ma kin ijlika ne tekiuajkeme kaame
mo senkajki ne kualantli.
Chikuasempa: Ne katltlanauatili tlen pilmexko
tlali no neki ma ki pixto tomi uan ijkino uelis ti
tekitise ipan ni amatlanauatili.
Omepouali uan chikome; Kema mo chiua ne
paleuilistli tlen tlasenkayotl, mo ypotlseliya
uan uan kuali tlasenkaualistli axkana uelis mo
itlkauas tlen seyo tlasenkauali tlen pejto.
Ni ki ixmajtos ne tlauatijketl tlen pilmexkotlali,
tlanauatis ma chiua uan ma momojmoyaua.
Ipan ueyi katltlanauatili tlen altepetl toloka
tlen lerdo, tonati tlen matlajtli uan naui tlen
matlajtli uan ome mestli tlen xiuitl 2010.
Tlanauatijkeme tle i toka Lucila Garfias
Gutiérrez, Francisco Javier Funtanet Mange,
Horacio Enrique Jiménez López. Tlauauasatsa.
Omepouali uan chikueyi; Uelis mo tlamitltis
ne amakamatilistli tlen kuali tlasenkaualistli,
tlapopotluili ni elis sejka sankej tlen
otontlasenkauali, sejka mo tlatsikuitltise
sanke tlejtoua upan amatlanauatili tlen tlali
pilmexko.
Ni tlanauatiya ma mokijkixti, ma amo ijixkopina
uan m amo ijita tlaj kuali mo tekiuiya.
Omepouali uan chijuaui; Ne teepaleuiyane tlen
ipan ni tekitl, ipan injuanti uetsi se tlajtlakoli
tlaj mo kuapoloua ipan ni amatlanauatili.
Atltepetl toloka, mexko sempouali tonati tlen
matlajtli uan ome mestli 2010.
Pampa injuanti teepaleuiyane ipan nochi
tlali, uankino ma ti matika tlen in tekitl inki
no axmokuapolose. Tlaj mo kuapolose kin
tlatsikuitltise. Kejni tlenyoua ni amatlanauatili
tlen pilmexkotlali uan kampa matlaskitoke
chinankome.
TLANAUATIJKETL TLEN PILMEXKO TLALI
ENRIQUE PEÑA NIETO.
Tlen mo pajpatla.
TLEN KI PALEUIYA NE TLANAUATIJKETL
Sempa: Xi teeijlika ni yankui amatlanauatili
ipan amatlayotlmelaualistli tlen ipati ipan ni
pilmexko tlali.
LUIS ENRIQUE MIRANDA NAVA.
9
Traducción de la Ley de Mediación, Conciliación y Promoción de la Paz Social para el Estado de México
Kema pejki mo tekiuiya matlajtli uan naui
tonati tlen matlajtli una ome mestli tlen xiuitl
xiuitl 2010.
Mo mojmoyajke sempouali uan ome tonati
tonati tlen matlajtli una ome mestli tlen xiuitl
xiuitl 2010.
Mo ixpanexti sempouali uan ome tonati tonati
tlen matlajtli una ome mestli tlen xiuitl xiuitl
2010.
Mo tekiuis se tonati tlen se mestli tlen xiuitl
2011.
Traducción Nahuatl:
Lic.Eusebia Martínez Silva.
10