1. Art and Diseño

AURKIBIDEA
IRUDIAK ETA
ESTEREOTIPOAK
3
UNITATE DIDAKTIKOA
RAFAEL GRASA
DOLORES REIG
UNITATE DIDAKTIKOAK
AURKIBIDEA
Argitaratzailea:
UNESCO ETXEA
Koordinazioa:
Monika Vazquez
Hirugarren unitatearen edukiak:
Rafael Grasa
Dolors Reig
Marrazkiak:
Mikel Valverde
Itzulpena:
Julen Alvarez
Inprimatzailea:
Berekintza
ISBN:
84-923352-1-1
Lege gordailua:
BI-2419/97
AURKIBIDEA
I. AURKEZPENA .......................................................................................................................5
II. HELBURUAK .......................................................................................................................7
III. EKINTZA-FITXAK .............................................................................................................11
1. ekintza
“Ezberdinak gara” ..........................................................................................................13
2. ekintza
“Betaurrekoak” ...............................................................................................................17
3. ekintza
“Elefantea garbitzen” .....................................................................................................29
4. ekintza
“Etiketak” ........................................................................................................................37
5. ekintza
“Begiradak” ....................................................................................................................45
6. ekintza
“Hizkuntza dualtasunak eta jauzi semantikoak” ............................................................49
7. ekintza
“Fantasia eta errealitatea. Emakumeak munduan” .......................................................53
8. ekintza
“Mairu-beltz-ijito-sudaka batek idatzitako gutuna” .......................................................65
9. ekintza
“Zergatien jokoa” ...........................................................................................................73
10.ekintza
“Indiar iparramerikarren kasua” .....................................................................................81
11. ekintza
“Ihesa” ..........................................................................................................................105
12. ekintza
“Ni-ren istorioa” ............................................................................................................121
BIBLIOGRAFIA .....................................................................................................................125
UNITATE DIDAKTIKOAK
3
AURKIBIDEA
I. AURKEZPENA
Linguapaxen hirugarren unitate honi IRUDIAK ETA ESTEREOTIPOAK deritza. Beraren helburua ikasleek eta irakasleek etiketek, aldez aurretik pentsatutako ideiek eta aurreiritziek
axolagabekeria, bereizkeria eta bazterkeria sozialean jokatzen duten paperari erreparatzean datza. Helburu nagusia ezberdintasunak norberaren nortasunerako eta kultur aberastasunerako duen garrantziaz jabetzeraino iristea da.
Xede hau kontuan harturik, honako ekintza hauek asmatu dira.
1. EKINTZA: Ezberdinak gara. Ekintza honen bidez ikasleek bere burua gizabanakotzat
hartzea eta ezberdintasunak pertsona bakoitzaren nortasunean duen garrantziari buruz
hausnartzea lortu nahi da.
2. EKINTZA: Betaurrekoak. Ekintza honetan gainontzekoekin eta talde baten barruan hartu ohi ditugun jokaerak aztertzen dira.
3. EKINTZA: Elefantea garbitzen. Ekintza hau argiegi ez dauden gauzak aldez aurretik
pentsatutako gure ideien bitartez nola interpretatzen ditugun erakusten saiatzen da.
4. EKINTZA: Etiketak. Oraingo honetan tasunei edo norberaren akatsei edo eta besteek
gutaz duten iritziei dagokien etiketa-kontzeptua aztertzen da.
5. EKINTZA: Begiradak. Ekintza honen bidez hizkuntzaren balore soziala aitortu eta aipatutako gai honi buruz hausnartu eta ondorioak ateratzeko gaitasuna landu nahi da.
6. EKINTZA: Hizkuntza dualtasunak. Aurreko ekintzan bezala, honetan ere hizkuntzaren
balore soziala aitortu nahi dugu, baina oraingo honetan hausnartzeko eta aldatzeko proposamenak egiteko gauza izateko.
7. EKINTZA: Fantasia eta errealitatea. Ekintza honetan ikasleek gaur egungo munduan
emakumeak duen egoera aztertuko dute.
8. EKINTZA: Beltz-mairu-ijito-sudaka batek idatzitako gutuna. Ekintza honek lortu nahi
duen helburua gutxiengoan dauden beste zenbait talderenganako axolagabekeriaren aurreko gure jokaera eta jarrerei buruz eta kultura, jatorri edo beste edozein gauza ezberdin
duten pertsonen arteko harreman ahalbideei buruz hausnartaraztea da, hala maila indibidualean nola kolektiboan.
9. EKINTZA: Zergatien jokoa. Ekintza honen bitartez pertsona edo talde “ezberdin”enganako bereizkeria eta bazterkeria sozialaren zioen azterketan sakondu nahi da.
10. EKINTZA: Indiar iparramerikarren kasua. Ekintza hau ikasleek desagertuta edo desagertzeko zorian dauden zenbait kultura ezagutu eta baloratzen saiatzen da.
5
AURKIBIDEA
11. EKINTZA: Ihesa. Ekintza honen asmoa ikasleak etniak, sexuak, adinak eta bestek sortarazten dituzten diskriminazioetan oinarrituta dagoen gatazka baten zergatiak aurkitzeko
gai izatea da.
12. EKINTZA: Ni-ren istorioa. Ekintza honen bidez aniztasun kulturala onartu eta gizateriaren ondare kolektiboari egindako ekarpentzat hartzera heldu nahi da.
6
AURKIBIDEA
II. HELBURUAK
Aurreko unitateen kasuan bezala, hirugarren honetan ere hezkuntza erreformaren diseinu
kurrikularrarekin bat datozen helburuak aurkeztuko ditugu. Hortaz, hauek ezagutza edukiak
(gertakariak, kontzeptuak eta kontzeptu sistemak), eduki instrumentalak eta prozedurazkoak (prozedurak) eta balorazio eta jarrera edukiak (jarrera, baloreak eta arauak) bereiziz zehaztuko dira.
Unitatearen helburu orokor hauek ez ezik, ekintzetan helburu konkretu bana ere agertuko
da.
Hirugarren unitate honen helburu orokorrak honako hauek izango dira:
1. GERTAERAK, KONTZEPTUAK ETA KONTZEPTU-SISTEMAK:
- Planetako kultur eta zibilizazio eremu nagusiak ezagutu, erlazionatu eta kokatzea.
- Zenbait herriren esparru geografiko, historiko, sozial eta artistikoaren gertakaririk nabarmenenak ezagutzea.
- Gure herriko migrazio korronteen ezaugarriak ezagutzea eta etorkinen integraziorako zailtasunak zeintzuk izan diren eta zeintzuk diren aztertzea.
- Gaur egungo munduan komunikaziorako eta truke fluxuetarako dauden bide nagusiak
ezagutzea.
- Munduko elkartasun, aurrerabide, bake eta justiziaren alde gure herrian sortu diren ekimenak ezagutzea.
- Gaur egungo munduan gertatzen diren kultur adierazpenen aniztasuna aitortzea, gizarte
anitz eta ezberdinak badaudela egiaztatzeko asmoz.
- Munduko hainbat tokiren berezitasunak ezagutzea, bai denboran zehar bai zenbait kultur
adierazpen aintzat harturik: janzkerak, elikadura motak, festa motak, musika motak, erlijioak, e.a.
- Planetan izaten diren arraza, etnia, nazio, herrialdeen aniztasun handia ezagutzea.
- Arrazakeriak, etnozentrismoak, eurozentrismoak gizaterian sortzen dituzten arazoetako
zenbait aztertzea.
- Gaur egun munduan erabiltzen diren hizkuntzen kokapena ezagutzea.
7
AURKIBIDEA
- Ahozko eta idatzizko kodeen arteko erabilera-ezberdintasunen berri izatea.
- Hainbat komunikazio-era dagoela ezagutzea.
- Mimikaren, aurpegiaren, keinuen eta besteren esanahia ezagutzea.
- Hitzarmen sozialen esanahian eta berauek erabiltzeko eran trebatzea.
2. PROZEDURAK:
- Giza jarduerak, komunikabideen eta populazio guneen egitura deskribatzea eta mapa batek eskaintzen duen informazioaren bitartez ingurune fisikoaren ezaugarriekin erlazionatzea.
- Mapa eta planoekin egiten den lanaren inguruko ezagutzak ikerketa historikoan aplikatzea.
- Egoerak, istorioak edo gertaerak denbora-orientazioaren arabera (iragana, oraina, geroa),
denboraren aldetiko kokapenaren arabera (segida, aldiberekotasuna, aurretik, ondoren,
bitartean), iraupenaren arabera (azkartasuna, ekintzaren intentsitatea) sailkatzea.
- Garai bera giro edo egoera ezberdinetan nola bizi izaten den eta nola ikusten den erkatzea, denboraldi beraren iraupenak burutzen diren ekintzen eta norberaren egoeraren
arabera ezartzea.
- Hainbat gertaera edo egoera historiko berezi abiapuntutzat harturik, ereduak edo ondorio orokorrak ezartzea.
- Testu geografikoak, historikoak, soziologikoak eta abar erabiltzea gertakari eta iritziak
aztertzeko.
- Eguneroko egunkariak eta komunikabide guztiak erabiltzea, batez ere gaurkotasun handiko hainbat gairi buruzko informazioa lortzeko.
- Hainbat iturri bibliografiko erabiliz, lan monografikoak egitea.
- Gatazka baten sustraiak bereizkeria moduren bat kontuan hartuz antzemateko gai izatea.
- Jokoak edo simulazio ariketak erabili eta/edo sortzea egoera geohistoriko edo sozial baten aldagai nagusien arteko erlazioak ebokatzeko, ikerketa baten emaitzak azaldu edo
arazo jakin bat gogoan hartzearren.
- Tokian tokiko, nazio mailako edo nazioarteko zenbait gai istilutsuri edo iraganeko alderdi
interesgarriei buruzko debateak eta auziak antolatzea.
- Gaur egungo edo iraganeko zenbait alderdi, gertakari edo egoerari buruzko dramatizazioak egitea.
8
AURKIBIDEA
- Hainbat hizkuntzatan ahoz eta/edo idatziz adierazitako azalpen edo kontaketen ideia nagusiak zein bigarren mailakoak ulertzea.
- Hainbat testu motatatik informazio konkretuak erauztea.
- Ikasteko behar den oinarrizko materiala erabiltzeko gai izatea: hiztegiak, klaseko eskuliburua, norberaren materiala, mapak, grafikoak, entziklopediak, aurkibideak, katalogoak,
eta beste.
- Hitza hartu eta klaseko berezko trukeetan esku hartzea.
- Ahozko eta idatzizko baliabide ezberdinak erabiliz, taldeka burututako lan bat aurkeztea.
- Testuingurua, linguistikoa nahiz ez-linguistikoa, ulermenean trebatzeko baliabide gisa erabiltzea.
3. JARRERAK, BALOREAK ETA ARAUAK:
- Elkarrizketa, tolerantzia, aniztasuna eta balore demokratikoak norberaren eta taldeko harremanetan lantzea.
- Era aktiboan entzun eta harkorra izatea. Geureei argi eta garbi aurre egiten dieten iritziak
errespetatu eta nork bere iritziei argudiatuz eustea.
- Ezberdintasunak, zapalkuntza, giza eskubideen bortxaketak edo bidegabekeriak pairatzen dituzten kolektibo, herri edo gizarte taldeei elkartasuna eskaintzea.
- Pertsonaren funtsezko giza eskubideen alde borrokatzea.
- Suntsidura, genozidioa (fisikoa edo kulturala), arrazakeria edo nolanahiko zapalkuntzaren
aldeko ageriko zein ezkutuko edozein jarrera kaltegarritzat jotzea.
- Beste gizarte batzuek eskain diezaguketenarekiko interesa azaldu eta beste zenbait kulturarekiko jarrera zabala agertzea. Aniztasun kulturala gizaki guztion ondareari egindako
ekarpentzat hartzea.
- Deskribapenak eta narrazioak sormenez asmatzeko gaitasuna azaltzea, jarrerak eta sentimendu pertsonalak adieraziz eta zenbait alderdi jakin azpimarratuz.
- Albisteen aurrean erreakzionatzea, adostasuna edo desadostasuna erakutsiz, aurka jarriz,
zalantzak, kezka, poza eta abar era onargarrian adieraziz.
- Talde-egitasmo batean modu antolatuan parte hartzeko gaitasuna erakustea: gai jakin baten inguruko ikerketa bat burutuz, bildu den informazioa prozesatuz, ondorioak atera eta
aurkeztuz.
9
AURKIBIDEA
- Gai baten ikaskuntzak gainerakoekin banatu eta lan egitea, era aktiboan parte hartzea eta
zintzoa izatea suposatzen duen lan-estilo batera moldatzea.
- Izpiritu kritikoaren, aldartearen eta hausnarketaren bidez eredu eta nabaritasunetatik
urruntzea.
- Inhibizioa gainditzea, beste hizkuntza batean elkarlanean ihardun eta komunikatzea.
- Giza komunikaziorako moduen aniztasuna kontuan hartzea.
- Gainontzekoekin hizkuntza berri baten bidezko harremanak sortzea.
- Ikasten dugun hizkuntza arrotza erabili ohi den herri eta esparruei erreparatzea.
- Informazio, iritzi, hipotesi eta abarrekiko jarrera kritiko bat azaltzea, bai eta gure iritzien
bidezko nolabaiteko independentzia ere, hizkuntza arrotz batekin izan ditugun erlazioen
bidez lortutako ikuspegi kultural zabalago baten ondorioz.
10
AURKIBIDEA
III. EKINTZA-FITXAK
Ekintza bakoitza bere erabilera errazten duen eskema baten arabera aurkeztuko da. Eskema hori, salbuespenak salbuespen jarraitu ohi dena, honako hau da:
IZENBURUA
EZAGUTZA ARLOAK
MATERIALA
IRAUPENA
HELBURUA
GARAPENA
EBALUAZIOA
OHARRAK
ITURRIA
Zenbait fitxaren ostean ekintza burutzeko behar den materiala erakutsiko da. Material hau
ondoko hizkuntza hauetan aurkeztuko da: euskaraz, gazteleraz, frantsesez, eta ingelesez.
11
AURKIBIDEA
1. EKINTZAREN FITXA
EZBERDINAK GARA
AURKIBIDEA
3. unitatea
1. ekintza
1. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
EZBERDINAK GARA.
EZAGUTZA ARLOAK:
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
Gizarte Zientziak
IRAUPENA:
50-60 minutuko saio bat.
HELBURUA:
Ikasleei bere burua gizabanakotzat eta besteak ez bezalakotzat aitorraraztea eta norberaren banako nortasunerako ezberdintasunak duen garrantziaren inguruan hausnartzea.
GARAPENA:
1. Behin ikasleei ezberdintasunaren garrantzia aipatuz gero, ekintzari berari emango diogu
hasiera banakako lan baten bitartez. 10 bat minutu izango dituzte bi zerrenda osatzeko:
batean ikasgelako beste pertsonekin amankomunean izan ditzaketen ezaugarriak idatziko dituzte eta bestean besteengandik bereizten dituzten ezaugarriak islatuko dituzte.
2. Gutxi gorabehera seinako taldeak osatzea izango da hurrengo urratsa. Taldekide bakoitzak bere hausnarketaren emaitza (amankomuneko puntuak eta besteengandik bereizten duten ezaugarriak) jakinaraziko die gainerako taldekideei. Jarraian, taldekide ororen artean, beren iritziz bereizgarri egiten dituzten bi zerrenda nagusi (amankomuneko
ezaugarriak eta ezberdintasunak) osatuko dira. Hau egiteko 30 minutu inguru edukiko
dituzte.
3. Jarraian, talde bakoitzeko bozeramale batek ozenki irakurriko ditu bere zerrendak. Bien
bitartean, norbaitek jasoko du hori arbelean. Amaitutakoan, guztien artean lortutako
emaitzen sintesi bat egiten saiatuko dira, taldeen arteko adostasunak azpimarratuz eta
talde-klasea bereizten dituen ezaugarri batzuk egon daitezkeen aztertuz.
4. Interesgarria izan liteke honako hauek bezalako galderen bidezko elkarrizketa labur bati ekitea: zeintzuk izaten dira geure burua beste pertsona batzuekin identifikatzeko erabili ohi ditugun irizpideak (sexua, adina, itxura fisikoa, nortasuna, zaletasunak, ideiak, jatorria, ...)?, eta elkarrengandik bereizteko, zer izan da errazagoa:
15
AURKIBIDEA
3. unitatea
1. ekintza
identifikaziorako ala bereizketarako irizpideak aurkitzea?, ezberdintasunak zer dira, pertsonen arteko harremanetarako eragozpena ala abantaila?, zer eskaintzen diote
ezberdintasunek pertsona bakoitzari?, eta gizarteari bere osotasunean?, zeintzuk dira gainerakoei onartzen dizkiegun ezberdintasunak?, zeintzuk dira urruntzen gaituzten ezberdintasunak?, eta abar.
EBALUAZIOA:
Nola sentitu diren, ariketa nola bizi izan duten, gustatu zaien ala ez eta zergatik, e.a. itaunduz has gaitezke. Laugarren atalean aurkeztu zaizkigun galdera batzuek, azken elkarrizketa horretakoek hain zuzen ere, ebaluazio sozio-afektibo bat burutzen lagunduko digute.
OHARRAK:
Ezberdintasuna gizabanakoaren nortasun-osagarria da. Ezberdintasuna gure geure osagaia
da. Pertsona bakoitzak bere burua, besteekiko ezberdintasunak abiapuntu hartuta, izaki bakartzat hartzen du. Ezberdintasuna gizabanakoa eta gizartea aberasteko faktorea da. Besteek, beren eskarmentu eta iritzi ezberdinez, beren ezberdintasunez irakasten digute eta
gauza baliogarri anitz ematen digute. Ezberdintasuna bizikidetzaren eta pertsonen arteko
bizitzaren elementu dinamizatzailea da. Gure harremanak, iritzi eta eskarmentuak elkarri aldatuz eta gure banakotasunaren elkarreraginari begira eraikitzen ditugu.
16
AURKIBIDEA
2. EKINTZAREN FITXA
BETAURREKOAK
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
2. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
BETAURREKOAK.
EZAGUTZA-ARLOAK:
Gizarte Zientziak
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
Gorputz Hezkuntza.
MATERIALA:
Bigarren ekintzarako “Betaurrekoak” izeneko testua.
Ikasleentzako galdetegia.
IRAUPENA:
50-60 minutuko 2 saio.
HELBURUAK:
Besteekin eta talde baten barruan hartzen ditugun jokaerak aztertzea.
GARAPENA:
1. SAIOA:
1. “Betaurrekoak” deritzan testua irakurriz hasiko gara, bere esanahia ulertu eta bere
antzezpena prestatu ahal izateko. Guztira hamar bat pertsona beharko ditugu (narratzaile bat, erori eta betaurrekoak apurtzen zaizkion beste bat, betaurreko mota bana
daramaten beste lau edo bost, betaurrekoen asmatzailea, beste bat musikaz arduratzeko, beste bat tramoiarako). Talde-ikasgela bateko ikasleak dexente izan ohi direnez
gero, bi edo hiru talde era daitezke bakoitzak bere gustuko antzezpena egin dezan.
Ondoko elkarrizketa aberatsagoa izango da, taldeek testu beraren interpretazio bana
egin dute eta.
2. Antzezpena burutu eta gero, hurrengo urratsa ikusi, antzeztu edo irakurri dugunari buruzko gogoeta egitea izango da. Horretarako, ikasleek banan-banan erantzungo diote
galdetegiari, hamar minutu inguruko epe batean.
19
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
2. SAIOA:
3. Jarraian, bosnako edo seinako taldeak osatu eta beren galdetegiak osatzen dituzten
galderetan oinarrituta elkarrekin hitz egin dezatela eskatuko diegu hamabost minututan
zehar, gutxi gorabehera.
4. Amaitzeko, bateratze-lan bat egingo dugu bozeramale bakoitzak klasearen aurrean bere taldeak zer esan duen azal dezan eta, honen ostean, ondoko hiru galderoi erantzuten
saiatuko gara: zer esan nahi digu testu honek?, zer nolako erabilera dauka testuak klasean eta gure harremanetan?, zeintzuk dira jendeak maizen erabiltzen dituen “betaurreko”ak?
EBALUAZIOA:
Ebaluazioa prozesu osoaren azkenean egin beharra dago, nola sentitu diren bere paperean, antzezlana nola bizi izan duten, ea bere iritzia nori aldarazi dion eta gainerako itaun
ezagunak erabiliz.
OHARRAK:
Aldaketak ere egin daitezke, hala nola: a) antzezpena baztertu eta testuaren irakurketa soila egin daiteke; b) irakasleak narrazioa ipuin bat balitz bezala azal dezake; c) talde-klaseak
aldez aurretik grabatu den kontaketa entzun dezake.
20
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
2. EKINTZARAKO MATERIALA
BETAURREKOAK
Bazen behin jende guztiak betaurrekoak erabiltzen zituen hiri bat. Hiri hartako gizon-emakumeek betaurreko zeharo zoragarriak erabiltzen zituzten. Batzuek argia banatzen zuten,
printza jakin batzuk baino jasotzen ez zituztelarik. Beste batzuek gauzak banatzen zituzten
eta beraien alderdi batzuk baino ez zegoen ikusterik. Beste batzuek ordura arte itsusitzat
hartuta zegoena eder bihurtzea eta ordura arte edertzat hartutakoa itsusi bihurtzea lortzen
zuten. Betaurreko mota asko zegoen: denek sortzen zuten berriro mundua, hainbat ikuspuntutatik.
Istorioa aspaldikoa zen. Asmo gaiztoko iratxo batek asmatu zituen betaurreko mota hauek
guztiak. Hasieran inork ez zituen betaurreko bitxi horiek erosten. Gero, batzuk proba egiten hasi ziren eta oso dibertigarria iruditu zitzaien. Betaurrekoak puri-purian jarri ziren.
Mundu guztia betaurreko hauek erosteko irrikitan zegoen nork pertsona, gauza eta mundua bere modu berezian ikusteko eta, beraz, barre handiak egin ahal izateko. Betaurrekoak etengabe zerizkien malkoak lehortzeko baino ez zituzten kentzen, hain barre algara handiak egiten zituzten, eta oso gutxitan garbitzen zituzten betaurrekoak. Une horietan soilik
ikusten zituzten gauzak ziren bezala.
Apurka-apurka, gero eta barre gutxiago egin zuten, gauzak betaurrekoek erakusten zizkieten bezala ikusten ohitu baitziren. Eta azkenean sekula barre ez egiteari eman zioten. Hain
zeuden ohituta bizimodu horretara non beti munduan zehar betaurrekoak jarrita eta aurpegi serioegi bat zutela joaten baitziren.
Baina, betaurreko mota ezberdinei berriro bagagozkio, nolanahikoak zeudela esan beharra dago: batzuek dena beltz bihurtzen zuten, hau pena!; beste batzuek norberaren lana,
norberaren interesak, norberaren negozioa, norberaren kotxea, norberaren etxea, norberaren kezkak baino ez zuten ikusten uzten, eta ez zen batere dibertigarria; beste
batzuek zientzia, liburuak, zenbakiak, kalkulua baino ez zituzten erakusten, zein aspergarria!; beste batzuek jokoa, dibertsioa, dibertimenduak ikusteko parada baino ez zuten
ematen eta, azkenean, hau nekea!
Egun batean besteak tontoagoak balira bezala ikusten zituztenen eta besteak animaliatzat
hartzen zituztenen arteko borroka bat gertatu zen. Gainontzekoak lelotzat jotzen zituztenetariko batek kolpe bat hartu zuen bere betaurrekoetan. Berauek lurrera jausi eta apurtu
ziren. Lurrean eta apurtuta ikusteak sutan jarri zuen. Baina, bat-batean, betaurrekoak existitzen zirena ohartu zen; bere inguruko jende oro betaurrekoak jarrita ikusi zuen, eta barreari eutsi ezinik algarak atera zitzaizkion.
Zoratuta bide zegoen horrelako karkarak egiteko eta, gainera, hori bezain kinka larrian. Serio egoteko moduko garaia zen, bai eta eragozpenak eta egoera gainditzeko modukoa
ere, baina inondik inora ez barre egiteko aproposa. Bizirik irauteko borrokatu beharreko sasoia zen. Inor ezin zitekeen besteekin fidatu. Bortizkeria nagusi zen nonahi. Norberekeriak
eta norberaren interesek agintzen zuten edonon. Diruak dena konpontzen zuen. Txiroek,
gaixoek, ahulek, ez zuten zer eginik hiri hartan. Nolatan ote zeukan egoera horretan barre
egiteko atrebentzia? Inolako zalantzarik gabe burutik zeharo eginda zegoen.
21
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
Betaurrekoak apurtu zitzaizkionean jaun hura horretaz guztiaz jabetu zen. Barre egiteari
utzi zion. Bere sudurrean bere betaurreko apurtuen armazoia kokatu zuen deigarri ez
bihurtzeko. Eta, gainontzeko biztanleen arteko ekintzarik arruntena borrokatzea zenez gero, bere buruaren eta besteen aurka borrokatzeko erantzukizuna hartu zuen, bere borrokan
ahalik eta betaurreko gehien apurtzen saiatuz. Eta gero, gerokoak.
ITURRIA: Cruz Roja Juventud. En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
IKASLEENTZAKO GALDETEGIA
- Zer esan nahi digu “Betaurrekoak” deritzan ipuin honek?
- Badu zer ikusirik kontaketa honek gure klasearekin? “Betaurrekoak” izeneko ipuin honetan gertatzen dena geure harremanei ere egoki dakieke? Zergatik?
- Zeintzuk dira jendeak sarrien erabiltzen dituen betaurreko motak?
- Zeintzuk dira zuk zeuk maizen erabiltzen dituzun betaurreko motak?
- Besteak ezagutzen dituzu?
- Zeintzuk dira besteak ezagutzeko topatzen dituzun oztopoak?
22
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
MATERIAL DE LA ACTIVIDAD 2
LAS GAFAS
Erase una vez una ciudad donde todo el mundo llevaba gafas. Los hombres y mujeres de
aquella ciudad usaban unas gafas totalmente extraordinarias. Unas descomponían la luz,
captando sólo unos rayos determinados. Otras descomponían los objetos y sólo se veían
algunos aspectos de los mismos. Otras conseguían hacer ver como feo aquello que hasta
entonces se había considerado hermoso, y hermoso lo que se había visto feo hasta entonces. Existían muchas clases de gafas: todas creaban de nuevo el mundo, desde una infinidad de puntos de vista distintos.
La historia venía de tiempo atrás. Un genio malintencionado había inventado estos diferentes tipos de gafas. Al principio nadie compraba aquellas extrañas gafas. Luego, algunos empezaron a probárselas y lo encontraron muy divertido. Las gafas se pusieron de moda. Todo el mundo empezó a comprarlas ansiosamente para poder tener su propia visión
de las personas, de las cosas, del mundo, y así poder reírse mucho. Sólo se quitaban las
gafas para secarse las lágrimas que de tanto reír les salían sin parar, y casi nunca se limpiaban las gafas... Solamente en esos momentos veían las cosas tal como eran.
Poco a poco, fueron riendo cada vez menos, puesto que se acostumbraron a ver las cosas
que les mostraban las gafas. Y terminaron por no volver a reír nunca más. Se habían acostumbrado de tal manera a aquella vida, que siempre iban por esos mundos de Dios con
las gafas encima de la nariz y con una cara extraordinariamente seria.
Pero, volviendo a los diferentes modelos de gafas hay que decir que las había para todos
los gustos: unas lo hacían ver todo negro, ¡qué lástima!; otras sólo dejaban ver el propio
trabajo, los propios intereses, el propio negocio, el propio coche, la propia casa, las propias preocupaciones, ¡qué poco divertido era aquello!; otras sólo mostraban la ciencia, los
libros, los números, el cálculo, ¡qué aburrido!; otras sólo permitían ver el juego, la diversión, las distracciones, y, a la larga, ¡qué cansancio!
Un día hubo una lucha entre quienes veían a los otros como menos inteligentes y quienes
los veían como animales. Uno de los que veía a los demás como poco inteligentes recibió
un golpe en sus gafas. Estas se cayeron al suelo y se le rompieron. Al verlas en el suelo y
destrozadas se enfureció mucho. Pero, de repente, se dio cuenta de que las gafas existían;
vio a toda la gente a su alrededor con las gafas puestas, le entró la risa y rompió a reír a
grandes carcajadas.
Debía de estar loco para reír de aquella manera y en aquellos momentos tan difíciles. Eran
tiempos para estar serio y para imponerse a las dificultades y a la situación, no para reírse. Eran tiempos para luchar por sobrevivir. Nadie podía estar seguro de los demás. Nadie
podía fiarse de nadie. La violencia reinaba en todas partes. El egoísmo y los intereses propios imperaban por doquier. El dinero lo solucionaba todo. Los pobres, los enfermos, los
débiles, no tenían nada que hacer en aquella ciudad. ¿Cómo tenía valor para reírse en
aquella situación? Sin duda debía estar loco.
Aquel señor de las gafas rotas se dio cuenta de todo ello. Paró de reír. Colocó sobre su
nariz la montura de sus gafas rotas para no llamar la atención. Y, como lo normal de los
23
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
demás habitantes era pelearse, se comprometió a luchar contra sí y contra los otros procurando romper el mayor número posible de gafas en su lucha. Depués de esto, ya veríamos qué pasaría.
FUENTE: Cruz Roja Juventud, En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
CUESTIONARIO PARA EL ALUMNADO
- ¿Qué quiere decirnos el cuento Las gafas?
- ¿Qué tiene que ver este relato con nuestra clase? ¿Lo que sucede en Las gafas puede
aplicarse a nuestras relaciones? ¿Por qué?
- ¿Qué clase de “gafas” suele usar la gente con más frecuencia?
- ¿Qué tipo de “gafas” sueles usar tú con más frecuencia?
- ¿Conoces a los demás?
- ¿Qué dificultades encuentras para conocer a los demás?
24
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 2
THE SPECTACLES
Once upon a time there was a city in which everybody wore spectacles. The men and women from that city wore spectacles that were extremely strange. Some of these spectacles
broke down light, attracting only certain beams. Some boke objects so that only parts of
these were visible. Others made things look ugly which had untilthen been considered beautiful, and beautiful what had been looked at as being ugly.
There were many sorts of spectacles: they all recreated the world, from an unlimited points
of view. It all started a long time ago when an evil spirit invented these types of spectacles. In the beginning, nobody bought these strange spectacles. Afterwards, some started
to try them and found them very entertaining. The spectacles became fashionable. Everybody anxiously started to buy them in order to have their own view of people, things and
the world, and be able in this way to have great fun. They took the spectacles off in order
to dry the tears which were produced as a result of laughing so much, and the spectacles
were almost never cleaned... It was only then that things were seen the way they were. Little by little, they laughed less and less as they got used to seeing things shown in their
spectacles. And they ended up never laughing anymore. They got so used to that life that,
they always went around in the worlds of God with their spectacles on their nose and with
a completely serious expression on their face.
There were spectacles for all tastes: some made everything look black; what a shame! Some only made one’s own work, interests, business, car, house or worries visible; how boring that was; other spectacles only made science, books, numbers and calculations visible;
how boring; others only made visible, games, entertainment, relaxation, and ultimately,
how tedious!
One day a fight broke out between those that saw others as less intelligent and those that
saw them as animals. One of those that saw others as being of low intelligence was struck
a blow on his spectacles which fell to the floor and broke. Finding himself on the floor and
with broken spectacles, he became enraged. But he suddenly realized that the spectacles
existed. While looking around him, he saw that everybody was wearing spectacles, and he
then burst out laughing.
He must have been mad to be laughing the way he did and in those difficult times. It was
time to be serious and overcome the difficulties and the situation, and not for laughing. It
was time to fight for survival. No one could be sure of anyone else. No one could trust anybody. There was violence everywhere. Egoism and self interest prevailed everywhere. Money was the solution to everything. The poor, the sick, the weak, were irrelevant in that city.
How did he have the nerve to laugh in that situation? Undoubtedly, he must have been
mad.
The man with the broken spectacles became aware of all that. He stopped laughing. He
wore the frames of his broken spectacles in order not to look strange. And as fighting was
something quite normal with other inhabitants, he undertook to fight against himself and
against others, making sure he broke as many spectacles as possible in his fight. After this,
we would see what would hapen.
25
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
SOURCE: Cruz Roja Juventud, En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
QUESTIONNAIRE FOR THE STUDENT
- What lesson can we draw from the tale “The spectacles”?
- What has this story got to do with our class? Can the events in “The spectacles” pe
applied to our own relationship? How?
- What type of spectacles do people often wear?
- Do you really know people?
- What difficulties do you encounter in knowing others?
26
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
MATÉRIEL DE L’ACTIVITÉ 2
LES LUNETTES
Il y avait une fois une ville où tout le monde portait des lunettes. Les hommes et les femmes
de cette ville là utilisaient des lunettes réellement extraordinaires. Certaines décomposaient
la lumière en n’en captaient que quelques rayons déterminés. D’autres décomposaient les
objets et n’en permettaient voir que certains aspects. Certaines arrivaient à faire voir comme
laid ce qui jusqu’à présent avait été considéré beau, et comme beau ce qui auparavant apparaissait laid... Il y avait plusieurs classes de lunettes mais elles créaient toutes un monde
nouveau, à partir d’une infinité de points de vue.
Cette histoire avait commencé il y a longtemps quand un génie malintentionné inventa cette
variété de lunettes. Au commencement personne n’achetait des lunettes qui apparaissaient
si rares. Après, certains ont commencé a les acheter par le désir de pouvoir avoir leur propre
vision des personnes, des choses, du monde et, de cette manière, pouvoir rire beaucoup. Ces
personnes n’enlevaient leurs lunettes que pour essuyer les larmes provoquées par tant de rires, et elles ne les nettoyaient presque jamais... Ce n’est qu’en ces moments là qu’elles voyaient les choses telles qu’elles étaient.
Petit à petit, le rire se terminait jusqu’à ce qu’elles s’habituèrent à voir ce que les lunettes les
montraient. Elles finirent par ne plus rire. Elles s’étaient tellement habituées à ce type de vie
là, qu’elles allaient par ces mondes de Dieu avec les lunettes sur le nez et avec une mine extraordinairement sérieuse.
Mais, revenons aux lunettes. Il y avait des lunettes pour tous les goûts. Certaines faisaient voir
tout en noir, que c’est dommage! d’autres ne laissaient voir que le propre travail, les propres
intérêts, la propre voiture, son propre négoce, sa propre maison, les propres préoccupations... que c’était ennuyeux tout cela! certaines ne laissaient voir que les aspects scientifiques, les livres, les numéros, le calcul, ... quel ennui! il y en avaient qui ne permettaient voir
que les jeux, la diversion, les distractions et, franchement, à la longue elles étaient aussi fatigant. Un jour une lutte éclata entre celles qui considéraient les autres comme moins intelligentes et celles qui les considéraient comme des animaux. Les lunettes de l’une des
personnes du premier groupe reçu un coup, tomba et se cassa. Voyant ses lunettes cassées
par terre, cet individu là s’emporta. Mais tout à coup quand il se rendit compte que toutes
les personnes qui l’entouraient portaient des lunettes, il éprouva un chatouillement et éclata
de rire. Il serait devenu fou pour rire de cette façon là en des moments aussi difficiles.
C’étaient des moments d’être sérieux et de s’imposer aux difficultés et à la situation, et non
pas pour rire: il était temps de lutter pour survivre. Personne ne pouvait avoir confiance des
autres. La violence régnait partout. L’égoïsme et les intérêts propres étaient dans tout. L’argent solutionnait tout. Les pauvres, les malades, et les faibles n’avaient rien à faire dans
cette ville là. Et comment se fait-il qu’il fût capable de rire dans cette situation là? C’est sûr qu’il
devait être fou. Notre homme des lunettes cassées s’était rendu compte de tout cela. Il s’arrêta de rire. Il mit la monture des lunettes cassées sur son nez pour ne pas attirer l’attention.
Et, étant donné que la chose la plus courante entre les habitants de la ville était de se quereller, il s’engagea à lutter contre lui-même et contre les autres afin d’abîmer le plus grand
nombre possible de lunettes. Après, nous verrions ce qui se passerait.
27
AURKIBIDEA
3. unitatea
2. ekintza
SOURCE: Cruz Roja Juventud. En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de Educación Intercultural, Madrid, 1992.
QUESTIONNAIRE POUR LES ÉLEVÈS
- Quel message crois-tu que nous transmet le conte “Les Lunettes”?
- Quelle relation peut-il y avoir entre ce récit et notre classe? Peut-on appliquer à nos relations ce qui succède dans “Les Lunettes”? Pourquoi?
- Quel genre de “lunettes” les gens utilisent-elles le plus souvent?
- Quel genre de “lunettes” utilises-tu le plus fréquemment?
- Crois-tu pouvoir affirmer que tu connais les autres? Pourquoi?
- Est-ce que tu as des difficultés à essayer de connaître les autres?
28
AURKIBIDEA
3. EKINTZAREN FITXA
ELEFANTEA GARBITZEN
AURKIBIDEA
3. unitatea
3. ekintza
3. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
ELEFANTEA GARBITZEN.
EZAGUTZA ARLOAK:
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
Gizarte Zientziak
Gorputz Hezkuntza
MATERIALA:
“Elefantea garbitzen” izeneko testua.
EKINTZAREN IRAUPENA:
50-60 minutuko saio bat.
HELBURUAK:
Argiegiak ez diren gauzak aldez aurretik pentsatu ditugun ideien bidez nola interpretatzen
ditugun erakustea.
GARAPENA:
1. Klasea bi taldetan banatuko dugu: parte hartuko duen taldea izango da bata eta behatuko duena bestea. Mimo bat beharko dugu antzezpenari hasiera emateko. Partaideak
at geratuko dira irakasleak mimoari eta behatzaileei jokoaren helburua eta beren eginbeharra azaltzen dizkien bitartean. Mimoak kotxea garbitzen ari denarena egin beharko
du (lehenengo eta behin balde bat urez beteko du, gero zapi bat sartuko du baldearen
barruan, aterako du eta xukatuko du; arreta berezia jarri beharko du geroxeago elefantearen hankak bihurtuko diren gurpiletan eta tronpa bihurtuko diren leihoetan; ezin izango du kotxea “zeharkatu”, inguratu baizik,...). behatzaileek mimoak aldatu ahala gertatuko den aldaketa orori erreparatu beharko diote.
2. Behin parte hartzaileei kontua zertan datzan iragarriz gero (elefante bat garbitzea, hain
zuzen ere) hasiera emango diogu ekintzari. Mimoa eta jokalarietako bat gelan sartuko
dira, behatzaileak zain izango dituztelarik. Mimoak bere antzezpena egingo du eta,
amaitu ostean, berarekin sartu den jokalaria biok batera jendaurrean errepikatzera gonbidatuko du. Lehenbiziko errepikapen honetan behatzaileak, mimoa eta gelan sarrarazi
31
AURKIBIDEA
3. unitatea
3. ekintza
dugun jokalaria baino ez dira egongo. Parte hartzaileek, sartu ahala, elefantearen garbiketa antzeztuko dute eta amaitu ondoren gelan geratuko dira, ikusle gisa.
3. Parte hartzaile guztiek amaitzen dutenean, antzezpenean zehar zer nolako aldaketak igarri dituzten galdetuko dugu (ez litzateke harritzekoa izango gauza handirik ez ikustea).
Noizean behin, elkarrizketan zehar, baten batek hauxe esango du: “Zu zerbait gehiago
egiten ari zinela iruditu zait”-mimoetako bat seinalatzearekin batera-, eta honako hau
izango da unerik egokiena gu, oso lausoa edo zalantzazkoa den zerbait ikusten dugunean, geure irizpideetara beretara moldatzen saiatzen garela ohartarazteko, guretzat
zentzua izan dezan. Eta hauxe da joko honetan gertatu zaiguna: jokoaren izenak baldintzatuta zeuden! Une honetan behatzaileek hartuko dute esku ikusi dituzten jokabideak azaltzeko.
4. Antzezpenaren jatorria erakusteko, hasierako mimoari bere antzezpena errepika dezala
eskatuko diogu. Interesgarria izan liteke antzezpenaren xehetasunak noiz eta nola galdu
diren edo jatorrizko ereduan azaltzen ez ziren alderdi batzuk noiz eta nola erantsi diren
aztertzea. Ariketa hau albiste baten igorpenean, nola hutsaltzen den, nola aldatzen den
eta, are gehiago, noizbait nola galtzen den pentsatzeko abiapuntua edo une aproposa
izan liteke.
EBALUAZIOA:
Ebaluazioan ikasle batzuek izan dituzten bi paperak hartu beharko ditugu kontuan: geroago behatzaile bihurtu diren parte-hartzaileenak, hain zuzen ere. Hortaz, ebaluazio galderek
burutu duten paper bakoitzari dagokion beren eskarmentua agertzen saiatu beharko dute.
Behatu besterik egin behar ez zutenek bizi izan dituzten sentimenduak ezagutzea ere oso
interesgarria izango da.
32
AURKIBIDEA
3. unitatea
3. ekintza
3. EKINTZARAKO MATERIALA
ELEFANTEA GARBITZEN
“E
lefantea garbitzen” izeneko joko bat egingo dugu. Guztioi azalduko dizuet zertan datzan, baina zuetariko erdiak klasetik irten behar du. Lehenbizi “Elefantea
garbitzen” deritzan antzezpena burutuko duen pertsona aurkeztuko dizuet.
Honek antzezpena errepikatu beharko duen bigarren pertsona bat aurkeztuko du eta,
amaitu ondoren, behatzaileen alboan eseri eta zer gertatzen den begiratuko du. Orain irtengo zareten guztiok –taldearen erdia, hain zuzen ere–, banan-banan sartu eta antzezpena errepikatuko duzue. Jokoa bukatzen denean, gertatu diren aldaketak eztabaidatu eta
hasierako mimoa ikusiko dugu berriro ere.
ITURRIA: BOND, Tim, Games for Social and Life Skill, Hutchinson, Londres, 1985.
33
AURKIBIDEA
3. unitatea
3. ekintza
MATERIAL PARA LA ACTIVIDAD 3
LAVANDO EL ELEFANTE
V
amos a hacer un juego llamado Lavando el elefante. Os lo explicaré a todos, pero la
mitad de vosotros ha de salir de la clase. Primero os presentaré a la persona que hará la representación de Lavando el elefante. Ésta introducirá una segunda persona
que repetirá la representación de lavar el elefante y, al acabar, se sentará al lado de los observadores y/o las observadoras y mirará qué pasa. Todos los que saldréis ahora –la mitad
del grupo– iréis entrando y repitiendo la representación. Al acabar el juego, discutiremos
los cambios que ha habido y volveremos a ver al o la mimo original.
FUENTE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
34
AURKIBIDEA
3. unitatea
3. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 3
WASHING THE ELEPHANT
W
e are going to play a game called “Washing the Elephant”. I will ask all but half of
you to leave the room. I will show the person who remains a mime. He/She will call
in the next person and repeat the mime in front of them. They will call in the next
person and repeat the mime and so until everyone has had a turn. When you have had
your turn you are to sit quietly with any of the observers and watch what happens. At the
end of the game we will discuss any changes that have taken and I will show you the original mime.
SOURCE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, London, 1985.
35
AURKIBIDEA
3. unitatea
3. ekintza
MATERIEL DE L’ACTIVITE 3
JE LAVE L’ÉLÉPHANT
N
Nous allons faire un jeu qui s’appelle “Je lave l’éléphant”. Je vais expliquer à tout
le monde en quoi consiste le jeu et après je vais demander à la moitié du groupe
de quitter la salle. Je montrerai un mime à ceux qui resteront. Ensuite il fera entrer
une personne et devant le public - les observateurs et la personne qui vient d’entrer- il
répètera le mime de “laver l’éléphant”. On fera entrer une autre personne et la première
fera le mime de “laver l’éléphant”. Tous ceux qui sont sortis au début entreront un à un,
feront la répétition du mime et iront s’asseoir tranquillement avec les observateurs pour regarder ce qui se passe. À la fin du jeu, nous discuterons des changements qui ont eu lieu
et je vous montrerai le mime original.
SOURCE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
36
AURKIBIDEA
4. EKINTZAREN FITXA
ETIKETAK
AURKIBIDEA
3. unitatea
4. ekintza
4. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
ETIKETAK.
EZAGUTZA ARLOAK:
Gizarte Zientziak
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
MATERIALA:
“Etiketak” izeneko testua.
IRAUPENA:
50-60 minutuko saio bat.
HELBURUA:
Norberaren ezaugarri edo akatsei edo besteek gutaz eraiki duten irudiari egokitutako etiketa kontzeptua aztertzea.
GARAPENA:
1. Ikasleei hitz egiteko parada emango diegu bere ustez “etiketa” hitzak zer esan nahi ote
duen jakiteko. Hainbat adiera ager daiteke, baina ia-ia guztiek “gauza batek bere prezioa, mota eta beste hainbat datu jakinarazteko itsatsita daraman paper”tzat hartuko dute. Gainera, norbaitek “jendaurreko ekitaldi ospetsu batean betetzen den
zeremonial”tzat ere jo ahal izango du. Bi esangura hauez balia gaitezke etiketa produktu edo elementu baten ezaugarriren bat, agerikoa ez dena edo ezkutukoa, zehaztu edo
jakinarazten duena dela egiaztatzeko.
2. Segituan burutu beharko duten ekintza zertan datzan azalduko diegu: eskegita eraman
ohi ditugun etiketei buruz hausnartzea, hain zuzen ere.
3. Ikasleen orria banatu eta hamar bat minutuko epea utziko diegu banakako lana egin dezaten.
4. Hurrengo pausua binako edo hirunako taldeak osatzea izango da beren etiketei buruz
hitz egin ahal izateko. Lehenengo elkarrizketa honetan, taldeei honako galdera hauek jorra ditzatela eskatuko diegu: Ba al duzu etiketaren bat amankomunean taldeko beste
norbaitekin?, ba al dago zuk pentsatuta ez zenuen etiketaren bat, orain zure ustez zeu-
39
AURKIBIDEA
3. unitatea
4. ekintza
ri dagokizuna?, zure bizitzako zein unetan uste duzu jarri zizkizutela etiketa horiek? 1015 minutu inguru izango dute gainontzeko taldekideekin eztabaidatzeko.
5. Oso garrantzitsua da honen ostean etenaldi bat egin eta ikasleei ozenki egindako hausnarketa honen bidez laguntzea: Uste duzue balitekeela etiketa hauek berriz aztertu eta
aldatzea? Egin nahi badugu, ez da beharrezkoa beraien zama eramatea? Taldeetara
itzuli eta aldatu nahi genituzkeen etiketetan oinarritutako bigarren elkarrizketa bati
emango diogu hasiera. Berriro ere, 10-15 bat minutu izango dute. Ondoko galdera
hauek erabili ahal izango ditugu: zein egoeratan jokatzen duzu etiketak dioen bezala?;
non?, noiz?, norekin?, noizero?, zer egiten duzu (edo zer ez duzu egiten) gaur egun
etiketa hau merezi izateko?, etiketaren bat aldatu nahi bazenu, zer egin beharko zenuke?, eta abar.
EBALUAZIOA:
Interesgarria izango litzateke ekintza klase osoak burututako bateratze-lan batez amaitzea.
Jarraian, ebaluazio bati ekingo diogu, honako galdera hauek eta beste zenbait erabiliko
ditugularik: Nola sentitu zarete?, jarrerak alda daitezkeela uste al duzue?, zer beharko litzateke egin ahal izateko?, eta abar.
OHARRAK:
Sarritan etiketak oso txikitatik ezarri zaizkigu, gure senideek berek jaso zutena gurekin errepikatzen dutelako. Beste etiketa batzuk eskarmentu berriagoei dagozkie, batez ere lagunen eta nolabait menpean izaten gaituzten beste zenbait pertsonaren esanei. Antza denez,
etiketek erosoago sentiarazten gaituzte. Gure etiketen arabera nola jokatu eta nola bizi
izan jakiteko gidarena egiten dute. Esate baterako: “Ona naiz”, “Pertsona zalantzatia
naiz”... Badirudi etiketa hauek gauza batzuk egiteko edo egiteari uzteko baimena ematen
digutela. Baina etiketak arriskutsuak izan daitezke. Eta gustatzen ez zaizkigunean, urduri
jartzen gara lanpetuegi gaudelako eta geure burua kontrakoa esateko gai ikusten ez dugulako. Alabaina, baliteke etiketa horiek berriz pentsatzea. Oker gaude etiketak finkoak
edo behin-betikoak direla pentsatzen badugu. Ez dira ebakuntzaren premia izaten duen
bihotzeko arazo bat edo eta apendizitis bat bezalakoak. Oso erraza da: etiketak alda daitezke... guk hala nahi badugu! Ekintza honen xedea nahi ez ditugun etiketak aldatzea izango da.
40
AURKIBIDEA
3. unitatea
4. ekintza
4. EKINTZARAKO MATERIALA
ETIKETAK
B
ete itzazue “Ni ................................................... naiz” tankerako baieztapenak behean aurkeztuko dizkizuegun arloetan. Lehenengo zerrendak gustuko dituzuen zuen ezaugarriak
deskribatzen ditu eta bigarrenak, ordea, gustatzen ez zaizkizuen beste horiek. Hona
hemen beste pertsona batzuek esan dutenari buruzko zenbait adibide: “Ni oso zuhurra
naiz”, “ni erraz jasan daitekeen pertsona naiz”, “ni oso borrokazalea naiz”. Saia zaitezte sei
baieztapen aurkitzen zerrendako. Beharbada hiru edo lau besterik ez duzue aurkituko.
Gehienok batzuk bilduko dituzue zerrenda bakoitzean. Erantzun guztiak dira baliagarriak.
GUSTUKO DITUDAN NIRE EZAUGARRIAK
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
GUSTATZEN EZ ZAIZKIDAN NIRE EZAUGARRIAK
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
Ni ........................................................................................................................................... naiz.
ITURRIA: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
41
AURKIBIDEA
2. unitatea
4. ekintza
MATERIAL PARA LA ACTIVIDAD 4
ETIQUETAS
C
ompletad las afirmaciones que empiezan con “Yo soy” en los apartados que abajo os
presentamos. La primera relación describe vuestros propios aspectos de los que os
sentís satisfechos o satisfechas y la segunda lista, cosas de las cuales no estáis contentos o contentas. Algunos ejemplos de lo que han dicho otras personas serían: “Yo soy
muy previsor”, “soy una persona de trato fácil”, “soy muy camorrista”. Intentad encontrar
seis afirmaciones para cada relación. Quizá sólo encontraréis tres o cuatro. La mayoría encontraréis varias para cada relación. Sirven todas las respuestas.
COSAS QUE ME GUSTAN DE MÍ:
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
COSAS QUE NO ME GUSTAN DE MÍ:
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
Yo soy
............................................................................................................................................
FUENTE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
42
AURKIBIDEA
3. unitatea
4. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 4
LABELS
C
omplete the statements beginning “I am” under the two headings below. The first
list describes things you like about yourself and the second list things do not like.
Examples of things other people have written include: I am a happy-go-lucky person,
I am friendly, I am a trouble-maker. Try to put six in both lists. Some people find they can
think of only three or four things. Most people can think of several things for each list. There are no right or wrong answers.
THINGS I LIKE ABOUT MYSELF:
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
THINGS I DON’T LIKE ABOUT MYSELF:
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
I am
.................................................................................................................................................
SOURCE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Londres, Hutchinson, 1985.
43
AURKIBIDEA
3. unitatea
4. ekintza
MATERIEL DE L’ACTIVITE 4
ÉTIQUETTES
J
Complétez les phrases commençant par “Je suis” dans les deux paragraphes ci-dessous. La première liste décrit les choses que vous aimez en vous et la seconde, les
choses que vous n’aimez pas beaucoup. Voici des exemples donnés par d’autres personnes: Je suis une personne insouciante, Je suis amical, Je suis chahuteur. Essayez de
donner 6 réponses par liste. Quelques uns ne trouvent que trois ou quatre exemples mais
la plupart réussit à en trouver plusieurs pour chaque liste. Il n’y a pas de réponses vraies
ou fausses.
CE QUE J’AIME EN MOI:
Je suis
Je sui
...........................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
CE QUE JE N’AIME PAS EN MOI:
Je suis
...........................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
Je suis
...........................................................................................................................................
SOURCE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
44
AURKIBIDEA
5. EKINTZAREN FITXA
BEGIRADAK
AURKIBIDEA
3. unitatea
5. ekintza
5. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
BEGIRADAK
EZAGUTZA ARLOAK:
Hizkuntza
Gizarte Zientziak
MATERIALA:
Euskara eta gaztelera hiztegiak.
IRAUPENA:
50-60 minutuko saio bat edo bi.
HELBURUA:
Hizkuntzaren balio soziala aitortzea eta gai horren inguruan hausnartu eta ondorioak ateratzeko gai izatea.
GARAPENA:
1. SAIOA:
1. Sistema Sexo-Genero izeneko unitate didaktikotik (APDH, Bartzelona, 1987) ateratako
gaztelerazko bi igarkizunekin hastea proposatuko dizuegu.
A igarkizuna: “Pérez tenía un hermano. El hermano de Pérez murió. Sin embargo, el
hombre que murió nunca tuvo un hermano”.
B igarkizuna: “Un padre y su hijo iban en coche cuando, de pronto, el padre perdió el
control del vehículo y se estrellaron contra un poste telefónico. El padre murió en el acto; su hijo quedó muy maltrecho y fue llevado, rápidamente, al hospital en donde se le
apreciaron lesiones importantes que requerían una urgente intervención. Fue llamado el
equipo médico de guardia y, cuando llegó a la sala de operaciones, al examinar al chico, se oyó una voz que decía: - No puedo operar a este niño: ¡es mi hijo!”.
Soluzioak: A) Pérez emakumezkoa zen. B) Ebakuntza gelan entzun zen ahotsa umearen
amarena zen: osagile zirujauarena, hain zuzen ere.
2. Ikasleei egoera hauen litezkeen soluzioak aurkitzeko beta eman eta gero, guztion artean komentatu eta irtenbide bana emango zaie. Maiz soluzio hauek aurkitzea gaitza suer-
47
AURKIBIDEA
3. unitatea
5. ekintza
tatzen zaigula azal dakieke: badago eragozten digun zerbait, hezkuntzan, gizarteratzeprozesuan errotuta dagoen zerbait, eta honek argitzen duela BEGIRADA ANTROPOZENTRIKOAK egotea.
3. Jarraian klasean taldeak eratuko dira, eta hiztegiak banatu eta gero begirada androzentriko hitzen esanahia bila dezatela eskatuko zaie.
4. “Begirada antropozentriko” hitzen esanahia komentatu ostean, igarkizunetan agertzen
direnak bezalako (euskarazko) kasuak aipa daitezke, ezagutuz gero, bai eta zer egin litekeen gaizki-ulertu hauek aditzeko ere.
2. SAIOA:
5. “Estereotipo” hitzaren esanahia bila dezatela eskatuko zaie eta, aurreko kasuan bezala,
bateratze-lana egingo dugu. Estereotipoak pertsona, genero edo talde sozial baten aldekoak izan daitezkeela, baina estereotipo negatiboak positiboak baino ugariagoak direla aipa dakieke. Esate baterako, ziur aditua dutela honako baieztapen generiko hau:
“Gazteria axolagabea eta/edo heldutasunik gabekoa da”. Zer uste dute baieztapen horretaz?, zergatik esan ohi da hori?, eta abar.
6. Hurrengo urratsa bereizkeria hitzaren esanahia bilatzea izango litzateke, estereotipoak
bereizkeria jarrerekin harremanetan egon ohi dira eta. Honako galdera hauek plazara
daitezke: Badago ezberdintasun sexualean baino oinarrituta ez dagoen bazterkeria jarrera bati buruz hitz egiterik? Hizkuntzan soma daiteke? Ezagutzen al duzue bereizkeria
adibideren bat eskolan, ikasgelan, komunikabideetan?
7. Amaitzeko, taldean ihardun dezatela eta ekintzari buruzko lan txiki bat (idazki bat, horma-irudi bat...) egin dezatela eska dakieke.
EBALUAZIOA:
Ondokoak bezalako galderak egingo ditugu: Nola sentitu zara igarkizunen soluzioa ezagutu duzunean? Zure ustez, zergatik agertzen dira esaldi hauek edo antzeko beste zenbait?
Bereizkerian, estereotipoetan eta abarretan pentsarazi dizun zerbait ikasi duzu ekintza honetan zehar? Zeuk ere hizkera diskriminatzailea erabiltzen al duzu? Zer egingo zenuke zuk
estereotipo negatibo horien aurka borrokatzeko?, eta beste.
48
AURKIBIDEA
6. EKINTZAREN FITXA
HIZKUNTZA DUALTASUNAK
AURKIBIDEA
3. unitatea
6. ekintza
6. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
HIZKUNTZA DUALTASUNAK
EZAGUTZA ARLOAK:
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotza
Gizarte Zientziak
MATERIALA:
Hiztegiak
Gizarte Zientziei, Historiari, Erlijioari buruzko testuliburuak.
IRAUPENA:
50-60 minutuko 2 saio.
HELBURUA:
Hizkuntzaren balio soziala aitortzea eta hausnartzeko eta aldatzeko proposamenak egiteko
gai izatea.
GARAPENA:
1. SAIOA:
1. Hainbat hizkuntzatan egin daitekeen lehenbiziko banakako ariketa bat proposatuko dizuegu. Kontua hitz batek gizonezkoei aplikatzetik emakumezkoei aplikatzera pairatzen
dituen esangura aldaketak aztertzean datza. Adibidez, gazteleraz: perro/perra; katalaneraz: peixater/peixatera; frantsesez: maître/maîtresse; ingelesez: courtier/courtesan.
2. Ikasle bakoitzak arestian aipatu diren hitzen esanahia aurkitu duenean, hirunako edo launako taldeak egingo ditugu. Talde bakoitzeko kideek bakoitzak banakako lanean eskuratu dituen emaitzak komentatuko dituzte eta gero beste “hizkuntza dualtasun” batzuk
bilatzen ahaleginduko dira.
3. Orain hasierako banakako lanera itzul gaitezke. Badakigu hitz askok esanahi bat baino
gehiago dutela, baina normalean badakigu zein den erabiltzen ari garena. Batzuek
generoari lotutako esanahi bikoitz ilunago bat daukate. Gaztelerazko “hombre” hitzak,
esate baterako, gizaki oro zein gizonezkoak soilik aipatzeko erabil daiteke –hiztegiaren
arabera-. Gauza bera gertatzen da beste hainbat hitzekin, zenbait hizkuntzak genero
51
AURKIBIDEA
3. unitatea
6. ekintza
maskulinoa generalizatzaile gisa (arrentzat nahiz emeentzat) erabiltzen baitute, baina
baita bereziki arrak aipatzeko ere.
Gertaera hau kontuan harturik, benetako testuetatik erauzi ditugun honako esaldi hauek
azter ditzatela eta dituzten anomaliak aurki ditzatela eskatuko diegu ikasleei:
- “Los antiguos egipcios vivían en el Valle del Nilo. Sus mujeres solían...”
- “Hay muchas normas del Corán que sirven para estructurar la vida y las costumbres de
los creyentes (...). Pueden casarse con varias mujeres, la mujer está sometida al hombre”
- “Algunos nobles se vieron obligados a casarse con campesinas ricas”
- “Los trabajadores recibirán una ayuda familiar por mujer e hijos”
Alvaro García Meseguerrek “jauzi semantiko” deitu dio fenomeno honi. Jauzi semantikoa esaldi edo diskurtso bati generikoa ematen duen arrentzako hitz bat erabiliz (arrentzat zein emeentzat) hasiera ematean datza, geroago arrak baino aipatzen ez dituela
egiazta badaiteke ere. “Esangura-jauzi” hau hizkuntzaren erabileran egiten den errakuntzatzat hartu ohi da.
2. SAIOA:
4. Itzul gaitezen berriro ere hirunako edo launako taldeetara honako galdera hauek abiapuntutzat harturik hitz egiteko: zer gertatzen da esaldi hauetan guztietan? Zergatik esan daiteke hizkuntza akats baten aurrean gaudela? Badago akats hauek ezabatzeko modurik?
5. Amaitzeko, testuliburuetan (Gizarte Zientziak, Historia, Erlijioa, e.a.) edo, esaterako,
egunkarietatik ateratako beste zenbait hizkuntzatako testu batzuetan horrelako beste
zenbait adibide aurkitzeko eskatuko diegu.
EBALUAZIOA:
Talde lanari buruzko bateratze lanaren bidez egin dezakegu, ondokoak bezalako galdera
batzuk erabiliz: zein izan da zure sentsazioa kontu honetaz ohartu zarenean? Zerbait egin
dezakezu gure hizkuntzan “hizkuntza dualtasun”ak ezabatu eta “jauzi semantiko”ak saihesteko?, eta beste.
52
AURKIBIDEA
7. EKINTZAREN FITXA
FANTASIA ETA ERREALITATEA
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
7. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
FANTASIA ETA ERREALITATEA.
EZAGUTZA ARLOAK:
Gizarte Zientziak
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
Matematikak
MATERIALA:
“Fantasia eta errealitatea” izeneko testua.
“Emakumeak munduan” izeneko testua.
Gaztelera hiztegiak.
Kartulinak eta errotuladoreak.
IRAUPENA:
50-60 minutuko 4 saio.
HELBURUA:
Hainbat dokumentu mota erabiltzeko gai izatea, emakumeak gaur egungo munduan jasaten duen egoera aztertzeko asmoz.
GARAPENA:
1.SAIOA:
1. “Fantasia eta errealitatea” izeneko testua banatu eta tartetxo bat utziko diegu ikasleei
banaka irakurri eta beraren inguruan hausnartzeko. Letra larrian idatzita azaltzen den testua onartzen den baiezpena dela esango diegu, errealitatea juxtu-juxtu behean idatzita
agertzen den testuari dagokion arren.
2. Geroxeago elkarrizketa bati ekingo diogu denok, ondokoak bezalako galderak erabiliz:
Zer nolako zirrara egin dizue bi testu hauen irakurketak?, nola funtziona dezakete hainbat urtetan zehar irakurri berri ditugun mito edo fantasiek?
55
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
2. SAIOA:
3. Komenigarria izango litzateke gaian ekintza ezberdinak burutuz eta Emakumeak munduan izeneko orria irakurriz sakontzea, arestian irakurri dugunari xehetasun gehiago
erantsiko badiogu.
4. Testua komentatu eta gero, lan bat egin dezatela proposatuko zaie. Denboraldi batean
barrena emakumearekiko bereizkeria islatzen duten egunkari-berriak bilduko dituzte.
Talde bakoitzak alderdi jakin baten jarraipena egin lezake: hezkuntza, lan mundua, kirola, politika, ikuskizunak.
3. SAIOA:
5. Egin diren lanei buruzko bateratze lana egingo da; lanak komentatu eta gero beste
lan bat proposatuko diegu talde berei: hiztegian gizon eta emakume hitzak bilatu eta
emaitzak erkatu beharko dituzte. Honen ondoren, bi definizio gauzatuko dute -bata
“gizon”arentzat eta bestea “emakume”arentzat-, ahalik eta orekatuenak eta ahalik eta
zuzenenak izaten saia daitezela eskatuko diegularik. Ariketa hau edozein hizkuntzatan
burutu ahal izango da.
4. SAIOA:
6. Taldeka (orain arteko lanak egin dituzten talde berak errepikatuz, esate baterako) txosten bat, horma-irudi bat eta abar egitea proposa dakieke, aurreko saioan landu dena
oinarritzat harturik.
EBALUAZIOA:
Honako galdera hauen bitartez egingo dugu: Nola sentitu zara ekintzan zehar? Uste al duzu horrelako egoerak herri urrunetan baino ez direla gertatzen, ala gure herrian ere gerta
daitezke? Iritzia aldarazi dizu ekintza honek? Zergatik?, eta abar.
56
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
7. EKINTZARAKO MATERIALA
FANTASIA ETA ERREALITATEA
Z
enbaitetan ez da beharrezkoa gezurretan ibiltzea, aski da guztion artean ondokoak bezalako mitoak iraunaraztea (letra larrian idatzita agertzen dena pertsona orok onartzen
duen baieztapena da, errealitatea juxtu-juxtu azpian idatzita dagoena delarik ere).
A) GIZONEK ELIKAGAIAK EKOIZTEN DITUZTE, EMAKUMEEK MAHAIA JARTZEN DUTE.
Hirugarren Munduan, hau da, Gizateriaren hiru laurdenetan, nekazal inguruneko emakumeek gizarte haien janariaren erdia baino haboro ekoizten dute.
B) GIZONEN LANAK EMATEN DU FAMILIA MANTENTZEKO AUKERA.
Munduko familien laurdenaren eta herenaren arteko kopuru batek emakumeen euskarri
bakarrari esker irauten du bizirik.
C) GIZONEK LAN ASTUNA EGITEN DUTE. ELIKAGAIEN ESKASIA DAGOENEAN LEHENTASUNA IZAN BEHARKO LUKETE.
Oro har, jadanik ikusi duzunez, emakumeek ordu gehiago ematen dute lanean gizonek
baino. Maiz hiru lan mota betetzen dute: etxeko lana, oro har lanaren indarrarekin zerikusia duten lanak eta ugalketa rolei lotuta dauden lanak. Hirugarren Munduko nekazal
inguruneko emakumeek, batez beste, 15-18 ordu ematen dute lanean eguneko.
D) GIZARTE MODERNOETAN EMAKUMEEK DAGOENEKO ESPARRU GUZTIETAN EGITEN DUTE LAN.
Gizonek bete izan dituzten lanbideetan jarduten duten emakumeak, batez beste, oso
gutxi dira. Gehienek oraindik bereizkeria pairatzen dute, soldata txikiagoko lanpostuak
betetzeagatik bananduta daudelarik.
E) EMAKUMEEK EKARPEN TXIKIAGOA EGITEN DIOTE MUNDUKO PRODUKTU EKONOMIKOARI.
Ohiko neurrien arabera, emakumeek gutxiengo bat osatzen dute jarduera ekonomikoan, unitate hauek emakumeen lan ordainduari muzin egin eta ez-ordaindua aintzat
hartzen ez dute eta. Lan esparru guztietan, gizonezkoen eta emakumezkoen soldaten
arteko erkaketek alde nabarmen bat erakutsi ohi dute, baita adibideak eskarmentu
eta heziketa berak dituzten langileei buruzkoak direnean ere.
F) EMAKUMEEK GIZONEK BEZAIN HEZKUNTZA ETA PRESTAKUNTZA ONA JASO ORDUKO, SOLDATA BERDINAK LORTUKO DITUZTE.
Orain arte, soldata aldeek iraun izan dute, pareko prestakuntza-mailak izanda ere. Lan
eremu orotan, gizonezkoen soldaten eta emakumezkoenen arteko erkaketek alde nabarmena erakutsi ohi dute, nahiz eta adibideak eskarmentu eta heziketa berdineko profesionalenak izan.
ITURRIA: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies, 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburgo, 1985.
57
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
EMAKUMEAK MUNDUAN
“E
makumeak munduko populazioaren erdia dira; gutxi gorabehera, lanordu guztien
bi heren betetzen dute; munduko diru sarreren hamarrena jasotzen dute eta munduko ondasunen ehunena baino gutxiagoren jabe dira” (Nazio Batuen Txostena,
1980).
Emakumeei buruzko datu batzuk:
1. Jaiotza. Ume oro jaiotzen dira ikasteko, pentsatzeko, sentitzeko, lan egiteko eta jolasteko gaitasun berberekin.
2. Bizitza eta osasuna. Mundu osoan, emakumeek gizonek baino bizitza luzeagoa dute.
Amak, emazteak, alabak edo erizainak diren aldetik, ia-ia munduko gaixo guztiak zaintzen dituzte.
3. Elikadura. Emakumeek Hirugarren Munduko elikagaien erdia baino gehiago ekoizten dute eta munduko ia-ia jaki guztiak prestatzen dituzte.
4. Irakurketa eta idazketa. Mundu mailan, irakurtzen eta idazten ikasi ezin izan duten 3
pertsonatatik 2 emakumeak dira.
5. Lana. Hainbat herritan, emakumeek lanik astunenak egiten dituzte. Esate baterako, Indian etxegileen erdia emakumeak dira.
6. Etxeko lana. Mendebaldeko munduan, haurrak dituzten emakumeek batez beste hirurogeita hamazazpi ordutan egiten dute lan etxean eta familiarentzat. Lan hau egiteari dagokiona ordainduko baliete, soldata on bana jasoko lukete.
7. Lana eta atsedena. Emakumeek munduan egiten diren hiru lanordutatik bi betetzen dituzte. Lan ordaindua duten ama ezkonduek bina ordu baino gutxiagoko aisialdia dute;
beren senarrek, ordea, hiruna ordu dituzte.
8. Familia txikiagoak. Munduko herri gehienetan, emakumeek beren amek baino seme-alaba gutxiago dute, gero eta gutxiago. Hau berandu ezkondu direlako, hezkuntza hobea
jaso dutelako, etxetik kanpoko lan ordainduak errazago aurki ditzaketelako eta antisorgailu eraginkorragoak izaten dituztelako gertatzen da.
9. Gerra eta bakea. Munduko bi gerretan zehar, gatazka jasan zuten herrietan ez zen emakumezko buruzagi edo jeneral bat bera ere egon. Baina emakumeak herri anitzetan soldadu lanetan ibil daitezke.
10. Soldatak eta aberastasuna. Munduan irabazten diren hamar libratatik bat emakumeei
esker irabazi da, munduko ondasunen eta aberastasunaren hamaika libratatik baten jabe ere ez dira baina.
ITURRIA: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies, 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburgo, 1985.
58
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
MATERIAL DE LA ACTIVIDAD 7
FANTASÍA Y REALIDAD
A
veces no es necesario mentir, basta con perpetuar, entre todos, mitos como los siguientes (lo que está escrito en mayúscula es la afirmación que todo el mundo acepta, aunque la realidad sea lo que está escrito justo debajo).
A) LOS HOMBRES PRODUCEN LOS ALIMENTOS, LAS MUJERES PREPARAN LA MESA.
En el Tercer Mundo, donde viven las 3/4 partes de la Humanidad, las mujeres de la zona rural producen más de la mitad de la comida de aquellas sociedades.
B) EL TRABAJO DE LOS HOMBRES PERMITE MANTENER LA FAMILIA.
De 1/4 a 1/3 de las familias del mundo sobreviven porque las mujeres son el único soporte.
C) LOS HOMBRES REALIZAN EL TRABAJO PESADO. CUANDO HAY ESCASEZ DE ALIMENTOS DEBERÍAN TENER PRIORIDAD.
Como regla general, como ya has visto, las mujeres trabajan más horas que los hombres. A menudo realizan tres tipos de trabajo: tareas domésticas, trabajos relacionados
con la fuerza del trabajo en general y tareas vinculadas a los roles reproductivos. Las
mujeres de las zonas rurales de los países del Tercer Mundo trabajan un promedio de
horas que podríamos situar entre las 15 y 18 diarias.
D) EN LAS SOCIEDADES MODERNAS LAS MUJERES YA TRABAJAN EN TODOS LOS
CAMPOS.
Las mujeres que han ingresado en profesiones tradicionalmente ocupadas por hombres
son, proporcionalmente, muy pocas. La mayoría de ellas todavía padecen la discriminación, siendo segregadas por ocupar puestos de trabajo de menor remuneración.
E) LAS MUJERES CONTRIBUYEN CON UNA CUOTA MENOR AL PRODUCTO ECONÓMICO MUNDIAL.
Según medidas convencionales, las mujeres constituyen una minoría en la actividad económica, dado que estas unidades suelen desestimar el trabajo femenino remunerado y
no toman en consideración su tarea no retribuida. Si se diera valor económico sólo al
trabajo doméstico femenino, representaría una tercera parte del Producto Nacional Bruto en el mundo.
F) CUANDO LAS MUJERES RECIBAN LA MISMA EDUCACIÓN Y PREPARACIÓN QUE
LOS HOMBRES, RECIBIRÁN IGUAL SALARIO.
Hasta ahora, las diferencias en remuneración persisten incluso en los niveles de preparación equivalentes. En todos los campos profesionales, las comparaciones entre los
sueldos de hombres y mujeres suelen mostrar una clara diferencia, incluso cuando los
ejemplos provienen de profesionales con idéntica experiencia y formación.
FUENTE: FISHER, Simon /HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver & Boyd, Edinburg,1985.
59
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
LAS MUJERES EN EL MUNDO
“L
as mujeres constituyen la mitad de la población mundial; llevan a cabo, aproximadamente, dos terceras partes del total de horas de trabajo; reciben una décima
parte de los ingresos mundiales y poseen menos de un centenar de la propiedad
mundial” (Informe de Naciones Unidas, 1980).
Algunos datos sobre las mujeres:
1. Nacimiento. Las niñas y los niños nacen con las mismas aptitudes para aprender, pensar,
sentir, trabajar y jugar.
2. Vida y salud. En todo el mundo, las mujeres viven más que los hombres. Tanto como
madres, mujeres, hijas o enfermeras, cuidan a casi todos los enfermos del mundo.
3. Alimentación. Las mujeres producen más de la mitad de la producción alimenticia del
Tercer Mundo y preparan casi todos los alimentos del mundo para comer.
4. Leer y escribir. A nivel mundial, dos de cada tres personas que no han podido aprender
a leer y escribir son mujeres.
5. Trabajo. En diferentes países las mujeres hacen los trabajos más pesados. Por ejemplo,
en la India la mitad de los constructores son mujeres.
6. Trabajo doméstico. En el mundo occidental, las mujeres que tienen niños pequeños dedican un promedio de setenta y siete horas semanales a la casa y la familia. Si ellas fueran debidamente pagadas por esta tarea, cada una recibiría un buen salario.
7. Trabajo y descanso. Las mujeres trabajan dos de cada tres horas trabajadas en el mundo. Madres casadas con un trabajo remunerado tienen menos de dos horas de tiempo
libre ante las tres horas disfrutadas por sus maridos.
8. Familias menos numerosas. En casi todos los países del mundo, cada vez, las mujeres
tienen menos hijos que sus madres. Esto es debido a que se han casado tarde, reciben
una mejor educación, pueden encontrar trabajos remunerados fuera de casa con más facilidad y porque hay métodos anticonceptivos más eficaces.
9. Guerra y paz. Durante las dos guerras mundiales, ninguno de los líderes o generales de
los países en conflicto fue una mujer. Pero las mujeres pueden ser soldados en muchos
países.
10. Salarios y riqueza. Una de cada diez libras ganadas en el mundo ha sido gracias a las
mujeres y, en cambio, sólo poseen una de cada once libras de la propiedad y riqueza
mundiales.
FUENTE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburg,1985.
60
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 7
FANTASY AND REALITY
S
ometimes we don’t need to lie; it’s enough if we all perpetuate myths like the ones
that follow (in capital letters, the statement everyone accepts, even though it’s really
a fantasy; in normal type, the reality).
A) MEN PRODUCE THE FOOD, WOMEN PREPARE THE TABLE.
In the Third World, where three quarters of the human race lives, women in rural areas
produce more than half their societies food.
B) THE MAN’S WORK PROVIDES THE FAMILY’S SUPPORT.
Between a quarter and a third of the world’s families survive thanks to the sole support
of the women.
C) MEN DO THE HEAVY WORK. WHEN FOOD IS SCARCE THEY OUGHT TO HAVE PRIORITY.
As a general rule, as you’ve already seen, women work more hours than men. They often do three types of work: domestic work, work linked to the workforce in general and
work arising from the productive roles. In Third World countries, women in rural areas
work an average of between 15 and 18 hours a day.
D) IN MODERN SOCIETIES WOMEN NOW WORK IN ALL FIELDS.
Proportionally, the number of women in professions traditionally reserved for men is
very low. Most women still suffer discrimination, and are left the lower-paid posts.
E) WOMEN MAKE A SMALLER CONTRIBUTION TO THE GLOBAL ECONOMIC PRODUCT.
By conventional standards, women form a minority by conventional standards of economic activity, since these standards tend to look down on paid female work and don’t
consider their unpaid work. If we take female domestic work alone into account, it represents a third of the world’s gross national product.
F) WHEN WOMEN RECEIVE THE SAME EDUCATION AND TRAINING AS MEN, THEY’LL
RECEIVE EQUAL WAGES.
So far, differences in remuneration persist, even at equal levels of training. Comparisons
between women’s and men’s wages in all professional fields tend to reveal a definite difference, even amongst professionals with identical experience and training.
SOURCE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburg,1985.
61
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
WOMEN IN THE WORLD
“W
omen make up half of the world’s population, do nearly two thirds of the
world’s working hours, receive one tenth of the world income and own less
than one hundreth of the world’s property”. (SOURCE: United Nations Report,
1980.)
Some facts about women:
1. Born equal. Girls are born with the same ability as boys to learn, think, feel, work and
play.
2. Life and Health. Women live longer than men in all parts of the world.As other mother,
wives and daughters, or as nurses, they look after nearly all the sick people in the world.
3. Food. Women produce over half the food grown in the Third World and prepare nearly
all the world’s food for eating.
4. Reading and Writing. Two out of every three of the people who have not been taught
to read or write in the world are women.
5. Jobs. In many countries women have some of the toughest jobs. For exemple, half of
those working as builders in India are women.
6. Housework. Women with young children in the West spend on average seventy-seven
hours a week looking after home and family. If they were properly paid for this they
would each receive quite a large salary.
7. Work and Rest. Women do two out of every three hours worked in the world. Married
mothers with a paid job have less than two hours free time for every three enjoyed by
their husbands.
8. Smaller Families. In almost every country in the world women are having fewer children
than their mothers. This is because they are marrying later, are better educated, can more easily find paid jobs outside the home and because of more effective methods of
birth control.
9. War and Peace. In both World Wars none of the leaders or generals of the fighting countries were women. But women can become soldiers in many countries.
10. Wages and Wealth. 1 out of every £ 10 earned in the world goes the women. They own
£ 1 out of every 11 of the world property and wealth.
SOURCE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburg,1985.
62
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
MATÉRIEL DE L’ACTIVITÉ 7
FANTAISIE ET RÉALITÉ
P
arfois ce n’est pas la peine de mentir, il suffit de reproduire, entre tous, des mythes
comme ceux qui suivent (nous avons écrit en lettres capitales les affirmations que tout
le monde accepte, bien qu’en réalité elles relèvent de la fantaisie, et laissé en caractères standard la réalité).
A) LES HOMMES PRODUISENT LES ALIMENTS, LES FEMMES PRÉPARENT LES REPAS.
Dans le Tiers Monde, où vivent les trois-quarts de l’humanité, les femmes des régions
rurales produisent plus de la moitié de la norriture de ces sociétés.
B) LE TRAVIL DES HOMMES FOURNIT LE SOUTIEN D’UNE FAMILLE.
D’un quart à un tiers des familles du monde survivent parce que les femmes sont leur
seul soutien.
C) LES HOMMES ACCOMPLISSENT LE TRAVAIL PÉNIBLE. EN CAS DE PÉNURIE D’ALIMENTS, ILS DEVRAIENT AVOIR LA PRIORITÉ.
En règle générale, comme tu l’as déjà vu, les femmes travaillent un plus grand nombre
d’heures que les hommes. Elles font souvent trois types de travail: les travaux domestiques, les travaux liés à la force de travail en général et les tâches ayant un rapport avec
les rôles productifs. Les femmes des aires rurales des pays du Tiers Monde travaillent en
moyenne entre 15 et 18 heures par jour.
D) DANS LES SOCIÉTÉS MODERNES LES FEMMES TRAVAILLENT DÉSORMAIS DANS
TOUS LES SECTEURS.
Les femmes exerçant actuellement des professions traditionnellement reservées aux
hommes sont, proportionnellement, très rares. La majorité des femmes souffrent encore de discrimination puisqu’elles sont cantonnées dans des emplois moins rémunérés.
E) LES FEMMES CONTRIBUENT POUR UNE PLUS PETITE PART AU PRODUIT ÉCONOMIQUE MONDIAL.
Conformément aux mesures habituellement utilisées pour déterminer le taux d’activité,
les femmes actives sont une minorité car ces mesures sous-estiment le travail féminin rémunéré et ne tiennent pas compte de leur travail non rémunéré. Si on attribuait una valeur économique au seul travail domestique des femmes, celui-ci représenterait un tiers
de produit national brut dans le monde.
F) QUAND LES FEMMES RECEVRONT LA MÊME ÉDUCATION ET PRÉPARATION QUE
LES HOMMES, ELLES RECEVRONT UN SALAIRE ÉGAL
Jusqu’à maintenant, les differences de rémunération persistent même à préparation
égale. Dans tous les secteurs professionels, les comparaisons entre les salaires des femmes et ceux des hommes révèlent une très nette différence, même lorsqu’on a affaire à
des personnes ayant les mêmes expérience et formation.
SOURCE: FISHER, Simon/ HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver & Boyd, Edinburg,1985.
63
AURKIBIDEA
3. unitatea
7. ekintza
LES FEMMES DANS LE MONDE
“L
es femmes représent la moitié de la population mondiale; elle accomplissent près
de deux-tiers des heures du travail mondiales; perçoivent un dixième des revenus
mondiaux et possèdent moins d’un centième des biens” (Rapport des Nations
Unies, 1980).
Quelques données sur les femmes:
1. Égalité de naissance. Les filles naissent avec la même capacité d’apprendre, de penser,
de sentir, de travailler et de jouer que les garçons.
2. Vie et santé. Partout dans le monde, les femmes vivent plus longtemps que les hommes.
En tant que mères, épouses, filles ou infirmières, elles s’occupent de presque tous les
malades dans le monde.
3. Alimentation. Les femmes produissent plus de la moitié de la culture vivrière du Tiers
Monde et préparent toute la nourriture mondiale destinée à l’alimentation.
4. Lecture et écriture. Deux tiers des personnes n’ayant pas appris à lire ou à écrire dans
le monde sont des femmes.
5. Travail. Dans de nombreux pays les femmes accomplissent les tâches les plus rudes. En
Inde, par exemple, la moitié des ouvriers de la construction sont des femmes.
6. Tâches ménagères. Dans les pays occidentaux, les femmes ayant la charge de jeunes enfants passent soixante-dix-sept heures en moyenne à s’occuper de leur maison et de
leur famille. Si elles étaient convenablement payées pour cela, elles recevraient un assez
gros salaire.
7. Travail et repos. Les femmes accomplissent les deux tiers des heures travaillées dans le
monde. Les mères de famille ayant un travail rémunéré disposent de moins de deux tiers
du temps libre dont disposent leur mari.
8. Familles restreintes. Dans presque tous les pays du monde, les femmes ont moins d’enfants que leur mère. C’est ainsi car elles se marient plus tard, elles reçoivent une meilleure éducation, elles peuvent trouver plus facilement un travail rémunéré en dehors de
la maison et car la méthode de contrôle des naissances est plus efficace.
9. Guerre et paix. Lors des deux guerres mondiales aucun des dirigeants ou généraux des
pays en guerre n’étaient des femmes. Mais les femmes peuvent devenir soldats dans de
nombreux pays.
10. Salaires et richesse. Sur chaque dix francs gagnés dans le monde, un seul franc revient
aux femmes. Pour onze francs de biens et richesses mondiaux, un franc leur appartient.
SOURCE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook,Oliver
& Boyd, Edinburg,1985.
64
AURKIBIDEA
8. EKINTZAREN FITXA
MAIRU-BELTZ-IJITO-SUDAKA
BATEK IDATZITAKO GUTUNA
AURKIBIDEA
3. unitatea
8. ekintza
8. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
MAIRU-BELTZ-IJITO-SUDAKA BATEK IDATZITAKO GUTUNA.
EZAGUTZA ARLOAK:
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
Gizarte Zientziak
MATERIALA:
“Mairu-beltz-ijito-sudaka batek idatzitako gutuna” izeneko testua.
IRAUPENA:
50-60 minutuko saio bat.
HELBURUA:
Hala banaka nola taldeka, gutxiengoan dauden beste talde batzuekiko axolagabekeriaren
aurrean erakusten ditugun jarreretan eta kultura, jatorri eta bestetan ezberdinak diren pertsonen arteko harreman ahalbideetan hausnarraraztea.
GARAPENA:
1. Ikasle bakoitzari gutuna emango zaio eta hamabost bat minutuko tartea utziko zaio osa
dezan. Kontua beste gizarte, kultura edo etnia bateko pertsona batek –ume batek, neska edo mutil batek, gizon edo emakume batek, agure edo atso batek– idazten dien
ustezko eskutitz bat da. Eskutitzaren esaldiak osatuz, gehiengoan dagoen gizarte bateko kideak diren aldetik, pertsona horrek bere ustez zer esango liekeen adierazi beharko
dute, hau da, bestearen larruan jarri beharrean egongo dira.
2. Gutuna amaitu eta gero, bosna edo seina pertsonako taldeak eratuko ditugu beren lanak erkatu eta, aho batez, beren aburuz gure gizartean arruntenak diren jarrerak islatuko dituen gutun bakar bat mamitu ahal izateko. Berrogei minutu inguru izango dute hau
burutzeko.
3. Hurrengo urratsa talde bakoitzaren emaitzei buruzko bateratze-lan bat izango da, gutunak ozenki irakurriz. Irakasleak edo ikasleetariko batek dokumentu horien ezaugarririk
nabarmenenak jasoko ditu idatziz, azken laburpen bat egin ahal izateko, ezaugarri nagusiak eta aipatutako ezadostasunak azpimarratuz eta behatzaileak berak zer nabaritu
duen adieraziko du.
67
AURKIBIDEA
3. unitatea
8. ekintza
EBALUAZIOA:
Amaiera eztabaida-ebaluazio bat izango da, honako galdera hauek abiapuntutzat hartuko
ditugularik: Nola sentitu zara paper batean eta bestean?, Kostatu zaizu beste norbaiten larruan jartzea?, Nola sentitu zara beste kultura, gizarte edo etnia bateko pertsona horrekiko, berdina, hobea ala txarragoa?, zer dela eta?, Nola nahi zenuke beste norbaitek zu tratatzea “ezberdin”a zeu izango bazina?, Ezagutzen dituzu edo interesatzen zaizkizu apur bat
“ezberdin”tzat jotzen ditugun pertsonen baloreak, ekanduak, mundu-kontzeptzioa eta bizitza-kontzeptzioa eta abar?, Uste duzu ezagutza hauek guretzat nolabaiteko balioa izan
dezaketela?, Zergatik?, e.a.
OHARRAK:
Ekintza honen funtsezko gaia etnozentrismoa da (talde etniko bateko kideek bere taldea
gainontzeko arraza edo kultura taldeak baino hobetzat hartzeko jokabidea). Beste kultura,
bizimodu, balore batzuekiko interesik eta ezagupenik eza oso gauza arrunta da gure ingurunean. Hau, ikuspegi etnozentrikoarekin batera, beste kultura, ohitura, bizitza ulertzeko
modu batzuei buruzko aurreiritzi, topiko eta estereotipo anitzen zioa da... sarritan, aurreiritziak mesprezu, bereizkeria, bidegabekeria, zapalkuntza eta beste bihurtzen dira, eta
hauek dira gizarteak ezberdintasunari ematen dizkion erantzunetako zenbait; ezberdintasuna gure gizartearentzat faktore aberasgarria dela kontuan hartu barik. Beste zenbait kultura eta gizartetako pertsonekiko harremanak eta bizikidetza bizitza eta mundua ulertzeko
beste era batzuei erreparatzeko modu bat da.
68
AURKIBIDEA
3. unitatea
8. ekintza
8. EKINTZARAKO MATERIALA
MAIRU-BELTZ-IJITO-SUDAKA BATEK IDATZITAKO GUTUNA (*)
Jaun zuria, ijito ez zaren hori, europarra (*):
Kalean elkarrekin topo egiten dugunean, zuk
.................................................................................................................
pentsatuko bazenu bezala begiratzen didazu eta nik sentitzen dut nire arazo, premia eta
interesen aurrean, zu(k)
Nitaz,
nire
........................................................................................................................................................................
sentimenduez
eta
nire
pentsaeraz
zuk
dakizuna
hauxe
da:
......................................................................................................................................................................................................................................
Nire aldean
.....................................................................................................................................
horregatik nirekin
zarela sinesten duzu, eta
........................................................................................................................................................................................
zaitezkeelakoan/dezakezulakoan zaude. Agian sekula ez duzu pentsatu zu, ni bezala,
arrotza izan zintezkeela, norbait ezberdina, gainerako pertsonek beste kolore bat, beste
hizkuntza bat, beste bizimodu bat daukaten mundu batean eta, kasu horretan, zuk, nik
oraingo honetan legez,
................................................................................................................
baloreak, zure jakituria, zure gaitasunak
nahi zenuke, eta zure
....................................................................................................................-tzat
hartu eta orduan zuk, nik oraingo honetan bezala,
.......................................................................................................-t(z)eko
....................................................................................................
eskubidea duzula sentituko zenuke.
Horixe bera, zuk zeuretzat nahi zenukeena, horixe da nik zuregandik orain espero dudana.
Ez zaitu harrituko .................................................................................................................-k zu adeitasunez agurtzeak.
Izenpetuta:
Norbait ezberdinak
(*) Emakumezko pertsonaia bat ere izan liteke.
ITURRIA: Gurutze Gorri Gaztea, Ezberdintasun mundu batean... bestelako mundu bat. Kulturarteko hezkuntzarako materialak, Madril, 1992.
69
AURKIBIDEA
3. unitatea
8. ekintza
MATERIAL DE LA ACTIVIDAD 8
CARTA DE UN MORO-NEGRO-GITANO-SUDACA (*)
Señor blanco, payo, europeo (*):
Cuando
nos
cruzamos
por
la
calle,
tú
me
miras
como
pensando .............................................................................................................................................................................................................
y
siento
que,
ante
mis
problemas,
mis
necesidades
e
intereses,
tú
......................................................................................................................................................................................................................................
De mí, de mis sentimientos y de mi forma de pensar, lo que tú sabes es
......................................................................................................................................................................................................................................
Crees que eres ............................................................................................................................................ a mí, y que por eso
puedes
..................................................................................................................................................................................................................
conmigo. Tal vez nunca has pensado que tú podrías ser, como yo, un extraño o extraña,
alguien diferente en un mundo donde las demás personas tienen otro color, otra lengua,
otra forma de vida y que, en ese caso, lo que desearías, como yo ahora, es que
.......................................................................................................................................................................................................................................
y que tus valores, tu saber, tus capacidades fueran
entonces
derecho
sentirías,
como
yo
.............................................................................................
ahora,
que
y
tenías
...............................................................................................................................................................................................................
Eso mismo, lo que tú desearías para ti, es lo que yo espero de ti ahora.
No te extrañará que
..................................................................................................................
te salude cordialmente.
Firmado:
Alguien diferente.
(*) Podría ser también “de” y “a” un personaje femenino.
FUENTE: Cruz Roja Juventud, En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
70
AURKIBIDEA
3. unitatea
8. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 8
LETTER FROM A PAKI-WOG-PIKEY-DAGO (*)
Letter to a member of the majority
Dear (White/European) Sir/ Madam,
When
we
thinking
................................................................................................................................................................................................................
and
feel
you
I
pass
that
in
the
when
street
it
you
comes
look
to
my
at
me
as
problems,
though
needs
you
and
were
interests,
...........................................................................................................................................................................................................................
You know
.....................................................................................................................................
my way of thinking. You think you’re
about me, my feelings and
.......................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
than me and that you can
............................................................................................................................................................................................
with me. It may
never have occurred to you that you could, like me, be strange, someone different in a
world where others are a different colour, speak a different language, have a different
way
of
life,
and
that
if
that
were
so
you
.............................................................................................................................................................
learning, your skills
would,
like
and want your values, your
................................................................................................................................................
would feel, like me, that you had the right to
me,want
and then you
................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................................................
What I ask of you now is just that, the same as you would want for yourself.
Don’t let my best wishes surprise you,
..................................................................................................................................
Signed by:
Someone different
(*) Man or woman.
SOURCE: Cruz Roja Juventud, En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
71
AURKIBIDEA
3. unitatea
8. ekintza
MATÉRIEL DE L’ACTIVITÉ 8
LETTRE D’UN ARABE-NÈGRE-GITAN-MÉTÈQUE (*)
Lettre à quelqu’un de la majorité
Monsieur blanc, “payo”, européen (*),
Quand on se croise dans la rue, tu me regardes avec l’air de penser
.....................................................
.........................................................................................................................................................................................................................
sens que, face à mes problèmes, mes besoins et mes intérêts, tu
et je
.............................................................
......................................................................................................................................................................................................................................
De moi, de mes sentiments et de ma façon de penser, ce que tu sais est ..........................................
......................................................................................................................................................................................................................................
Tu crois que tu es
....................................................................................................................................
cette raison tu peux
moi.
Peut-être
à moi, et que pour
...................................................................................................................................................................
n’as-tu
jamais
pensé
que
tu
pourrais
être,
comme
avec
moi,
un/e étranger/étrangère, quelqu’un de différent dans un monde où les autres
personnes ont une autre couleur, une autre langue, un autre mode de vie et que
dans ce cas ce que tu souhaiterais, comme moi maintenant, c’est que
......................................................................................................................................................................................
ton savoir, tes aptitudes soient
et que les valeurs,
................................................................................................................................
tu sentirais, comme moi maintenant, que tu avais droit à
et alors
...................................................................................
......................................................................................................................................................................................................................................
Cela même, ce que tu souhaiterais pour toi, c’est ce que j’attends de toi maintenant.
Tu ne seras pas étonné/e que/qu~
.................................................................................................................................................
te salue cordialement.
Signé:
Quelqu’un de différent.
(*) Il pourrait être aussi une femme.
SOURCE: Cruz Roja Juventud, En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
72
AURKIBIDEA
9. EKINTZAREN FITXA
ZERGATIEN JOKOA
AURKIBIDEA
3. unitatea
9. ekintza
9. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
ZERGATIEN JOKOA.
EZAGUTZA ARLOAK:
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
Gizarte Zientziak
MATERIALA:
“Zergatien jokoa” izeneko testua.
IRAUPENA:
50-60 minutuko saio bat.
HELBURUAK:
Pertsona edo talde “ezberdin”ak baztertu edo gizartetik at uzteko zioen azterketan sakontzea.
GARAPENA:
1. Sei talde osatuko dugu - egoera beste talde -, bakoitzak lau edo bost pertsona izango
duelarik eta “egoera” bana emango diegu zoriz. Hogeita hamar bat minututan zehar aztertuko dute eta egoera horren zergatiak, hala antzinakoenak nola berrienak, hala sakonenak nola azalekoenak, aurkitzen saiatu beharko dute. Egoera horiek guztiak “zergatik?” baten bidez hasten direla kontuan harturik, ikasleek “-lako” batez erantzun beharko diete galdera horiei. Talde bakoitzak taldekide ororen proposamenak jasoko dituen
bozeramale bat hautatuko du.
2. Hurrengo urratsa talde bakoitzak egin duenaren bateratze-lana izango da, bere bozeramalearen bidez. Irakaslea esango duen guztiaren laburpen bat egiten saiatuko da, azaldu diren zergatiak azpimarratuz. Jarraian, elkarrizketa bati emango zaio hasiera, honako
galdera hauek, besteak beste, planteatuz: Zeintzuk dira pertsona “ezberdin”en bereizkeria eta diskriminazioa gertatzeko ziorik arruntenak?, zio hauek taldeen berezkoak dira,
beren borondate edo asmoaren emaitza ala, alderantziz, arrazoi objektiboagoak dira,
daukagun gizarte mota eta antolatzeko aberastasuna banatzeko eta abarretarako moduen emaitza?
75
AURKIBIDEA
3. unitatea
9. ekintza
EBALUAZIOA:
Metodologia sozio-afektiboari jarraiki, ebaluazioa ondokoak bezalako galderen bitartez burutuko da:
Nola sentitu zara ekintzan zehar?, ezagutzen al zenituen adierazi diren egoerak?, nola sentitzen zara horrelako benetako egoera baten aurrean zaudenean?, nola uste duzu sentitu
behar duela egoera hori bizi duen pertsonak?, uste duzu gutariko bakoitzak egoera horiek
hobetzen, aldatzen edo ezabatzen lagun dezakeela?, zergatik?, e.a.
OHARRAK:
Ekintza honen bitartez, jorratu beharreko edukiak gehiengoan dagoen gizarte batera etorkin gisa etortzen diren beste kultura edo herri batzuetako pertsonenganako bereizkeriaren
zio eta ondorio zuzena izaten diren faktore sozioekonomikoak dira. Alde batetik, gutxiengo-marjinazio binomioa. Zeintzuk dira kultura edo jatorri jakin bateko pertsonei gizarteak
zokoratuta egoteko aukera gehiago edukiarazten dizkieten faktoreak? Eta gainera, zapalkuntza ekonomikoa, lan marjinalak edo arriskutsuak egitea eta abar. Zergatik agertzen dira
herri bateko biztanleek arbuiatu ohi dituzten lan-mota hauek kanpotik etorri diren pertsona hauei lotuta?.
76
AURKIBIDEA
3. unitatea
9. ekintza
9. EKINTZARAKO MATERIALA
ZERGATIEN JOKOA.
EGOERAK
J
arraian egoera eredugarri batzuk erakutsiko dizkizuegu lan-taldeak beraien zergatiak
ateratzen has daitezen. Ikasleei ezagunagoak suertatzen zaizkien beste egoera batzuk
ere iradoki daitezke edo bestela, hasi baino lehen, ikasleei zenbait egoera proposa
ditzatela eska dakieke.
1. EGOERA. Zergatik egoten da gauero kalean, metroaren korridoreetan, banku batean
edo atari batean lo egiten duen hainbeste pertsona beltz?
2. EGOERA. Zergatik egin ohi da drogen salmenta hirien kanpoko aldean kokatuta dauden
etxola auzoetan, hau da, ijitoak egon ohi diren lekuetan?
3. EGOERA. Zergatik izan ohi dira afrikarrak edo hegoamerikarrak hirietako kaleetan eta
toki turistikoetan bisuteria, artisau-lanak eta beste saltzen dituzten pertsona gehienak?
4. EGOERA. Zergatik egiten dute lan Katalunia eta Levanteko nekazal ustiategietan magrebtar ugarik lan baldintza larrietan eta soldata ziztrinak irabaziz?
5. EGOERA. Zergatik ekiten diote askotan Goi-lautadako latinoamerikar batzuek, kale erdian eta gure laguntza ekonomikoa eskatuz, bere herriko kanta folklorikoak abesteari?
6. EGOERA. Zergatik izan ohi da mugarantz zuzentzen diren magrebtar batzuena hala pertsonaz nola gauzaz leporaino beteta dagoen kotxe erdi suntsitu bat ikusten dugunean?
ITURRIA: Cruz Roja Juventud. En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
77
AURKIBIDEA
3. unitatea
9. ekintza
MATERIAL DE LA ACTIVIDAD 9
EL JUEGO DE LOS PORQUÉS
LAS SITUACIONES
A
continuación mostramos algunos ejemplos de situaciones a partir de las cuales los
grupos de trabajo irán elaborando sus porqués. Pueden sugerirse otras situaciones
más cercanas al entorno del alumnado o bien, antes de empezar, pedir a los alumnos que propongan ellos mismos algunas situaciones.
SITUACIÓN 1. ¿Por qué hay tantas personas de color que cada noche duermen en la calle, en los pasillos del metro, en un banco, en un portal...?
SITUACIÓN 2. ¿Por qué la venta de drogas se suele hacer en barriadas de chabolas ubicadas en la periferia de las ciudades y en las que suele haber gitanos?
SITUACIÓN 3. ¿Por qué la mayoría de la gente que vende bisutería, artesanía, etc. por las
calles de la ciudad y en los lugares turísticos suelen ser africanos o sudamericanos?
SITUACIÓN 4. ¿Por qué en las explotaciones agrícolas de Cataluña y Levante trabaja un
elevado número de magrebíes en condiciones precarias y con sueldos miserables?
SITUACIÓN 5. ¿Por qué algunos latinoamericanos del Altiplano se dedican, a menudo, a
cantar canciones folklóricas de su país en medio de la calle pidiendo nuestra colaboración
económica?
SITUACIÓN 6. ¿Por qué cuando vemos un coche medio destartalado, cargado a rebosar
tanto de personas como de objetos, suele ser de magrebíes que van hacia la frontera?
FUENTE: Cruz Roja Juventud, En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
78
AURKIBIDEA
3. unitatea
9. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 9
THE BECAUSE GAME
SITUATIONS
H
ere are some examples of situations out of which the work groups will make up “because” answers. Other situations more in keeping with the participants environment
can be suggested, or they themselves can put forward ideas.
SITUATION 1. Why are there so many coloured people who sleep in the street, in the underground, on benches, in doorways?
SITUATION 2. Why does the sale of drugs take place in shanty towns where mainly gipsies
live?
SITUATION 3. Why are most of the people who sell trnkets, handiwork, etc. in busy streets and tourist areas South Americans?
SITUATION 4. Why do so many North Africans work on farms in Catalonia and the Mediterranean coast in dreadful conditions and for miserable pay?
SITUATION 5. Why do we find so many South Americans from the Andean plateau singing
traditional folk-songs from their country in our streets and asking for money?
SITUATION 6. Why is it that whenever we see a beaten-up old car packed to the brim with
people and luggage they turn out to be North Africans on their way to the border?
SOURCE: Cruz Roja Juventud, En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
79
AURKIBIDEA
3. unitatea
9. ekintza
MATÉRIEL DE L’ACTIVITÉ 9
LE JEU DES PARCE QUE
LES SITUATIONS
N
ous proposons ci-dessous quelques exemples de situations à partir desquelles les
groupes de travail confectionneront une liste des “parce que”. On peut suggérer
d’autres situations plus directement liées au monde dans lequel vivent les participants, ou bien s’arranger pour que ce soit eux/elles mêmes qui les proposent.
SITUATION 1. Pourquoi y a-t-il tant de personnes de couleur qui dorment tous les soirs
dans la rue, dans les couloirs du métro, sur un banc, dans un renforcement de porte?
SITUATION 2. Pourquoi la vente de la drogue se fait-elle dans certains bidonvilles situés
dans la banlieue et là où vivent des gitans ?
SITUATION 3. Pourquoi la plupart des personnes qui vendent des bijoux, de l’artisanant,
etc. dans les rues des villes et dans les lieux touristiques sont-elles sud-américaines ?
SITUATION 4. Pourquoi dans les explotations agricoles de Catalogne y a-t-il un nombre
élevé de maghrébins travaillant dans des conditions précaires et pour un salaire de
misère?
SITUATION 5. Pourquoi parmi les latino-américains des Andes il y en a beaucoup qui passent leur temps à chanter dans les rues des chansons folkloriques de leur pays en nous demandant de l’argent?
SITUATION 6. Pourquoi quand nous voyons une voiture à moitié déglinguée et pleine à
craquer de gens et d’objets divers, ce sont des maghrébins se dirigeant vers la frontière?
SOURCE: Cruz Roja Juventud, En un mundo de diferencias... un mundo diferente. Materiales de educación intercultural, Madrid, 1992.
80
AURKIBIDEA
10. EKINTZAREN FITXA
INDIGENA
IPARRAMERIKARREN KASUA
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
10. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
Indigena iparramerikarren kasua.
EZAGUTZA ARLOAK:
Gizarte Zientziak
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
MATERIALA:
“Malkoen bidea” izeneko testua.
IRAUPENA:
50-60 minutuko bi saio.
HELBURUA:
Desagertu diren edo desagertzeko zorian dauden zenbait kultura ezagutu eta baloratzea.
GARAPENA:
1. SAIOA:
1. Berez ekintza denari hasiera eman baino lehen, irakasleak “larru gorri” esapideak iradokitzen dizkien hitz guztiak idatz ditzatela eska diezaieke ikasleei. Hau ideia-euriaren teknikaren bitartez egin liteke: ikasleek ideiak adierazten dituzte ozenki eta pertsona bat arbelean
idazteaz arduratzen da.
2. Ikasleak taldeka jarriko ditugu eta “Malkoen bidea” izeneko testua banatuko diegu ahopean irakur dezaten.
3. Irakurri eta gero testuaren egoera balora dezatela eta beraiek cherokeeak izango balira zer
nolako sentimenduak edukiko lituzketen biltzeko zerrenda bat eta honelako egoeren aurrean zer egin litekeen proposatzen duen beste zerrenda bat osa ditzatela eskatuko zaie.
2. SAIOA:
4. Honen ostean, talde bakoitzak bere lana azalduko du eta irakasleak adierazi dituzten sentimenduen zerrenda idatziko du, aurreko zerrendarekin, hau da, ideia-euritik sortutakoarekin,
alderatzeko eta horrela larru goriei buruzko ideia zerbaitetan aldatu den komentatuko dute.
83
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
5. Azkenik, talde bakoitzak plazaratu dituen soluzioak azter litezke eta, “onen”ak aukeratu eta
gero, horma-irudi batean isla litezke.
EBALUAZIOA:
Ekintza honek, hasiera-hasieratik, beste norbaiten larruan jar gaitezela eskatzen duela kontuan
harturik, amaiera gisa eta inoiz ez bezala, talde osoaren bateratze-lanaren moduko ebaluazio
bat beharko dugu, era irekian eta askatasunez, bakoitzak nola sentitu den, eskarmentua nola
bizi izan duen, burutu diren proposamen edo ekintzei buruzko bere ideia zein den eta abar
esan ahal izateko.
OHARRAK:
Indigena iparramerikarren kasua hautatu dugu bere ondasunak kendu zaizkion herri baten adibidea bihur dadin, baina badakigu kasu hau ez dena herri horrena bakarrik, ezta garai horretakoa edo leku horretakoa bakarrik ere. Historiak, tamalez, honelako adibide gehiegi eskaintzen dizkigu eta gaurkotasunak ere frogak ematen segitzen du egunero.
84
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
10. EKINTZARAKO MATERIALA
MALKOEN BIDEA
1
838-1839 urteetan zehar, gobernu amerikarraren legeek cherokee-en lurrez jabetzeko parada ematen zien zuriei. Armada bidali zuten cherokee guztiak –gizonak, emakumeak eta
umeak- armen bidez biltzera. Jarki egiten zitzaien oro hiltzen zuten.
1838ko udazkenean, 12.000 cherokee Mendebalderantz abiatzera behartu zituzten, Oklahomako beren lurraldeetatik. Beraietako 4.000 bidean barrena hil egin ziren. 1890. urtean, gertaera hauen lekuko batek, oraindik bizirik zirauenak, azaldu egin zituen. Hauxe da gertaera
hauetan esku hartu zuen John Burnet soldaduaren aitorpena. Bere azalpenari Urtebetze-kontaketa deitu zion eta bere seme-alaba eta ilobei zuzendu zien.
URTEBETETZE-KONTAKETA
Neska-mutilok:
Gaur, 1890eko abenduak 11, nire urtebetetzea da: gaur 80 urte bete ditut.
Cherokee indiarren garraioa, betiko beren etxebizitzetatik, 1838. urtean jazo zen, ni gizon gaztea, bizitzaren lorean, eta armada amerikarreko soldadu xehea nintzela... Cherokee babesgabeak nola atxilotu eta aterarazten zituzten beren etxeetatik ikusi nuen, bai eta baionetak erabiliz itxituretara nola eraman zituzten ere. Eta goian-behean ari zuen euriaren azpian, animaliak izango balira bezala, Mendebalderantz zuzendu zituzten 645 bagoitan sarrarazi zituzten.
Ezin izango ditut sekula goiz hartako tristezia eta seriotasuna ahaztu. John Ross maiorrak otoitza zuzentzen zuen eta kornetak jo zuenean eta bagoiek mugitzeari ekin ziotenean, umeetariko asko altxatu ziren eta beren eskuak astindu zituzten beren etxea izan ziren mendiei agur
esateko asmotan, ondotxo baitzekiten betiko lagako zituztela. Malder haietako anitzek ez zuten mantarik eta beste hainbat oinutsik aterarazi zituzten bere etxebizitzatik.
Azaroaren 7ko goizean euri eta elur ekaitz izugarria harrotu zen, tenperatura ikaragarri hotzekin batera eta, egun hartatik zorigaiztoko bidaia amaitu arte cherokee-en sufrimenduak latzak
izan ziren. Erbesteratuen bidea heriotza bidea bihurtu zen. Bagoietan egin behar zuten lo, zoruan eta surik gabe. Eta behin jakin nuen beraietako 22 hil zirela gau bakar batean, tratu txarrak, hotza, atari zabalean egotea eta abar zirela eta.
1890eko egun hauetan, gogoan dago oraindik cherokee-en garraioa gure gazteriak arraza babesgabe baten aurka burutu zen krimena ulertu ahal izateko, baina egia ere bada, gaur egun
oraindik, gertakari hauek gazteei ezkutatzen ari zaizkiela... Hilketa bat hilketa bat da, hala gaizkile batek iluntasunean nola, musika militarraren konpasari jarraiki, gizon uniformatu batek egiten badu. Hilketa bat hilketa bat da eta baten batek erantzun beharra dauka, baten batek azal-
85
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
du beharko ditu 1838ko udan herri indiarra korritu zuten odol-ibaiak. Baten batek azaldu beharko ditu cherokee-ek erbesterantz ibili zuten bidea seinalatzen duten 4.000 hilobi isilak. Hori guztia ahaztu nahi nuke, lur izoztuaren gaineko zurezko 645 bagoien irudiak, bere giza zama
mingarria barne, nire oroimenean dirau baina. Etorkizuneko historialariari utziko diot tamalezko historia bere hasperenez, bere malkoez eta bere hilzori-kexuez azaltzen. Lur osoko Epaile
Gorenak gure ekintzak auziperatu eta horren ondorioz gure lana sari dezala.
Neska-mutilok, horrela amaituko dut agindu nizuen urtebetetze-kontaketa. Gaur, 1890eko
abenduaren 11n.
ITURRIA: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies, 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver &
Boyd, Edinburgo, 1985.
86
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
10. EKINTZARAKO MATERIALA
INDIGENA IPARRAMERIKARRAK GAUR EGUN
1. SARRERAK. Urte batean, amerikar zuriek kobratzen dutenaren erdia baino gutxiago irabazten duzue zuek.
Galdera: Zergatik gertatzen da hau?
2. LURRAK. Gaur egun, zuen herria oso borroka garrantzitsu bat planteatzen ari da auzitegietan galdutako lurrak berreskuratzearren.
Galdera: Hasteko, nondik nora “galdu” ahal izan dira lur horiek?
3. LANA. Zuen herriaren % 40 langabezian dago.
Galdera: Zein eragin izaten du honek eguneroko bizitzan?
4. ESKOLA. Zuen umeen % 42k eskolara joateari utzi egiten dio.
Galdera: Zergatik gertatzen da hau zuen ustez?
5. OSASUNA. Zuen bizi-itxaropena 42 urtekoa baino ez da, amerikar zuriek batez beste bizi
dituzten 70 urteen aldean...
Galdera: Zeintzuk izan litezke honen zioak?
6. MEATZARITZA. Meatzaritza konpainia garrantzitsu batzuek zuen lurraldearen zati handi bat
zulatu gura dute ikatza eta aluminioa erauzi nahian.
Galdera: Uste duzue haiek hau egiten utziko zizueketela?
7. NATURA. Zuek triste zaudete gizon zuriak, sarri askotan, natura nola kutsatu eta hondatzen
duen ikusten duzuenean.
Galdera: Horrelako beste zenbat kasuz gogoratzen zarete?
8. AURREIRITZIAK. Zuriekin dituzuen negozioetariko askotan areriotasunarekin eta aurreiritziekin egin duzue topo.
Galdera: Zuen aburuz, zergatik gertatzen da hau?
ITURRIA: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies, 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver &
Boyd, Edinburgo, 1985.
87
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
NON BIZI OTE DIRA HERRI INDIGENAK?
Ondoko zerrenda hau ez da ez bakarra ez zehatza, baina mundu osoan barrena bizi diren herrien adierazgarria da.
1. Ozeano Arktiarra
Aleut
Chipewyan
Inuit
Saami
9. Hegomendebaldea
Apache
Dine (Hopi)
Nvajo
Zuni
2. Azpi-Arktiarra
Cree
Dene
Naskapi
Ojibwa
10. Ozeano Bareko
Iparmendebaldeko
Kostaldea
Bella Cola
Chinnok
Haida
Kwakiuti
Salish
Tlingit
Iparramerika
3. Sortaldeko Basoak
Algonquin
Haudenosaunee
(6 Nazioak)
Huron
Micmac
Potawatomi
Shawnee
4. Hegosortaldea
Cherokee
Chickasaw
Creek
Seminole
5. Soilgune Handiak
Arapaho
Cheyenne
Pawnee
Sioux
6. Iparmendebaldeko
Lautadak
Nez Perce
Wasco
Yakima
7. Kalifornia
Cahuillia
Pomo
Serrano
8.Sakana Handia
Shoshone
Ute
11. Ertamerika
Bribri
Cakchique
Chol
Chuj
Cora
Guaymi
Huichol
Ixil
Kekchi
Kuna
Lacandon
Lenca
Maia (ondorengoak)
Miskito
Nahua
Pipile
Quiche
Rama
Seri
Sumu
Tarahumara
Yaqui
Yucatec
Zapotec
12. Zirkunkaribetarra
Akawaio
Bari (Motilones)
Choque
88
Guajiro
Karina
Kogi
Otomac
Paez
Yarawato
Yukpa
Hegoamerika
13. Amazonia
Aguaruna
Amarakaeri
Amuesha
Arara
Arawak
Ashaninca
Asurini
Gaviao
Kayapo
Kreen-Akarore
Matsigenka
Mundurucu
Nambikwara
Parakana
Quechua
(Ekialdea)
Sanema
Secoya
Shipibo
Shuar (Jibaroa)
Tukano
Ufaina
Waimiri-Atroari
Waorani (Auca)
Wayana
Xavante
Yagua
Yanomami
14. Mato Grosso
Borboro
Botocudo
Ge (erdikoa)
Guato
Kaduevo
AURKIBIDEA
3. unitatea
Kaingang
Karaja
Kayapo (Hegoaldean)
Tupi
15. Txako Handia
Ache
Ayoreo
Chamacoco
Chiriguano
Guana
Mataco
Mbaya
Toba-Maskoy
16. Mendebaldeko
Andeetako Lautadak
Cayapas
Colorados
17. Andeetako
Goi-Lautadak
Aymara
Huancas
Kolla
Mojo
Otavalo
Quechoa
Salasaca
Uros
18. Patagonia-Panpak
Aracuanian
Mapuche
Ranquel
Tehuelche
Asia
19. Ertasia eta Iparrasia
Ainu
Hui
Manchu
Miao
Mongolian
Taiwan Aborigenes
Tibetan
Uighur
Yi
Zhuang
10. ekintza
20. Hegoasia
Bhils
Chenchus
Dafflas
Dandami
Gadabas
Garos
Gond
Hos
Irula Kurumbas
Juangs
Kadras
Kameng
Khassis
Khonds
Kolis
Lohit
Mundas
Naga
Oraons
Pathan
Santal
Savaras
Sholegas
Toda Kota
Vedda
21. Chittagong muinoko
herriak
Chakma
Marma
Tripura
22. Asiaren Hegoekialdea
Chin
Hmong
Kachin
Karen
Kedang
Lisu
Semai
Shan
23. Sahara (Sahel)
Fulani
Tuareg
24.Hego Sudan
Dinka
Hamar
Kawahla
Lotuko
Mondari
Nuba
Nuer
Rashaida
Shilluk
Zande
25. Afrikako Adarra eta
Ekialdea
Barabaig
Eritrean
Maasai
Oromo
Somali
Tigrayan
26. Kalahari Basamortua
San
27. Ituri Basoa
Efe
Lese
Mbuti
28. Australia eta Ozeano Barea
Aborígenes
Arapesh
Asmat
Bangsa
Bontoc
Chamorro
Dani
Dayak
Hanunoo
Hawaiian
Iban
Ifugao
Kalinga
Kanak
Kayan
Kedang
Mae-Enga
Maori
Mundugumur
Penan
Rapa Nui
Tahitian
Tsembaga
ITURRIA: United Nations Department of Public Information, DPI/316-93295, 1992ko azaroa.
89
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
MATERIAL DE LA ACTIVIDAD 10
EL CAMINO DE LAS LÁGRIMAS
D
urante los años 1838-1839, las leyes del gobierno americano permitían a los blancos
quedarse las tierras de los cherokee. El ejército fue enviado a reunir a todos los cherokee -hombres, mujeres y niños- a punta de pistola. Aquellos o aquellas que se resistían eran asesinados.
El otoño de 1838, 12.000 Cherokee fueron obligados a marchar hacia el Oeste, desde sus
tierras de Oklahoma. 4.000 de ellos murieron durante la marcha. El año 1890, un testimonio ocular de los hechos, todavía vivo, lo explica. Este es el testimonio del soldado John
Burnett que fue uno de los que participó. Tituló su explicación Relato de aniversario y lo
dirigió a sus hijos y nietos.
RELATO DE ANIVERSARIO
Niños y niñas:
Hoy, 11 de diciembre de 1890, es mi aniversario: hoy cumplo 80 años.
El traslado de los indios Cherokee desde sus hogares de toda la vida, el año 1838, siendo
yo un hombre joven, en la flor de la vida, y un soldado raso del ejército americano... Vi cómo los indefensos cherokee eran arrestados y arrastrados desde sus casas y conducidos a
punta de bayoneta a los cercados. Y bajo el frío de la lluvia que iba cayendo, eran cargados, como si de animales se tratara, en 645 vagones que eran puestos en marcha hacia el
Oeste.
Jamás podré olvidar la tristeza y solemnidad de aquella mañana. El mayor John Ross dirigía la plegaria y cuando sonó la corneta y los vagones empezaron a moverse, muchos de
los niños se levantaron y agitaron sus manos diciendo adiós a las montañas que habían sido su casa, sabiendo que las dejaban para siempre. Muchos de aquellos desvalidos no tenían mantas y muchos de ellos habían sido conducidos descalzos desde sus hogares.
La mañana del 7 de noviembre hubo un terrible temporal de agua y nieve con temperaturas glaciares y, desde aquel día hasta que llegamos al final del fatídico viaje, los sufrimientos de los cherokee fueron espantosos. El camino de los exiliados fue un camino de
muerte. Tenían que dormir en los vagones, en el suelo y sin fuego. Y supe que más de 22
de ellos murieron de neumonía en una sola noche, debido al mal trato, al frío, a la intemperie...
90
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
En estos días de 1890, todavía es demasiado reciente el traslado de los cherokee para que
nuestra juventud pueda entender la enormidad del crimen que se cometió contra una raza desvalida, pero también es verdad que, todavía hoy, los hechos están siendo ocultados
a la juventud...
Un asesinato es un asesinato tanto si es cometido por un malvado en la oscuridad como
si lo ha hecho un hombre uniformado siguiendo el compás de la música militar. Un asesinato es un asesinato y alguien debe responder, alguien debe explicar los ríos de sangre
que corrieron por el país indio el verano de 1838. Alguien debe explicar las 4.000 silenciosas tumbas que señalan el camino de los cherokee hacia el exilio. Desearía poder olvidar todo aquello, pero la imagen de los 645 vagones de madera sobre la tierra helada con
su carga de dolorosa humanidad permanecen todavía en mi memoria. Dejo que sea el historiador de un día futuro el que explique la triste historia con sus propios suspiros, sus lágrimas y los gemidos muribundos. Dejo que el Gran Juez de toda la tierra sopese nuestras acciones y premie consecuentemente nuestro trabajo.
Niños y niñas, así acabo mi Relato de aniversario que os había prometido. Hoy, 11 de diciembre de 1890.
FUENTE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburg, 1985.
91
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
MATERIAL DE LA ACTIVIDAD 10
INDÍGENAS NORTEAMERICANOS HOY
1. INGRESOS. En un año, ganáis menos de la mitad de lo que cobran los americanos
blancos.
Pregunta: ¿A qué podría ser debido esto?
2. TIERRAS. Actualmente, vuestro pueblo está llevando a cabo una lucha muy importante
ante los tribunales para recuperar las tierras perdidas.
Pregunta: Para empezar, ¿cómo se han podido “perder” esas tierras?
3. TRABAJO. El 40% de vuestro pueblo está en el paro.
Pregunta: ¿Cómo afectará esto vuestra vida diaria?
4. ESCUELA. El 42 % de vuestros niños deja la escuela.
Pregunta: ¿A qué creéis que es debido?
5. SALUD. Tenéis una expectativa de vida de sólo 42 años comparada con los 70 de los
americanos blancos...
Pregunta: ¿Cuáles podrían ser las causas de esto?
6. MINERÍA. Algunas importantes compañías mineras están planificando excavar gran parte de vuestro territorio para extraer carbón y aluminio.
Pregunta: ¿Creéis que ellos habrían permitido hacer esto?
7. NATURALEZA. Vosotros estáis tristes al ver cómo el hombre blanco, a menudo, contamina y destroza la naturaleza.
Pregunta: ¿Cuántos casos de éstos podéis recordar?
8. PREJUICIOS. Habéis encontrado hostilidad y prejuicios en muchos de vuestros negocios
con blancos.
Pregunta: ¿Por qué pensáis que pasa esto?
FUENTE: FISHER, Simon/HICKS, David,World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburg, 1985.
92
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
ALLÍ DONDE VIVEN LOS PUEBLOS INDÍGENAS
La lista siguiente no es exclusiva ni exhaustiva, pero es representativa de los pueblos que
viven en todo el mundo.
1. Ártico
Aleut
Chipewyan
Inuit
Saami
9. Sud-oeste
Apache
Dine (Hopi)
Nvajo
Zuni
Kogi
Otomac
Paez
Yarawato
Yukpa
2. Sub-Ártico
Cree
Dene
Naskapi
Ojibwa
10. Costa NO del Pacífico
Bella Cola
Chinnok
Haida
Kwakiuti
Salish
Tlingit
Suramérica
Ámerica del Norte
3. Bosques del Este
Algonquin
Haudenosaunee
(6 Naciones)
Huron
Micmac
Potawatomi
Shawnee
4. Sudeste
Cherokee
Chickasaw
Creek
Seminole
5. Grandes claros
Arapaho
Cheyenne
Pawnee
Sioux
6. Planícias del Noroeste
Nez Perce
Wasco
Yakima
7. California
Cahuillia
Pomo
Serrano
8.Gran hondonada
Shoshone
Ute
11. Ámerica central
Bribri
Cakchique
Chol
Chuj
Cora
Guaymi
Huichol
Ixil
Kekchi
Kuna
Lacandon
Lenca
Maya (descendientes)
Miskito
Nahua
Pipile
Quiche
Rama
Seri
Sumu
Tarahumara
Yaqui
Yucatec
Zapotec
12. Circum-caribeño
Akawaio
Bari (Motilones)
Choque
Guajiro
Karina
93
13. Amazonia
Aguaruna
Amarakaeri
Amuesha
Arara
Arawak
Ashaninca
Asurini
Gaviao
Kayapo
Kreen-Akarore
Matsigenka
Mundurucu
Nambikwara
Parakana
Quechua
(Oriental)
Sanema
Secoya
Shipibo
Shuar (Jívaro)
Tukano
Ufaina
Waimiri-Atroari
Waorani (Auca)
Wayana
Xavante
Yagua
Yanomami
14. Mato Grosso
Borboro
Botocudo
Ge (central)
Guato
Kaduevo
Kaingang
Karaja
AURKIBIDEA
3. unitatea
Kayapo (Sur)
Tupi
15. Gran Chaco
Ache
Ayoreo
Chamacoco
Chiriguano
Guana
Mataco
Mbaya
Toba-Maskoy
16. Planícias de los Andes
Occidentales
Cayapas
Colorados
17. Altaplanos andinos
Aymara
Huancas
Kolla
Mojo
Otavalo
Quechoa
Salasaca
Uros
18. Patagonia-Pampas
Aracuanian
Mapuche
Ranquel
Tehuelche
Asia
19. Asia central y del norte
Ainu
Hui
Manchu
Miao
Mongolian
Taiwan Aborigenes
Tibetan
Uighur
Yi
Zhuang
20. Asia del sur
Bhils
Chenchus
10. ekintza
Dafflas
Dandami
Gadabas
Garos
Gond
Hos
Irula Kurumbas
Juangs
Kadras
Kameng
Khassis
Khonds
Kolis
Lohit
Mundas
Naga
Oraons
Pathan
Santal
Savaras
Sholegas
Toda Kota
Vedda
21. Pueblos de la colina
Chittagong
Chakma
Marma
Tripura
22. Sudeste de Asia
Chin
Hmong
Kachin
Karen
Kedang
Lisu
Semai
Shan
23. Sahara (Sahel)
Fulani
Tuareg
24.Sudan del Sur
Dinka
Hamar
Kawahla
Lotuko
Mondari
Nuba
Nuer
Rashaida
Shilluk
Zande
25. El Cuerno y África
Oriental
Barabaig
Eritrean
Maasai
Oromo
Somali
Tigrayan
26. Desierto Kalahari
San
27. Bosque Ituri
Efe
Lese
Mbuti
28. Australia y el Pacífico
Aborígenes
Arapesh
Asmat
Bangsa
Bontoc
Chamorro
Dani
Dayak
Hanunoo
Hawaiian
Iban
Ifugao
Kalinga
Kanak
Kayan
Kedang
Mae-Enga
Maori
Mundugumur
Penan
Rapa Nui
Tahitian
Tsembaga
FUENTE:United Nations Department of Public Information, DPI/316-93295, Noviembre,
1992.
94
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 10
THE TRAIL OF TEARS
I
n 1838 and 1839 laws were passed by the White American Government taking away all
the Cherokee lands. The Army was then sent to round up all the Cherokee men, women and children at gunpoint. Those who resisted were killed.
In the autumn of 1838 12,000 Cherokee were forced to march West away from their land
to Oklahoma. 4,000 of them died on the march. Eyewitness accounts of this still exist (in
1890). Here is a description by Private John Burnett who was one of the soldiers taking
part. He called it this “Birthday Story”, and addressed it to his children and grandchildren.
BIRTHDAY STORY
Children,
This is my birthday, December the 11th 1890, I am eighty years old today... The removal
of the Cherokee Indians from their life long homes in the year of 1838 found me a young
man in the prime of life and a private soldier in the American Army... I saw the helpless
Cherokees arrested and dragged from their homes, and driven at bayonet point into the
stockades. And in the chill of the drizzling rain on an October morning I saw them loaded
like cattle or sheep into 645 wagons and started towards the West.
One can never forget the sadness and solemnity of that morning. Chief John Ross led in
prayer and when the bugle sounded and the wagons started rolling many of the children
rose to their feet and waved their hands goodbye to their mountain homes, knowing they
were leaving them forever. Many of these helpless people did not have blankets and many
of them had been driven from home barefooted.
On the morning of November 7th we encountered a terrific sleet and snow with freezing
temperatures and from the day until we reached the end of the fateful journey... the sufferings of the Cherokees were awful. The trail of the exiles was a trail of death. They had to
sleep in the wagons and on the ground without fire. And I have known as many as twentytwo of them die in one night of pneumonia due to ill treatment, cold and exposure...
At this time in 1890 we are too near the removal of the Cherokee for our young people to
fully understand the enormity of the crime that was committed against a helpless race,
truth is the facts are being concealed from the young people of today... Murder is murder
whether committed by the villain skulking in the dark or by uniformed men stepping to the
strains of martial music. Murder is murder and somebody must answer, somebody must explain the streams of blood that flowed in the Indian country in the summer of 1838. Somebody must explain the 4,000 silent graves that mark the trail of the Cherokee to their
95
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
exile. I wish I could forget it all, but the picture of 645 wagons lumbering over the frozen
ground with their cargo of suffering humanity still lingers in my memory.
Let the historian of a future day tell the sad story with its sighs its tears and dying groans.
Let the great Judge of all the earth weigh our actions and reward us accordingly to our
work.
Children - thus ends my promised “Birthday Story”. This December the 11th 1890.
SOURCE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburg, 1985.
96
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 10
NATIVE AMERICANS TODAY
1. INCOME. In a year you earn less than half the amount that White Americans earn.
Question: Why might this be the case?
2. LAND. At the present your people are fighting a big court case to gain compensation
for lost lands.
Question: How might your lands have been “lost” in the first place?
3. EMPLOYMENT. 40% of your people are unemployed.
Question: How will this affect your everyday life?
4. SCHOOL. 42% of children drop out of school.
Question: Why do you think they do this?
5. HEALTH. You have a life expectancy of only forty-two years compared with seventy years for White Americans.
Question: What might be some reasons for this?
6. MINING. Several large mining companies are planning to dig up much of your land for
coal and uranium.
Question: Do you think they should be allowed to do this?
7. NATURE. You are sad at the way in which White people often pollute and damage the
environment.
Question: How many ways can you think of in which this happens?
8. PREJUDICE. In many of your dealings with white people you have met with unkindness
and prejudice.
Question: Why do you think this is?
SOURCE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Oliver
& Boyd, Edinburg, 1985.
97
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
WHERE INDIGENOUS PEOPLE LIVE
The following listing is not comprhensive, nor exclusive, but instead representative of peoples living worldwide
1. Arctic
Aleut
Chipewyan
Inuit
Saami
9. Southwest
Apache
Dine (Hopi)
Nvajo
Zuni
2. Sub-Arctic
Cree
Dene
Naskapi
Ojibwa
10. Pacific NW Coast
Bella Cola
Chinnok
Haida
Kwakiuti
Salish
Tlingit
North America
3. Eastern Woodlands
Algonquin
Haudenosaunee
(6 Nations)
Huron
Micmac
Potawatomi
Shawnee
4. Southeast
Cherokee
Chickasaw
Creek
Seminole
5. Great Plains
Arapaho
Cheyenne
Pawnee
Sioux
6. Northwest-Plateau
Nez Perce
Wasco
Yakima
7. California
Cahuillia
Pomo
Serrano
8 .Great Basin
Shoshone
Ute
11. Central
America
Bribri
Cakchique
Chol
Chuj
Cora
Guaymi
Huichol
Ixil
Kekchi
Kuna
Lacandon
Lenca
Maya
(descendents)
Miskito
Nahua
Pipile
Quiche
Rama
Seri
Sumu
Tarahumara
Yaqui
Yucatec
Zapotec
12. Circum
caribbean
Akawaio
Bari (Motilones)
98
Choque
Guajiro
Karina
Kogi
Otomac
Paez
Yarawato
Yukpa
South America
13. Amazonia
Aguaruna
Amarakaeri
Amuesha
Arara
Arawak
Ashaninca
Asurini
Gaviao
Kayapo
Kreen-Akarore
Matsigenka
Mundurucu
Nambikwara
Parakana
Quechua
(Oriental)
Sanema
Secoya
Shipibo
Shuar (Jívaro)
Tukano
Ufaina
Waimiri-Atroari
Waorani (Auca)
Wayana
Xavante
Yagua
Yanomami
14. Mato Grosso
Borboro
Botocudo
Ge (central)
Guato
AURKIBIDEA
3. unitatea
Kaduevo
Kaingang
Karaja
Kayapo (Sur)
Tupi
15. Gran Chaco
Ache
Ayoreo
Chamacoco
Chiriguano
Guana
Mataco
Mbaya
Toba-Maskoy
16. W. Anean
Lowlands
Cayapas
Colorados
17. Andeans
Highland
Aymara
Huancas
Kolla
Mojo
Otavalo
Quechoa
Salasaca
Uros
18. Patagonia-Pampas
Aracuanian
Mapuche
Ranquel
Tehuelche
Asia
19. North and Central Asia
Ainu
Hui
Manchu
Miao
Mongolian
Taiwan Aborigenes
Tibetan
Uighur
Yi
Zhuang
10. ekintza
20. South Asia Bhils
Chenchus
Dafflas
Dandami
Gadabas
Garos
Gond
Hos
Irula Kurumbas
Juangs
Kadras
Kameng
Khassis
Khonds
Kolis
Lohit
Mundas
Naga
Oraons
Pathan
Santal
Savaras
Sholegas
Toda Kota
Vedda
21. Chittagong Hill Tract
Peoples
Chakma
Marma
Tripura
22. South East Asia
Chin
Hmong
Kachin
Karen
Kedang
Lisu
Semai
Shan
23. Sahara (Sahel)
Fulani
Tuareg
24. South Sudan
Dinka
Hamar
Kawahla
Lotuko
Mondari
Nuba
Nuer
Rashaida
Shilluk
Zande
25. The Horn and East
Africa
Barabaig
Eritrean
Maasai
Oromo
Somali
Tigrayan
26. Kalahari Desert
San
27. Ituri Forest
Efe
Lese
Mbuti
28. Australia and the Pacific
Aborigenes
Arapesh
Asmat
Bangsa
Bontoc
Chamorro
Dani
Dayak
Hanunoo
Hawaiian
Iban
Ifugao
Kalinga
Kanak
Kayan
Kedang
Mae-Enga
Maori
Mundugumur
Penan
Rapa Nui
Tahitian
Tsembaga
SOURCE: United Nations Department of Public Information, DPI/316-93295, November,
1992.
99
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
MATÉRIEL DE L’ACTIVITÉ 10
LE SENTIER DES LARMES
E
n 1838 et 1839, le gouvernement américain blanc adopta des lois qui confisquaient
toutes les terres des Cherokees. L’Armée fut alors envoyée pour cerner tous les Cherokees hommes, femmes et enfants sous la menace des fusils. Tous ceux qui résistaient étaient tués.
En automne 1838, 12.000 Cherokees furent obligés de laisser leur terre pour marcher vers
l’Ouest, en direction d’Oklahoma. 4.000 d’entre eux périrent en cours de route. En 1890,
il existait encore des témoignages de cet épisode. En voici un récit de John Burnett qui
était l’un des soldats à y participer. Il l’appelait son “Histoire d’anniversaire” et la racontait
à ses enfants et ses petits-enfants.
HISTOIRE D’ANNIVERSAIRE
Mes enfants,
C’est aujourd’hui le 11 décembre 1890, jour de mon 80ème anniversaire...Le délogement
des Indiens Cherokees des maisons où ils avaient vécu toute leur vie me surprit dans la
fleur de ma jeunesse, alors que j’étais soldat de l’armée américaine... Je vis les Cherokees
désamparés, arrêtés ettraînés hors de leurs logis et conduits vers les camps d’emprisonnement à la pointe des baïonnettes. Et sous la pluie glacée d’un matin d’octobre, je les vis
chargés comme du bétail sur 645 wagons qui se mirent en route vers l’Ouest.
Il est impossible d’oublier la tristesse et la solennité de cette matinée. Le chef John Ross
menait la prière, et lorsque le clairon retentit et que les wagons s’ébranlèrent, de nombreux enfants se mirent debout et agitèrent leurs mains en signe d’adieu à leurs maisons
de la montagne, sachant qu’ils les quittaient pour toujours. Bon nombre de ces personnes
désemparées n’emportaient pas de couverture, et beaucoup avaient été traînées hors de
leur maison les pieds nus.
Le matin du 7 novembre, nous rencontrâmes une terrible tempête de pluie glacée et de
neige sous une température polaire et, de ce jour jusqu’à la fin de notre voyage fatidique,
la souffrance des Cherokees fut atroce. Le sentier des exilés était un sentier de la mort. Ils
devaient dormir dans les wagons, à même le sol sans feu. Et j’ai appris qu’une nuit, jusqu’à
22 d’entre eux mourûrent de pneumonie provoquée par les mauvais traîtements, le froid
et les intempéries...
À présent, en 1890, le délogement des Cherokees est encore trop proche pour que nos
jeunes puissent pleinement comprendre l’énormité du crime qui fut commis contre cette
100
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
race sans défense. En vérité, on cache les faits aux jeunes gens d’aujourd’hui...Un meurtre
est un meurtre qu’il soit commis par un malfaiteur tapis dans l’obscurité ou par des hommes vêtus d’uniformes marchant sur un air de musique martiale.
Un meurtre est un meurtre et quelqu’un doit donner la réponse, quelqu’un doit expliquer
les torrents de sang qui coulèrent dans le pays Indien en été 1838. Quelqu’un doit expliquer les 4.000 tombes silencieuses qui jalonnent le sentier des Cherokees vers leur exil. Je
souhaiterais pouvoir tout oublier, mais l’image des 645 wagons se trainant sur les sols glacés, chargés d’humanité souffrante, persiste dans ma mémoire.
Laissons l’historien d’un jour futur raconter la triste histoire avec ses soupirs, ses larmes et
ses gémissements de mort. Laissons le Grand Juge de la terre peser nos actions et nous
rétribuer selon notre oeuvre.
Mes enfants, ainsi termine l’”Histoire d’Anniversaire” que je vous avais promise. Ce 11 décembre 1890.
SOURCE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Edinburg, Oliver & Boyd, 1985.
101
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
MATÉRIEL DE L’ACTIVITÉ 10
LES INDIGÈNES DE L’AMÉRIQUE DU NORD AUJOURD’HUI
1. REVENUS. En un an, vous gagnez moins de la moitié de ce que gagnent les blancs américains.
Question: Comment cela se fait-il?
2. TERRE. En ce moment votre peuple se bat en justice pour obtenir une indemnité pour
les terres perdues.
Question: Tout d’abord, comment vos terres ont-elles pu être “perdues”?
3. EMPLOI. Le chômage touche 40% de votre population active.
Question: En quoi cela affecte-t-il votre vie quotidienne?
4. ÉCOLE. 42% des enfants abandonnent l’école.
Question: Pourquoi croyez-vous qu’ils le font?
5. SANTÉ. Votre espérance de vie n’est que de 42 ans, comparée à 70 ans pour les américains blancs...
Question: Quelles peuvent en être les raisons?
6. MINES. Plusieurs grandes compagnies minières projettent d’exploiter une grande partie
de vos terres pour extraire du charbon et de l’uranium.
Question: Croyez-vous qu’elles doivent être autorisées à le faire?
7. NATURE. Vous regrettez la façon dont les blancs polluent et abîment l’environnement.
Question: De combien de manières pensez-vous que cela se produit?
8. PRÉJUGÉS. Dans un bon nombre des relations que vous avez avec les blancs vous avez
rencontré l’hostilité et les préjugés.
Question: À votre avis pourquoi est-ce ainsi?
SOURCE: FISHER, Simon/HICKS, David, World Studies 8-13. A Teacher’s Handbook, Edinburg, Oliver & Boyd, 1985.
102
AURKIBIDEA
3. unitatea
10. ekintza
LÀ OÙ HABITENT LES PEUPLES INDIGÈENES
La liste ci-dessous n’est ni exclusive, mais elle est representative des peuples qui existent
dans le monde.
1. Artctique
Aleut
Chipewyan
Inuit
Saami
9. Sud-Ouest
Apache
Dine (Hopi)
Nvajo
Zuni
2. Sub-Arctique
Cree
Dene
Naskapi
Ojibwa
10. Côte nor-ouest du
Pacifique
Bella Cola
Chinnok
Haida
Kwakiuti
Salish
Tlingit
Amérique du Nord
3. Forêt de l’Est
Algonquin
Haudenosaunee
(6 Nations)
Huron
Micmac
Potawatomi
Shawnee
4. Sud-Est
Cherokee
Chickasaw
Creek
Seminole
5. Grandes plaines
Arapaho
Cheyenne
Pawnee
Sioux
6. Plateau du Nord Ouest
Nez Perce
Wasco
Yakima
7. Californie
Cahuillia
Pomo
Serrano
8. Grand Bassin
Shoshone
Ute
11.Amérique
centrale
Bribri
Cakchique
Chol
Chuj
Cora
Guaymi
Huichol
Ixil
Kekchi
Kuna
Lacandon
Lenca
Maya (descendants)
Miskito
Nahua
Pipile
Quiche
Rama
Seri
Sumu
Tarahumara
Yaqui
Yucatec
Zapotec
12. Circon-caraïbe
Akawaio
Bari (Motilones)
Choque
103
Guajiro
Karina
Kogi
Otomac
Paez
Yarawato
Yukpa
Amérique du Sud
13. Amazonie
Aguaruna
Amarakaeri
Amuesha
Arara
Arawak
Ashaninca
Asurini
Gaviao
Kayapo
Kreen-Akarore
Matsigenka
Mundurucu
Nambikwara
Parakana
Quechua
(Oriental)
Sanema
Secoya
Shipibo
Shuar (Jívaro)
Tukano
Ufaina
Waimiri-Atroari
Waorani (Auca)
Wayana
Xavante
Yagua
Yanomami
14. Mato Grosso
Borboro
Botocudo
Ge (central)
Guato
Kaduevo
AURKIBIDEA
3. unitatea
Kaingang
Karaja
Kayapo (Sur)
Tupi
15. Gran Chaco
Ache
Ayoreo
Chamacoco
Chiriguano
Guana
Mataco
Mbaya
16. Plaines des Andes
Occidentales
Cayapas
Colorados
17. Hautes
Plateaux andins
Aymara
Huancas
Kolla
Mojo
Otavalo
Quechoa
Salasaca
Uros
18. Patagonie-Pampas
Aracuanian
Mapuche
Ranquel
Tehuelche
Asie
19. Asie centrale et du nord
Ainu
Hui
Manchu
Miao
Mongolian
Taiwan Aborigenes
Tibetan
Uighur
Yi
Zhuang
20. Asie du sud
Bhils
10. ekintza
Chenchus
Dafflas
Dandami
Gadabas
Garos
Gond
Hos
Irula Kurumbas
Juangs
Kadras
Kameng
Khassis
Khonds
Kolis
Lohit
Mundas
Naga
Oraons
Pathan
Santal
Savaras
Sholegas
Toda Kota
Vedda
21. Peuples de la coline
Chittagong
Chakma
Marma
Tripura
22. Asie du Sud-Est
Chin
Hmong
Kachin
Karen
Kedang
Lisu
Semai
Shan
23. Sahara (Sahel)
Fulani
Tuareg
24. Sudan du Sud
Dinka
Hamar
Kawahla
Lotuko
Mondari
Nuba
Nuer
Rashaida
Shilluk
Zande
25. Le corne et l’Afrique de
l’Est
Barabaig
Eritrean
Maasai
Oromo
Somali
Tigrayan
26. Désert Kalahari
San
27. Fôret Ituri
Efe
Lese
Mbuti
28.Australie et le Pacifique
Aborigenes
Arapesh
Asmat
Bangsa
Bontoc
Chamorro
Dani
Dayak
Hanunoo
Hawaiian
Iban
Ifugao
Kalinga
Kanak
Kayan
Kedang
Mae-Enga
Maori
Mundugumur
Penan
Rapa Nui
Tahitian
Tsembaga
SOURCE: United Nations Department of Public Information, DPI/316-93295, Novembre,
1992
104
AURKIBIDEA
11. EKINTZAREN FITXA
IHESA
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
11. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
Ihesa
EZAGUTZA ARLOAK:
Hizkuntza
Hizkuntza Arrotzak
Gizarte Zientziak
MATERIALA:
“Ihesa” izeneko testua.
IRAUPENA:
50-60 minutuko saio bat.
HELBURUA:
Gatazka baten zioak igartzeko gai izatea, etnia, sexu, adin, erlijio eta abarrek sortutako bereizkeriak abiapuntutzat hartuta.
GARAPENA:
1. Ikasleei simulazio dinamika bat egingo dugula jakinaraziko diegu, bai eta jarraibide orria
jaso orduko egoeran murgildu eta orrian azaltzen denari aurre egin beharko diotela ere.
Honez gain, zenbaitek simulazio ariketatik at geratu beharko dute behatzailearena egin
ahal izateko.
2. Parte hartzaileei orri bana emango diegu eta bost bat minutu utziko diegu irakurri eta
banakako hausnarketa-hautapen bat egin dezaten. Jarraian ikasleak bosna edo seina
pertsonako taldeetan bildu eta behatzaile bat jarriko dugu taldeko; behatzaileak ez du
eztabaidan esku hartuko, taldekideen jarrerak behatu eta bere orrian taldean onetsiko
diren erabakiak jaso besterik egingo ez duelarik.
3. Irakasleak ikasleek ekintza burutzeko prozeduraren inguruan egiten dioten galdera
orori erantzun diezaioke, baina ez du ezer esango ez pertsonaien zerrendaz ezta berauei buruzko informazioaz ere. Taldeek hogeita hamarna bat minutu edukiko dute
hautatzeko, baina irakasleak geratzen zaien denbora gogorarazi beharko die mezu
107
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
asaldagarrien bitartez, esate baterako: “Abisu sistemak jo egin du jadanik. Etsaien misilak abian jarri dira”.
4. Talderen batek gainontzekoek baino lehenago amaitzen badu, irakasleak errepikatzeko
aukera izango du: “Denboraldi batean zehar estu eta larri ibiliko zarete kohetean, intimitate aukera gutxi edukiko duzuelarik. Ziur zaudete zuen aukerarekin?
5. Taldeak aho batez onartu beharko lituzke bere erabakiak. Aldez aurretik ezarritako denbora tartea pasa ondoren, talde nagusira itzuliko gara denok elkarrekin. Lehenik, talde
bakoitzeko bozeramaleari eman behako genioke hitza bere hautapena eta beronen zergatia azaltzeko. Jarraian, behatzaileei emango diegu mintzatzeko parada, honako puntu
hauek azal ditzaten: a) Ea zerrendako pertsonaiaren batekiko aurreiritziren bat somatu
duten eta zein; b) Zein metodo erabili duten erabakiak hartzeko; c) Ea taldekideren batek aldatu ote duen bere ikuspuntua hautapenean zehar eta ea zergatik egin duen.
EBALUAZIOA:
Ebaluazioan honako hauen moduko galderak erabiliko ditugu: Nola sentitu zara zure paperean?, zerrendako norbaitek akuilatu ditu zure aurreiritziak?, norbaiti buruzko iritzia aldatu duzu joko honetan barrena? Zure taldekideren batek zure lehen aukera aldarazi dizu?,
inoiz hau bezalako jendearekin topo eginez gero, nola sentituko zinateke eta nola jokatuko zenuke?, hautapena benetakoa izan balitz, uste duzu zuk leku bat izango zenukeela kohetean?, zergatik?, nola bizi izan duzu ekintza: jokoa bailitzan ala benetakoa izan bailitzan?,
eta abar.
108
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
11. EKINTZARAKO MATERIALA
IHESA
40 minutu barru Lurra erabat suntsituta suertatuko da. Zure taldeko kide guztiok arriskutik
at zaudete, hondamenditik ihes egiteko erabil dezakezuen kohete bat duzuelako. 30 urterako adina su eta elikagai dago. Bidaia bizi daitekeen lekuren bat aurkitzeko itxaropenetan
egingo duzue, baina hau ez da zeharo ziurra. Kohetean egotea aski ezerosoa da eta gainera ez dago intimitaterik. Koheteko zuen lekuak ziurtatuta dauzkazue eta inork ez dizkizue eskatuko. Kohetetik at ihes egiteko aukeraren baten zain dauden 10 pertsona dituzue,
eta beraietako bost baino ezin ditzakezue hautatu hutsik dauden lekuak betetzeko eta, aireratuko bada, kohetea orekatzeko. Zuek izango zarete hondamenditik ihes egingo duten
Lurreko pertsona bakarrak.
1. APAIZ BAT: 35 urte, zuria, antzina albaitaria izandakoa. Besteak baretzen eta kontsolatzen dakien pertsona lasai bat.
2. HAURDUN DAGOEN EMAKUME BAT: 25 urte du eta 7 hilabeteko haurdunaldia darama; Pakistanekoa da. Elikagai indioen oso sukaldari trebatua da. Osasun gordinekoa da
eta partu normala izatea espero du. Musulman praktikatzailea da.
3. HAURDUN DAGOEN EMAKUMEAREN SENARRA. 26 urte, pakistandarra. Etxegintza
enpresa ezaguna zuzentzen du eta oso zailduta dago etxegintzarako edonolako oinarrizko tekniketan.
4. POLIZIA ARMATU BAT. 38 urte, gizonezko zuria. Inspektore izendatuko dutelakoan dago. Su armen eta komunikazio elektronikoen erabileran entrenatuta dago. Bere ausardiagatik gomendatu zuten sutan zegoen kotxe batetik bi pertsona onik atera eta gero.
Emaztea eta bi seme-alaba lagako ditu. Pistola kargatu bat darama.
5. FUTBOLARI BAT. 22 urte, gizonezko zuria. Harakin lanetan ere ihardun dezake. Futbolari ontzat dago hartuta. Badaki taldea animatzen hau etsita dagoenean edo porrot bati
aurre egin beharra dagoenean.
6. ERIZAIN BAT. 25 urte, gizonezko zuria. Medikuntza orokorrean eta sorospen psikiatrikoan tituluduna. Homosexuala. Azken bost urte hauetan berarekin bizi izan den bikotekidea lagako du. Eliza protestante batera joan ohi da.
7. AKTORE ILEHORI BAT. 22 urte, emakumezko zuria. Lehen Mailako Hezkuntzarako irakasle ikasketak burutu zituen telebista-komedietako aktore ospetsua bihurtu baino lehen. Orain dela lau urte nerbio depresio bat izan zuen.
8. GEOLOGO BAT. 32 urte, emakumezko zuria. Aurreko ezkontza batean bi seme-alaba
izan zituen. Gaur egun dibortziatuta dago. Meatzaritza-enpresa batean egiten du lan,
arroka motak aztertzen. Moon sektako partaide aktiboa izan da.
109
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
9. ZIENTZIA IKASLEA. 20 urte, beltza. Mikroordenagailu eta informatikari buruzko bi urteko ikastaro bat amaitu du. Beraren gurasoak antilarrak dira jatorriz. Rastafarien usadio
eta sinesmenak interesatzen zaizkio.
10. 14 urteko NESKA zuri bat. Oraindik eskolara joaten da eta Zientziak interesatzen zaizkio. Malenkoniko jartzeko joera dauka, eta honek nahiko arruta ematen du beraren
edadean, baina beraren gurasoek, beraren hobe beharrean, psikologoarenera joateko
erabakia hartu dute honek aholkuak eman diezazkien.
Hemen pertsona bakoitzari buruz jakinarazten dena alde batera utzirik, 10 pertsonak gai
dira gorputzez zein adimenez.
ITURRIA: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
110
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
11. EKINTZARAKO MATERIALA
IHESA
BEHATZAILEENTZAKO JARRAIBIDE ORRIA
Eztabaidaren hasierako ordua:
- Igarri al duzu aurreiritzi kasuren bat? Zein?
- Zeintzuk dira erabakitzeko erabili dituzten metodoak?
- Taldekideren batek, eztabaida zela eta, bere ikuspuntua aldatu du?
ITURRIA: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
111
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
MATERIAL DE LA ACTIVIDAD 11
LA HUIDA
Dentro de 40 minutos la Tierra quedará totalmente destruida. Todos los miembros de tu
grupo estáis fuera de peligro puesto que tenéis a vuestra disposición un cohete en el que
podréis escapar del desastre. Hay fuego y alimentos suficientes para 30 años. Viajaréis con
la esperanza de encontrar algún lugar habitable, pero esto no es completamente seguro.
La instalación en el cohete es bastante incómoda y hay poca intimidad. Vuestras plazas en
el cohete las tenéis aseguradas y nadie os las pedirá. Fuera del cohete hay 10 personas
que están esperando poder huir y, de todas ellas, sólo podéis escoger a 5 para ocupar las
plazas vacantes y equilibrar el cohete para que pueda despegar. Vosotros seréis las únicas
personas de la Tierra que escaparán de la catástrofe.
1. UN SACERDOTE: 35 años, blanco, anteriormente veterinario. Una persona tranquila
que, a menudo, sabe calmar y consolar a los demás.
2. UNA MUJER EMBARAZADA: 25 años y 7 meses de embarazo, pakistaní. Es una buena
cocinera de alimentos indios. Goza de buena salud y espera tener un parto normal. Es
musulmana practicante.
3. EL MARIDO DE LA MUJER EMBARAZADA: 26 años, pakistaní. Dirige una conocida empresa de construcción y es muy competente en todo tipo de técnicas básicas de construcción.
4. UN POLICIA ARMADO: 38 años, blanco. Está esperando ser ascendido a inspector. Entrenado en el uso de armas de fuego y comunicaciones electrónicas. Recomendado por
su valentía tras haber rescatado dos personas de un coche incendiado. Deja mujer y dos
hijos. Lleva una pistola cargada.
5. UN FUTBOLISTA: 22 años, blanco. Preparado también como carnicero. Bien considerado como futbolista. Sabe animar al equipo cuando éste parece desmoralizado o cuando se trata de afrontar una derrota.
6. UN ENFERMERO: 25 años, blanco. Titulado en medicina general y asistencia psiquiátrica. Homosexual. Deja el compañero con el que ha vivido los últimos cinco años. Asiste
regularmente a una iglesia protestante.
7. UNA ACTRIZ RUBIA: 22 años, blanca. Preparada como maestra de Primaria antes de llegar a ser famosa como actriz de comedias de televisión. Hace cuatro años tuvo una depresión nerviosa.
8. UNA GEÓLOGA: 32 años, blanca. Tuvo dos hijos en un anterior matrimonio, actualmente está divorciada. Trabaja en una compañía minera identificando especímenes de
rocas. Ha estado comprometida activamente con la secta Moon.
112
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
9. UN ESTUDIANTE DE CIENCIAS: 20 años, negro. Ha acabado un curso de dos años de
microordenadores e informática. Sus padres son oriundos de las Antillas. Le interesan las
costumbres y las creencias de los Rastafari.
10. UNA CHICA de 14 años, blanca. Todavía va a la escuela y le interesan las Ciencias.
Tiende a ponerse melancólica, lo cual parece normal a su edad, pero sus padres han
acordado, por su bien, ir a ver el psicólogo la próxima semana para que éste los aconseje.
Aparte de lo que se indica particularmente de cada una de ellas, las 10 personas son aptas física y mentalmente.
FUENTE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
113
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
MATERIAL DE LA ACTIVIDAD 11
LA HUIDA
HOJA DE INSTRUCCIONES DE LAS OBSERVACIONES
Hora de inicio de la discusión:
- ¿Has observado algunos casos de prejuicios? ¿Cuáles?
- ¿Qué métodos de toma de decisiones han usado?
- ¿Algún miembro del grupo ha cambiado su punto de vista debido a la discusión?
FUENTE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
114
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 11
ESCAPE
In 40 minutes the Earth is about to be totally destroyed. All the members of your group
are safely inside a rocket which can escape this disaster. There is enough fuel and food for
30 years. You are travelling in the hope that you will ind somewhere that is habitable but
this is by no means certain. The accommodation is rather cramped and there is very little
opportunity for privacy.
Your places on the rocket are safe and you cannot be asked to give them up. There are 10
people outside the rocket who are hoping to escape and form these you must choose only
5 to fill the remaining places to balance the rocket for take off. You are the only people to
escape from the world.
1. PRIEST. Aged 35 -white - previously a vet - a quiet person who is often able to calm and
comfort others.
2. PREGNANT WOMAN. Aged 25, and seven months pregnant - Pakistani - a good cook
of Indian foods - she is in good health and expects a normal delivery - she is a practising Moslem.
3. PREGNANT WOMAN’S HUSBAND. Aged 26 - Pakistani - runs a successful building business and is competent in all the basic construction skills.
4. ARMED POLICEMAN. Aged 38 - white - awaiting promotion to Inspector - trained in the
use of firearms and electronic communications - commended for bravery after recuing
two people from a burning car - leaving a wife and two children - carrying a loaded pistol.
5. FOOTBALLER. Aged 22 - male - white - also trained as a butcher - well thought of as a
footballer - has a knack of rallying the team when they seem demoralized or about to
face defeat.
6. NURSE. Aged 25 - male - white - qualified in both general medical and psychiatric nursing - gay - leaving behind a male companion with whom he has lived for the last five
years - a regular attender of a Protestant church.
7. BLONDE ACTRESS. Aged 22 - white - trained as a primary school teacher befor becoming a successful actress in TV comedies - had a nervous breakdown four years ago.
8. GEOLOGIST. Aged 32 - female - white - has had two children by a previous marriage now divorced - working for a mining company identifying rock specimens - has been actively involved with the Moonies.
115
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
9. SCIENCE STUDENT. Aged 20 - male - black - completed two years of a degree course
in micro-electronics and the use of computers - parents are from the West Indies - he is interested in the Rastafarian beliefs and practices.
10. TEENAGER. Aged 14 - female - white - still at a school and interested in sciences tends to be moody which could just be her age but her parents had arranged for her to
see a psychologist next week to get advice about this.
All 10 people are physically and mentally fit unless stated otherwise.
SOURCE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
116
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
MATERIAL FOR THE ACTIVITY 11
ESCAPE
OBSERVER INSTRUCTION SHEET
Time discussion started:
- Did you see any examples of prejudice? Give examples.
- What methods of reaching a decision were tried?
- Did any of the people change their views because of the discussion?
SOURCE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
117
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
MATÉRIEL DE L’ACTIVITÉ 11
LE SAUVE-QUI-PEUT
Dans 40 minutes la Terre sera entièrement détruite. Tous les membres de votre groupe
êtes à l’abri dans une fusée qui échappera au désastre. Vous avez assez de carburant et de
nourriture pour 30 ans. Vous voyagez dans l’espoir de trouver un endroit habitable mais
vous n’en avez aucune certitude. L’installation est très inconfortable et vous n’avez que très
peu d’intimité. Vos places dans la fusée sont assurées et on ne vous demandera pas de les
céder. Il y a 10 personnes au dehors de la fusée qui espèrent se sauver parmi celles-ci vous
devez en choisir 5 pour occuper les places restantes afin de stabiliser la fusée pour le décollage. Vous êtes les seules personnes dans le monde à échapper à la catastrophe.
1. UN PRÊTRE. 35 ans, blanc, ancien vétérinaire. Une personne tranquille, souvent capable
de calmer et réconforter les autres.
2. UNE FEMME ENCEINTE. 25 ans, enceinte de 7 mois, pakistanaise, sachant très bien cuisiner la nourriture indienne. Elle est en bonne santé et attend un accouchement sans
problèmes. C’est une musulmane pratiquante.
3. LE MARI DE LA FEMME ENCEINTE. 26 ans, pakistanais. Il gère une entreprise de construction florissante et possède une grande compétence en ce qui concerne toutes les
techniques de base de la construction.
4. UN POLICIER ARMÉ. 38 ans, blanc. Il attend sa promotion au grade d’inspecteur. Il est
entrainé à l’usage des armes à feu et des communications électroniques. Félicité pour
sa bravoure après avoir sauvé deux personnes d’une voiture en feu. Il laisse une femme
et deux enfants. Il porte un pistolet chargé.
5. UN JOUEUR DE FOOTBALL. 22 ans, blanc. Il a aussi reçu une formation de boucher.
C’est un footballeur très expérimenté. Il a le don de rallier l’équipe lorsqu’elle semble
démoralisée ou proche à la défaite.
6. UN INFIRMIER. 25 ans, blanc, qualifié en médecine générale et soins psychiatriques. Homosexuel. Il abandonne un compagnon avec lequel il vivait depuis 5 ans. Il fréquente régulièrement une église protestante.
7. UNE ACTRICE BLONDE. 22 ans, blanche. Elle a reçu une formation d’enseignante de
l’école primaire avant de devenir une actrice à succès des séries télévisées. Elle a subi
une dépression nerveuse il y a quatre ans.
8. UN GÉOLOGUE. 32 ans, femme, blanche. Elle a deux enfants d’un premier mariage,
maintenant divorcée. Elle travaille dans une compagnie minière pour laquelle elle identifie les spécimens de roches. Elle était activement engagée dans la secte Moon.
118
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
9. UN ÉTUDIANT EN SCIENCES. 22 ans, homme, noir. Il a terminé un cursus de 2 ans en
micro-électronique et informatique. Ses parents sont originaires des Antilles Hollandaises. Il est vivement intéressé par les moeurs et les croyances des Rastafari.
10. UNE ADOLESCENTE de 14 ans, blanche. Elle est toujours scolarisée et est intéressée
par les sciences. Elle a une tendence à la mélancolie, ce qui semble normal à son âge,
mais ses parents souhaitant l’avis d’un spécialiste ont pris un rendez-vous chez le psychologue pour la semaine suivante.
Sauf information contraire, toutes ces 10 personnes sont saines de corps et d’esprit.
SOURCE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
119
AURKIBIDEA
3. unitatea
11. ekintza
MATÉRIEL DE L’ACTIVITÉ 11
LE SAUVE-QUI-PEUT
FEUILLE D’INSTRUCTION DES OBSERVATEURS/OBSERVATRICES
Heure du début de la discussion:
- Avez-vous remarqué des cas de préjugés? Donnez des exemples.
- Quelles méthodes de prise de décision ont été utilisées?
- Quelqu’un a-t-il changé de point de vue à cause de la discussion?
SOURCE: BOND, Tim, Games for Social and Life Skills, Hutchinson, Londres, 1985.
120
AURKIBIDEA
12. EKINTZAREN FITXA
NI-REN ISTORIOA
AURKIBIDEA
3. unitatea
12. ekintza
12. EKINTZAREN FITXA
IZENBURUA:
Ni-ren istorioa
EZAGUTZA ARLOAK:
Hizkuntza
Gizarte Zientziak
Hizkuntza Arrotzak
MATERIALA:
Kartulinak eta errotuladoreak.
IRAUPENA:
50-60 minutuko bi saio.
HELBURUA:
Aniztasun kulturala onartzea eta gizateriaren ondare kolektiboari egindako ekarpentzat
hartzea.
GARAPENA:
1. Ikasleei nork bere istorioari buruzko ikerketa txiki bat egin dezatela eskatuko zaie. Ikasle bakoitzak, bere familiari eska diezaiokeen informazioaren bitartez, genealogi zuhaitzaren antzeko zerbait egin dezake, bere arbasoak, berauen jatorria, denboran zehar
igaro diren lekuak, izan dituzten ogibideak, bizi izan ziren lekuetako ohiturak eta usadioak eta beste kontuan harturik.
1. SAIOA:
2. Ikasle bakoitzak “ni-ren istorioa” eginda duenean, ikasgelako lanari emango diogu hasiera. Bosna edo seina pertsonako taldeak osatuko dira bakoitzaren istorioak ezagutu
eta kontrasta ditzaten, antzekotasunak azpimarratzeaz gain.
2. SAIOA:
3. Bateratze-lan bat burutuko da taldeek ezberdintasun eta antzekotasunik nabarmenenak
aipatzeko aukera izan dezaten. Irakasleak, ondoko galderen bidez, hasiera eman die-
123
AURKIBIDEA
3. unitatea
12. ekintza
zaioke elkarrizketa-eztabaida bati: banakoaren istorio ezberdinek orain arte ezagutzen
ez zenituzten eraginak igarrarazi dizkizuete?, nola baloratzen dituzue beste zenbait kulturak, zibilizaziok, etniak eta abarrek gure nortasun pertsonal eta sozialari egindako ekarpenak?, gaur egun segitzen al dugu beste kultura batzuen eraginak jasaten?, ba al dago gure kulturak beste batzuei egindako ekarpenik?, zer dela eta eraginen joan-etorri
hau?
OHARRAK:
Ni-ren istorioak gaur egungo munduak duen interdependentziaren gaira itzultzeko parada
luzatzen digu, ez bakarrik ekonomiaren esparruan, komunikazio, kultura, hezkuntza eta besterenean ere bai baizik. Halaber, aniztasuna, norberaren zein taldearen aberastasunari begira, kulturen arteko trukea eta bizikidetasuna gizarteen garapenerako elementu dinamizatzaileak direla erakutsiko digu berriro ere.
Hobe da ekintza hau ikasleen ama hizkuntzan burutzea, kontsultatuko dituzten informazio
iturriak hizkuntza horretan bertan agertuko baitira; honela erraztasun handiagoak izango
dituzte azken lana gauzatzeko. Lanari hizkuntza arrotzaren eskolan jarraipena emango badiogu, beren istorioari buruzko sintesi bat egin dezatela eska diezaiekegu, ipuin edo komiki bat balitz bezala, “Il ètait une fois...”, “Once upon a time...” bezalako adierazpenak
hasieran erabiliz.
EBALUAZIOA:
Honelako galderak erabili ahal izango ditugu: Zein sentimendu sortu zaizkizu lana aurrera
joan ahala?, pozik zaude zure istorioarekin?, nolabaiteko aldaketa gertatu da zure senideenganako sentimenduei dagokienean?, zergatik?, eta abar.
124
AURKIBIDEA
BIBLIOGRAFIA
– COQUARD, Lluís, Unos lentes para ver, Don Bosco Arg.
– LEVIN, Leah, Los derechos humanos. Preguntas y respuestas, Unesco, Paris, 1981 (badira frantses eta ingelesezko bertsioak eta katalanerazko bertsioa Centre Unesco de Catalunya delakoan).
– DEL ALMO, Montserrat, Cómo se enseña a ser niña: el sexismo en la escuela, Icaria, Bartzelona, 1986.
– Égalité Homme – Femme izeneko bideoa, Conseil de l’Europe, 1986.
– FÉRON, José/PLANTU, Les droits de l’homme, Hachette Arg., Paris, 1987.
– Giza Eskubideetarako Ginebrako Zentroa, Recopilación de instrumentos internacionales,
Nazio Batuak, New York, 1988 (frantsesez eta ingelesez ere badago argitaratuta).
– Hezkuntza eta Zientzia Ministeritza, Guía didáctica para una educación no sexista. El uso
no sexista del lenguaje, MEC, Madril, 1988.
– Emakumearen Institutua, Propuestas para evitar el sexismo en el lenguaje, Gisa Kontuetarako Ministeritza, Madril, 1989.
– GRASA, Rafael, “Educació i Drets Humans. Idees i propostes”, Materials educatius,6/1989 zk., Centre Unesco de Catalunya.
– GONON, Jean-Claude/WACHS, Pierre, Droits de l’Homme. À nous de jouer, Editions du
Signe, Lingolsheim, 1989.
– Women. Challenges to the Year 2000, United Nations, New York, 1991.
– Recomanació de Barcelona: “Llibertat, Diversitat i Solidaritat”, Informacions Aldizkaria,
42. zk., Centre Unesco de Catalunya.
– LEAN, Geoffry et al., Atles del Medi Ambient, Kataluniako Entziklopedia , 1991 (“Pobles
indígenes en perill”, 51. or.).
– Mujeres en el Parlamento izeneko mapa, UIP, Ginebra, 1991.
– Recomanacions per a un ús no sexista del llenguatge, Centre Unesco de Catalunya,
1992.
– L’informe de Girona: 50 propostes sobre la immigració, 27/1992 Agiria, Centre Unesco
de Catalunya.
– L’album des droits de l’homme o The Human Rights Album, Europako Kontseiluak argitaratua, 1992.
125
AURKIBIDEA
– World Conference and Human Rights. Indigenous People International Year 1993 (gertakari biei buruzko informazioa eskaintzen duen karpeta bat da, bertan Where Indigenous
Peoples Live izeneko mapa aurkituko dugu; gazteleraz, frantsesez edo ingelesez eskatzea
dago, honako helbide honetara:Munduko Populazio Indiarren Nazioarteko Elkartea. Giza
Eskubideetarako Zentroa. Nazio Batuak. 1211 Ginebra 10 Suitza).
– Bideoa: Una clase dividida, Bake Hezkuntzarako APDHren Mintegia.
– Filmea: Gerónimo.
126