1. Educación

‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪37..................................................(AHP‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪(AHP‬‬
‫اﻣﻴﺪ ﻛﺮﻣﻲ*‪ ،1‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﺣﺴﻴﻨﻲ ﻧﺼﺮ‪ ،2‬ﺣﻤﻴﺪ ﺟﻠﻴﻠﻮﻧﺪ‪ ،3‬ﻣﻴﺮﺣﺴﻦ ﻣﻴﺮﻳﻌﻘﻮبزاده‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪92/12/2 :‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ‪91/12/19 :‬‬
‫‪4‬‬
‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻛﺸﺎورزي ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ رﺷﺪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر ﺑﺪون رﺷﺪ ﻛﺸﺎورزي اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺧﺎﺻﻲ‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫را ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﺸﺎورزي ﻣﺤﻘﻘﺎن و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺗﻮﺟﻪ وﻳﮋهاي ﺑﻪ آﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮزﻣﻴﻦ دارﻧﺪ و‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي در ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود در اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪ (AHP‬و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻈﺮات ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ وزندﻫﻲ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺲ در‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺧﻮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻄﻲ وزندار ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮان‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ‪ 3/57‬از ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ داراي ﺗﻮان ﻃﺒﻘﻪ ﻳﻚ‪ ،‬و ‪،16/19 ،8/2‬‬
‫‪ 2/51‬درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ داراي ﺗﻮان ﻃﺒﻘﺎت ‪ 3 ،2‬و ‪ 4‬ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ‪69/53‬‬
‫درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ)‪ ،(AHP‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻄﻲ وزندار )‪ ،(WLC‬ﺑﺎﺑﻠﺮود‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ -1‬داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮاي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻮم ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎري‪ ،‬ﺳﺎري‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫* ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل‪Email: [email protected] :‬‬
‫‪ -2‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎري‪ ،‬ﺳﺎري‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫‪ -3‬داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎري‪ ،‬ﺳﺎري‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫‪ -4‬داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮاي آﺑﺨﻴﺰداري‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎري‪ ،‬ﺳﺎري‪ ،‬اﻳﺮان‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪............................................................................................38‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻛﺸﺎورزي ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر‬
‫ﺑﺪون رﺷﺪ ﻛﺸﺎورزي اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﺮ‬
‫ﻛﺸﻮري ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ اوﻟﻮﻳﺖ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬آﺑﻲ و اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻣﻌﻄﻮف‬
‫دارد و ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﻓﻀﺎﻳﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻜﺎر ﺑﺮدن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ داﻧﺶ و‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﺎورزي ﭘﺎﻳﺪار ﺑﭙﺮدازد‪ .‬از‬
‫آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ را ﻣﻲﻃﻠﺒﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺤﻘﻘﺎن و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن‬
‫ﺗﻮﺟﻪ وﻳﮋهاي ﺑﻪ آﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮزﻣﻴﻦ دارﻧﺪ )‪ (16‬و‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي‬
‫ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ )‪ .(10‬از ﻃﺮﻓﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺣﻔﻆ ﺗﻮازن اﻛﻮﻟﻮژﻳﻚ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺤﻘﻖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ‬
‫وﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي آن اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺑﺎرﮔﺬاري ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺣﺎﻳﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻛﻮﻟﻮژﻳﻚ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ از اﺳﺘﻤﺮار ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺷﺪه و ﻋﻤﻼً ﺑﺴﻴﺎري‬
‫از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﺪر ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫رﻓﺖ )‪ .(18‬اﻣﺮوزه ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاﺳﺎس روشﻫﺎي‬
‫ﻋﻠﻤﻲ دﻗﻴﻖ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﻮان و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﺎورزي اﺻﻮﻟﻲ‬
‫و دﻗﻴﻖ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ و از ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و‬
‫ﻫﺪر رﻓﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﺮد )‪.(2‬‬
‫ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫از اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪ (2004) Farajzadeh et al.,‬در ﺧﺮم آﺑﺎد اﺳﺘﺎن‬
‫ﻟﺮﺳﺘﺎن اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﺸﺎن در ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻨﺎﺳﺐ را ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪Jafarbeiglu et al.,‬‬
‫)‪ (2008‬در اﺳﺘﺎن ﻗﺰوﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﺎراﻳﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺒﻲ‪ (AHP) 1‬در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﻛﺸﺎورزي ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ (2008) SanteRiveira et al.,‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي در‬
‫اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﺗﻮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺸﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻘﺸﻪ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ارزﻳﺎﺑﻲ ﭼﻨﺪﻋﺎﻣﻠﻪ‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬اﻗﻠﻴﻤﻲ و آﺑﻲ ﺑﻪ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﻛﺸﺎورزي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺎط ﻣﺸﺘﺮك اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ (GIS) 2‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻳﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ اﺳﺖ )‪.(15‬‬
‫زﻳﺮا ‪ GIS‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ دﻗﺖ و ﺳﺮﻋﺖ در‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ و ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد )‪.(12‬‬
‫در ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ ﺑﺎﺑﻠﺮود واﻗﻊ در اﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ وﺟﻮد دارد و‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ اﻣﺮار ﻣﻌﺎش آﻧﺎن ﻛﺸﺎورزي و‬
‫داﻣﺪاري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ و ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎ و ﻣﺮاﺗﻊ‬
‫ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﻪ اراﺿﻲ ﻛﺸﺎورزي و ﻋﺪم ﺗﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮان ﺳﺮزﻣﻴﻦ در اﻳﻦ‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪- Analytical Hierarchy process‬‬
‫‪- Geographic Information System‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪39..................................................(AHP‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺒﺐ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و ﻫﺪر رﻓﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﺳﻴﻞ‪،‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻓﻮن‬
‫و ﻓﻠﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي‬
‫در ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻧﻴﺰ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا اوﻟﻴﻦ و‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮔﺎم در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان و ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﺬﻛﻮر اﺳﺖ )‪ .(11‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪ (AHP‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ AHP‬از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﻨﻮن ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‬
‫ﭼﻨﺪﻣﻌﻴﺎره اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ‪(1980) Saaty‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻛﻤﻴﺎب ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ )‪.(15 ،12 ،7‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن اﻳﻦ روش ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‬
‫ﻃﺮحرﻳﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ‬
‫روش ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻀﺎوات ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎي‬
‫ذﻫﻨﻲ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت و داﻧﺶ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ دارد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ داﺷﺘﻦ ﭼﻨﺪ‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﺪل اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه داﺷﺘﻦ ﺗﻮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاي‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫آن ﻛﺎرﺑﺮي اﺳﺖ زﻳﺮا ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻮب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ از ﻣﻴﺎن ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮﮔﺬاري را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )‪،6‬‬
‫‪ .(14‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن ﺑﻌﻀﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬاري ﻛﻢ ﻳﺎ ﺛﺎﺑﺖ در ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﻣﻮاد و روشﻫﺎ‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﻛﻪ در اﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران واﻗﻊ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 51725‬ﻫﻜﺘﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ در ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﻲ ﺑﻴﻦ ˝‪ 36˚ 02 12‬ﺗﺎ‬
‫˝‪ 36˚ 22 50‬ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﻲ و ˝‪ 52˚ 38 39‬ﺗﺎ‬
‫˝‪ 52˚ 55 24‬ﻃﻮل ﺷﺮﻗﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫)ﺷﻜﻞ ‪ .(1‬ﺣﺪاﻗﻞ ارﺗﻔﺎع ﺣﻮﺿﻪ ‪ 50‬ﻣﺘﺮ در‬
‫ﺑﺨﺶ ﺷﻤﺎﻟﻲ آن و ﺣﺪاﻛﺜﺮ آن ‪ 3280‬ﻣﺘﺮ در‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲاﻟﻴﻪ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺪود ‪ 80‬درﺻﺪ ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺟﻨﮕﻞ‬
‫اﺳﺖ و در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ از‬
‫ﻧﻮع ﻣﺮﺗﻌﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ دﻣﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ ‪ 14/14‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ در ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﻪ ‪782‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس روش آﻣﺒﺮژه اﻗﻠﻴﻢ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺮﻃﻮب ﺳﺮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪............................................................................................40‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺨﻴﺰ ﺑﺎﺑﻠﺮود‬
‫روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫آﺑﺨﻴﺰ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﻃﻲ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‬
‫و زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﻮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺳﭙﺲ وزندﻫﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﺮم اﻓﺰار ‪Expert choice‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﭘﺎﻳﮕﺎه دادهﻫﺎي‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ و ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻄﻲ‬
‫وزﻧﻲ )‪ (WLC‬در ﻣﺤﻴﻂ ‪ ،GIS‬وزنﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ‬
‫از ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺧﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺷﺪﻧﺪ و در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ و ﮔﺰﻳﻨﺶ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‬
‫ﻧﻴﺎز اﺳﺖ )‪ .(4‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول اﺑﺘﺪا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ‬
‫در راﺳﺘﺎي اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ )‪ (14،19 ،3 ،1‬و ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮات ﺗﻌﺪادي از ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن آﺷﻨﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و‬
‫زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻚ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﻌﺪاد‬
‫ده ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪ و آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زوﺟﻲ )‪ (7‬ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ و ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﺎت زوﺟﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬وزن‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ در ﻫﺮ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﮔﺮﻓﺘﻦ از وزنﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬وزن ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺮ ﻛﺪام از‬
‫زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪41..................................................(AHP‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﻃﻲ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و‬
‫زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﻳﺐ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و‬
‫زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زوﺟﻲ و‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺮخ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري ﻗﻀﺎوتﻫﺎ ﺑﻪ وزندﻫﻲ‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬ﻧﺮخ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري‬
‫در ﻫﺮ ﻗﻀﺎوت ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0/1‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻗﻀﺎوتﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑﺎﺷﺪ )‪،5‬‬
‫‪.(17 ،13‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻴﺐ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ‪ 1:25000‬اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫از ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ و ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ‪ Buffering‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻠﻲ‪ ،‬ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻴﺰ از اداره ﻛﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚ‬
‫‪ WLC‬و در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﻛﺸﺎورزي ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ وزنﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻠﻔﻴﻖ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚ ‪ WLC‬ﺑﺮاﺳﺎس راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻠﻔﻴﻖ‬
‫وزنﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﻣﻲﭘﺮدازد )‪:(20 ،8‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ Wk .‬وزن اﺧﺘﺼﺎص داده‬
‫ﺷﺪه ﺑﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮر ‪ k‬و ‪ Xijk‬ﻣﻘﺪار ﻓﺎﻛﺘﻮر ‪ k‬در‬
‫ﭘﻴﻜﺴﻞ )‪ (i, j‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪Sij= ∑ Wk Xijk‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ Sij‬ﺗﻨﺎﺳﺐ ﭘﻴﻜﺴﻞ واﻗﻊ ﺷﺪه در‬
‫ردﻳﻒ ‪ i‬و ﺳﺘﻮن ‪ j‬در ﻧﻘﺸﻪ ﺷﺒﻜﻪاي ﺑﺮاي‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي از ﻫﺸﺖ زﻳﺮ ﻣﻌﻴﺎر ﺷﻴﺐ‪،‬‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﺧﺎك‪،‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ زﻫﻜﺸﻲ ﺧﺎك‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ از‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ و ﺳﻨﮓﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در‬
‫ﻗﺎﻟﺐ ‪ 5‬ﻣﻌﻴﺎر ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺧﺎك‪،‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ و زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ زوﺟﻲ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ وزن ﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺮ زﻳﺮﻣﻌﻴﺎر در ﻫﺮ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ و در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ وزن ﻧﻬﺎﻳﻲ زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫دﻳﮕﺮ ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﻜﺎر روﻧﺪه در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﮔﺮﻓﺘﻦ از وزنﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ وزن‬
‫دﻫﻲ ﻻﻳﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻻﻳﻪ ﺷﻴﺐ داراي‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ وزن ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ﻻﻳﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ و ﻋﻤﻖ ﺧﺎك داراي ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ وزن‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ )ﺟﺪول ‪ .(1‬وزن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻫﺮ زﻳﺮ ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻌﺮف‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ داراي ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻠﻲ اﻧﺒﻮه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ و ارزش ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ اﻧﺒﻮه در ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪............................................................................................42‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‪ ،‬زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‪ ،‬وزنﻫﺎي ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﻧﺤﻮه ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻻﻳﻪﻫﺎ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي‬
‫زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻻﻳﻪﻫﺎ‬
‫وزن ﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪1‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪2‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪3‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪4‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪5‬‬
‫ﺷﻴﺐ‬
‫ﺷﻴﺐ )درﺻﺪ(‬
‫‪0/429178‬‬
‫‪0-5‬‬
‫‪5 - 10‬‬
‫‪10 - 15‬‬
‫‪15 - 30‬‬
‫< ‪30‬‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﮔﻴﺎﻫﻲ‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻠﻲ‬
‫‪0/10452‬‬
‫ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﺗﻨﻚ‬
‫)‪(0 - 30%‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫)‪(30 - 60%‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫ﺧﺎك‬
‫ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك‬
‫‪0/06877‬‬
‫ﻟﻮﻣﻲ‬
‫ﻟﻮﻣﻲ ﺗﺎ ﺳﻴﻠﺘﻲ‬
‫ﻟﻮﻣﻲ‬
‫ﻟﻮﻣﻲ ﺗﺎ ﺷﻨﻲ‬
‫ﻟﻮﻣﻲ‬
‫ﺳﻴﻠﺘﻲ‬
‫ﻟﻮﻣﻲ‬
‫ﺷﻨﻲ ﻟﻮﻣﻲ‬
‫ﻋﻤﻖ ﺧﺎك‬
‫‪0/1101‬‬
‫ﻋﻤﻴﻖ‬
‫ﻧﻴﻤﻪ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫ﻛﻢ ﻋﻤﻖ‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ زﻫﻜﺸﻲ‬
‫‪0/03203‬‬
‫ﻋﺎﻟﻲ‬
‫ﺧﻮب‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺿﻌﻴﻒ‬
‫‪-‬‬
‫ﺷﺪت ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ‬
‫‪0/014031‬‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻢ‬
‫ﻛﻢ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫زﻳﺎد‬
‫ﺷﺪﻳﺪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ از رودﺧﺎﻧﻪ)ﻣﺘﺮ(‬
‫‪0/212341‬‬
‫‪0-1000‬‬
‫‪1000-2000‬‬
‫‪2000-3000‬‬
‫< ‪3000‬‬
‫‪-‬‬
‫ﺳﻨﮓﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺳﻨﮓﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫‪0/02903‬‬
‫آﻫﻚ و رس‪،‬‬
‫ﻣﺨﺮوﻃﻪاﻓﻜﻨﻪ‬
‫ﺳﻨﮓآذرﻳﻦ‪،‬‬
‫آﺑﺮﻓﺖﻫﺎ‬
‫ﮔﺮاﻧﻴﺖ‪،‬‬
‫ﺷﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺲ‬
‫ﻣﺎرنﻫﺎ‬
‫‪-‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺷﻴﺐ )ﺷﻜﻞ ‪ ،(2‬ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻠﻲ )ﺷﻜﻞ ‪ ،(3‬ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك )ﺷﻜﻞ‬
‫‪ ،(4‬ﻋﻤﻖ ﺧﺎك )ﺷﻜﻞ ‪ ،(5‬ﺷﺮاﻳﻂ زﻫﻜﺸﻲ‬
‫ﺧﺎك )ﺷﻜﻞ ‪ ،(6‬ﺷﺪت ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ )ﺷﻜﻞ ‪،(7‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ از رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ )ﺷﻜﻞ ‪ (8‬و ﺳﻨﮓﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫)ﺷﻜﻞ ‪ (9‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫وزنﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺧﻮد در ﻣﺤﻴﻂ ‪ GIS‬ﺗﻠﻔﻴﻖ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي در‬
‫ﭘﻨﺞ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ )ﺷﻜﻞ ‪ .(10‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﺗﻮان ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﻧﺸﺎن‬
‫داد ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 3/57‬درﺻﺪ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﺣﺪود‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪ 1848‬ﻫﻜﺘﺎر( داراي ﺗﻮان ﻃﺒﻘﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﻋﺎﻟﻲ و‬
‫‪ 8/2‬درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﺣﺪود ‪4243‬‬
‫ﻫﻜﺘﺎر( داراي ﺗﻮان ﻃﺒﻘﻪ دو ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ‪ 16/19‬درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫)ﺣﺪود ‪ 8372‬ﻫﻜﺘﺎر( داراي ﺗﻮان ﻃﺒﻘﻪ ﺳﻪ ﻳﺎ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ و ‪ 2/51‬درﺻﺪ )ﺣﺪود ‪ 297‬ﻫﻜﺘﺎر(‬
‫داراي ﺗﻮان ﻃﺒﻘﻪ ﭼﻬﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 69/53‬درﺻﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ‬
‫)ﺣﺪود ‪ 35963‬ﻫﻜﺘﺎر(‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ )ﺟﺪول ‪.(2‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -2‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮان ﻛﺸﺎورزي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺗﻮان‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ )ﻫﻜﺘﺎر(‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ )درﺻﺪ(‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪) 1‬ﻋﺎﻟﻲ(‬
‫‪1848/0489‬‬
‫‪3/57‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪) 2‬ﺧﻮب(‬
‫‪4243/4‬‬
‫‪8/2‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪) 3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ(‬
‫‪8372/9526‬‬
‫‪16/19‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ‪) 4‬ﺿﻌﻴﻒ(‬
‫‪297/5349‬‬
‫‪2/51‬‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫‪35963/25‬‬
‫‪69/53‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪43..................................................(AHP‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪............................................................................................44‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -6‬ﻧﻘﺸﻪ ﺷﺮاﻳﻂ زﻫﻜﺸﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -7‬ﻧﻘﺸﻪ ﺷﺪت ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -8‬ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻨﮓﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -9‬ﻧﻘﺸﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ از رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ )‪45..................................................(AHP‬‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -10‬ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻮان ﻛﺸﺎورزي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و‬
‫زﻳﺮﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﻧﻈﺮات ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮات ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺎ در ﻗﻀﺎوتﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬اﺟﺮاي ﻣﺪل‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﻧﻮع دادهﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و‬
‫زﻳﺴﺘﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻴﺐ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮓ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﺧﺎك‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫زﻫﻜﺸﻲ‪ ،‬ﺷﺪت ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ( و داده‬
‫ذﻫﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻗﻀﺎوتﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺺ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺤﺖ و‬
‫درﺳﺘﻲ اﻳﻦ ﻗﻀﺎوتﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺮخ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ‪Babaie Kafaky et al.,‬‬
‫)‪ (2011) Mahdavi et al., ،(2009‬و ‪Karami et‬‬
‫‪ (2012) al.,‬ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﻧﻈﺮات‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ در ﺗﻌﻴﻴﻦ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺷﻴﺐ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ و در ﺗﻤﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪،9 ،6 ،3 ،2‬‬
‫‪ .(25 ،23 ،21 ،10‬در ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫ﺷﻴﺒﻬﺎي ﻛﻤﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻴﺐﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻠﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي اﺳﺖ و‬
‫در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ درﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫اﻧﺒﻮه ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻤﻼً اﻣﻜﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﻮﺷﺶ‬
‫درﺧﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ )‪ .(19 ،14 ،6 ،3‬ﺧﺎك ﻣﻨﺒﻊ‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪............................................................................................46‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬
‫اﺻﻠﻲ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫زراﻋﻲ اﺳﺖ و در ﺧﺎكﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻬﺘﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫‪Babaie Kafaky et ،(2004) Farajzadeh et al.,‬‬
‫‪ (2009) al.,‬و ‪ (2009) Reshmidevi et al.,‬ﻧﻴﺰ‬
‫ﺧﺎك ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻮع ﺧﺎكﻫﺎ و‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰي و ﭘﺎﻳﺪاري ﻣﻨﻄﻘﻪ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻨﮓﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ .‬درﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ‪ (2002) Kalogirou‬و‬
‫‪ (2011) Pishdad Soleimanabad et al.,‬ﻧﻴﺰ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻛﺘﻮر زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫از رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﻳﻲ در‬
‫‪D‬‬
‫‪I‬‬
‫‪S‬‬
‫‪f‬‬
‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻛﺸﺎورزي در ﻣﻨﻄﻘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ ‪-0‬‬
‫‪ 1000‬ﻣﺘﺮ‪ 2000-1000 ،‬ﻣﺘﺮ‪3000-2000 ،‬‬
‫ﻣﺘﺮ و ﺑﻴﺶ از ‪ 3000‬ﻣﺘﺮ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪Yu et‬‬
‫‪ (2009) al.,‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮي‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺣﺪود ‪ 70‬درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺗﻮاﻧﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮي ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‬
‫ﺗﻮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﺧﻮب‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ آن را ﻣﻲﺗﻮان در ﺟﻨﮕﻠﻲ‬
‫ﺑﻮدن ﺣﻮﺿﻪ و ﺗﺮاﻛﻢ اﻧﺒﻮه ﭘﻮﺷﺶ درﺧﺘﻲ در‬
‫ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي وﺳﻴﻌﻲ از ﺣﻮﺿﻪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺷﻴﺐ در ﻧﻮاﺣﻲ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬
‫داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺟﻠﮕﻪاي اﺳﺖ و ﻓﺎﻗﺪ ﺷﻴﺐ ﺗﻨﺪ اﺳﺖ و داراي‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﻓﺮاوان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮان را ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺸﺎورزي دارد‪.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪i‬‬
‫‪h‬‬
‫‪References‬‬
‫‪1-Ahamed, T.R.N., K.G. Rao & J.S.R. Murthy, 2000. GIS-based fuzzy membership‬‬
‫‪model for crop-land suitability analysis. Agricultural Systems, 63: 75-95.‬‬
‫‪2-Alijani, B. & R. Dustan, 2006. Determination of suitable area for barberry in South‬‬
‫‪Khorasan province using GIS. Geography and Regional Development, 8: 13-34.‬‬
‫‪3-Babaie Kafaky, S., A. Mataji, N. Ahmadi Sani, 2009. Ecological Capability‬‬
‫‪Assessment for Multiple-Use in Forest Areas Using GIS- Based Multiple Criteria‬‬
‫‪Decision Making Approach. American Journal of Environmental Sciences, 5(6): 714‬‬‫‪721.‬‬
‫‪4-Belfiore, S., 2003. The growth of integrated coastal management and the role of‬‬
‫‪indicators in integrated coastal management: introduction to the special issue. Ocean‬‬
‫‪Coast Manage, 46(3-4): 225-234.‬‬
‫‪5-Dambatta, A.B., R. Farmani, A.A. Javadi, & B.M. Evans, 2009. The Analytical‬‬
‫‪Hierarchy Process for contaminated land management. Advanced Engineering‬‬
‫‪Informatics, 23: 433-441.‬‬
‫‪6-Farajzadeh, M. & T. Karami, 2004. Land use planning by using of RS and GIS (case‬‬
‫‪study: KhoramAbad). Journal of Geography Researches, 37(47):81-94.‬‬
‫‪7-Ghodsipour, S.H., 2009. Multi-criteria decision-making issues, Analytical Hierarchy‬‬
‫‪Process. Amir Kabir University Press, 7th edition, 220 pp.‬‬
‫‪c‬‬
‫‪r‬‬
‫‪A‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
47..................................................(AHP) ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮان اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎﺑﻠﺮود ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮي ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ‬
8-Hajehforooshnia, S., A. Soffianian, A.S. Mahiny, & S. Fakheran, 2011. Multi
objective land allocation (MOLA) for zoning Ghamishloo Wildlife Sanctuary in Iran.
Journal for Nature Conservation, 19: 254-262.
9-Jafarbeiglu, M., & Z. Mobaraki, 2008. Assessment of land suitability of Qazvin
province for cultivation of saffron based on multi-criteria decision making. Journal of
Natural Geography Researches, 66: 101-119.
10-Kalogirou, S., 2002. Expert systems and GIS: an application of land suitability
evaluation. Computers, Environment and Urban Systems, 26: 89-112.
11-Karami, O., S.M. Hossaini-Nasr, H. Jalilvand, & M. Miryaghubzadeh, 2011. Study
and Evaluation of Spatial and Ecological Capabilities in Babolrood Basin using
Geographic Information System. Journal of Land use evaluation, 3 (5): 51-70.
12-Karami, O., S.M. Hossaini Nasr, H. Jalilvand & M. Miryaghubzadeh, 2012.
Ecological Capability Evaluation of Babolrood Watershed using Geographic
Information System. Journal of Wood & Forest Science and Technology, 19 (1): 1-22.
13-Mahdavi, A., O. Karami, & J. Mirzaei, 2011. Evaluation of ecotourism capability of
Badreh township Ilam Provence using Geographic Information System, Journal of
Natural Ecosystems of Iran, 2(2): 63-74.
14-Makhdoom, M., 2010. Fundamental of land use planning. Tehran University press,
9th edition, 289 pp.
15-Malczewski, J., 2004. GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview.
Journal of Progress in Planning, 62: 3-65.
16-Mohammadi, H., M. Kazemi & N. Goudarzi, 2007. Application of GIS in feasibility
of olive cultivation in Isfahan province. Agriculture and Horticulture, 74: 123-133.
17-Nekhay, O., M. Arriaza, & J.R. Guzmán-Álvarez, 2009. Spatial analysis of the
suitability of olive plantations for wildlife habitat restoration. Computers and
Electronics in Agriculture, 65: 49-64.
18-Nuri, S.H., S.A. Seyedaei, S. Kiani, Z. Soltani, & A. nurouzi-Avergani, 2010.
Evaluation of environment ecological capability to determine suitable areas for
agriculture using GIS (central zone of Kiar township). Journal of Geography and
Environmental Planning, 37: 33-46.
19-Pishdad Soleimanabad, L., A. Salman-Mahini, & A. Najafinezhad, 2011. Economic
evaluation of land uses changed using GIS (Case study: Cheragh-Veis watershed,
Saghez). Journal of Applied RS & GIS Techniques in Natural, 2 (1): 15-29.
20-Radiarta, I.N., S.I. Saitoh, & A. Miyazono, 2008. GIS-based multi-criteria evaluation
models for identifying suitable sites for Japanese scallop (Mizuhopecten yessoensis)
aquaculture in Funka Bay, southwestern Hokkaido, Japan. Aquaculture, 284: 127-135.
21-Reshmidevi, T.V., T.I. Eldho, & R. Jana, 2009. A GIS-integrated fuzzy rule-based
inference system for land suitability evaluation in agricultural watersheds. Agricultural
Systems, 101: 101-109.
22-Saaty, T.L., 1980. The analytical hierarchy process, planning priority. Resource
Allocation. RWS Publication, USA, 287 pp.
23-SanteRiveira, I., R. Crecente-Maseda, & D. Miranda-Barros, 2008. GIS-based
planning support system for rural land-use allocation. Computers and Electronics in
Agriculture, 63: 257-273.
24-Thapa, R., & Y. Murayama, 2008. Land evaluation for Peri- urban agriculture using
Analytical Hierarchical Process of geographic information system techniques: A case
Study of Hanoi. Journal of Land Use Policy, 25: 225-239.
D
I
S
f
o
e
v
i
h
c
r
A
www.SID.ir
1393 ‫ ﺑﻬﺎر‬،‫ ﺷﻤﺎره اول‬،‫ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‬،‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻳﺮان‬............................................................................................48
25-Yu, J., Y. Chen, & J.P. Wu, 2009. Cellular automata and GIS based land use
suitability simulation for irrigated agriculture. 18th World IMACS/MODSIM Congress,
Cairns, Australia 13-17 July, 3584-3590.
D
I
S
f
o
e
v
i
h
c
r
A
www.SID.ir